Adobe đã chấm dứt Flash, trình phát nội dung đa phương tiện phổ biến một thời của hãng vào năm ngoái, có nghĩa là một số tin tức về các cuộc tấn công ngày 11/9 và các sự kiện lớn khác từ những ngày đầu của báo chí trực tuyến sẽ không còn truy cập được.

Có thể kể đến The Washington Post và ABC News đều có những bản tin trực tiếp về vụ 11/9 mà không thể xem được nữa trên nền tảng của mình. Việc đưa tin trực tuyến của CNN về ngày 11/9 cũng bị ảnh hưởng bởi sự kết thúc của Flash.

Điều đó có nghĩa là những video giải thích tương tác về cách máy bay đâm vào Trung tâm Thương mại Thế giới hoặc những câu chuyện trực quan phong phú về nơi một số người sống sót sau các cuộc tấn công không còn xem được nữa vì trình duyệt không hỗ trợ.

Ông Dan Pacheco, giáo sư về thực hành và chủ trì sự đổi mới báo chí tại Trường Newhouse của Đại học Syracuse, đã trực tiếp trải nghiệm vấn đề này. Là một nhà sản xuất trực tuyến cho trang web của Washington Post vào cuối những năm 1990 và sau đó cho America Online, một số công việc mà ông giúp xây dựng cũng đã biến mất.

Ông nói rằng: "Đây thực sự là về vấn đề của cái mà tôi gọi là bãi rác của Internet. Mọi thứ sẽ biến mất khi bị một nền tảng mới thay thế. Tôi chỉ cảm thấy như internet đang mục nát với tốc độ thậm chí còn nhanh hơn, trớ trêu thay, vì sự đổi mới. Điều đó không nên xảy ra".

Sự trỗi dậy và sụp đổ của Flash

Adobe Flash đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của internet khi là công cụ đầu tiên giúp bạn dễ dàng tạo và xem hoạt ảnh, trò chơi và video trực tuyến trên hầu hết mọi trình duyệt và thiết bị. Những ngôi sao hoạt hình của thời kỳ đầu trên Internet như Charlie the Unicorn, Salad Fingers và game Club Penguin đều trở nên sống động nhờ Flash.

Phần mềm này cũng giúp báo chí phát triển ra ngoài báo in, TV và đài phát thanh, mở ra kỷ nguyên đưa tin kỹ thuật số sử dụng bản đồ tương tác, trực quan hóa dữ liệu và các cách trình bày thông tin mới lạ khác cho độc giả.

Bà Anastasia Salter, phó giáo sư tại Đại học Central Florida cho biết: "Tính dễ sử dụng của Flash để tạo hình ảnh tương tác và nội dung khiến nó nhanh chóng bao phủ trên các web".

Nhưng mặc dù mang lại những đột phá đó, Flash cũng gây nhiều tranh cãi. Vào năm 2010, người sáng lập Apple, Steve Jobs, đã viết một lá thư gay gắt than phiền về các vấn đề bảo mật của Flash và sự thật rằng nó là một hệ thống độc quyền ẩn dưới Internet. Việc Jobs từ chối hỗ trợ Flash trên các thiết bị iOS được nhiều người coi là khởi đầu cho cuộc suy thoái. Một năm sau, Adobe cho biết họ sẽ không phát triển Flash trên thiết bị di động nữa.

Trong những năm tiếp theo, tiêu chuẩn web mở HTML5  cho phép các nhà phát triển nhúng nội dung trực tiếp vào các trang web và đã đạt được sức hút của quốc tế, khiến Flash trở nên ít hữu dụng hơn.

Flash ngày càng bị chế giễu và bị coi thường vì có nhiều lỗi, chứa đầy lỗ hổng bảo mật, ngốn pin và yêu cầu phải có plug-in để sử dụng.

Vào năm 2017, Adobe đã thông báo rằng họ sẽ ngừng hỗ trợ Flash vào cuối năm 2020. Một số hệ điều hành và trình duyệt bắt đầu ngừng cung cấp Flash sớm và hồi kết chính thức của phần mềm tới vào ngày 31/12/2020, khi Adobe kết thúc hỗ trợ cho Flash và khuyến khích người dùng gỡ cài đặt vì nó sẽ không nhận được các bản cập nhật bảo mật nữa.

Kể từ đó, một loạt nội dung dựa trên Flash trên web đã  không thể truy cập được.

Bà Salter nói: “Rất nhiều chuyên gia đã cảnh báo Flash trong một thời gian dài về những hệ quả sau đó".

Nỗ lực khôi phục

Ở một số nơi, có những nỗ lực để bảo tồn hoặc khôi phục một số nội dung đó. Internet Archive đã thúc đẩy việc tạo lại, lưu và hiển thị các ảnh động, trò chơi và các phương tiện khác dựa trên Flash bằng cách sử dụng một công cụ giả lập có tên là Ruffle. Tuy nhiên, quá trình đó có thể khó khăn và không nhất thiết sẽ hoạt động.

Một số tòa soạn đã tự mình xây dựng lại nội dung Flash. Để đưa tin về lễ kỷ niệm 20 năm ngày 11 tháng 9, USA Today đã đăng lại một số bài báo năm 2002 và xây dựng lại các biểu đồ tương tác một cách đơn giản hoá.

Ông Javier Zarracina, giám đốc đồ họa của USA Today cho biết: “Chúng tôi đã cố gắng tái hiện lại bởi vì đây là cách thoải mái hơn, trang trọng hơn và điềm tĩnh hơn để nhìn vào câu chuyện cách đây 20 năm. Chúng tôi không thực hiện một bản y hệt. Chúng tôi đang xem xét những gì chúng tôi đã xuất bản 20 năm trước và lựa chọn lọc thông tin".

Một trong những câu chuyện mà tờ USA Today xuất bản năm 2002 là cuộc điều tra về hệ thống thang máy ở Trung tâm Thương mại Thế giới với hình ảnh tương tác trên Flash, giải thích cách mọi người bị mắc kẹt bên trong vào ngày 11/9/2001. Nhóm USA Today đã chọn làm lại hình ảnh đó và xuất bản lại bài viết vào đầu tuần này.

USA Today đã lưu trữ nhiều tương tác cũ của mình bằng cách lưu trữ các tệp gốc trên máy chủ của mình. Vì một số tương tác trực tuyến đã được chuyển đổi cho báo in, chúng cũng lưu các đồ họa tĩnh liên quan. Ông Zarracina cho biết ông đã có thể mở một số tệp được tạo ban đầu trong một bộ phần mềm sáng tạo mới hơn có tên là Affinity.

Ông Jordan Cohen, giám đốc điều hành truyền thông của New York Times, cho biết tờ báo đã khôi phục lại một số tương tác dựa trên Flash cũ của mình bằng cách sử dụng Ruffle, một trình giả lập Adobe Flash Player.

Ông Cohen viết trong một email: "Tờ Times quan tâm đến việc bảo tồn lịch sử kỹ thuật số của những ngày đầu của báo chí trực tuyến và thông qua một số lần di chuyển hệ thống, chúng tôi đã đảm bảo duy trì các trang như cách chúng được xuất bản ban đầu trên archive.nytimes.com. Chúng tôi hy vọng trong tương lai sẽ cho phép độc giả của chúng tôi trải nghiệm tất cả các tương tác Flash của chúng tôi".

Nhưng không phải mọi tổ chức truyền thông đều dành riêng cho việc lưu trữ. Giáo sư Syracuse cho biết: “Các công ty tin tức không phải là thư viện. Họ hoạt động trong thời gian thực".

Ông Jason Tuohey, biên tập viên quản lý mảng kỹ thuật số tại The Boston Globe, cho biết trong một tuyên bố rằng nhóm của ông đã lên kế hoạch "làm sống lại một số phạm vi lưu trữ cho lễ kỷ niệm ngày 11/9, nhưng theo nhiều cách, tài liệu tốt nhất mà chúng tôi có thể cung cấp cho độc giả là báo chí đặt ngày kỷ niệm trong bối cảnh và quan điểm hiện tại, thay vì chỉ đơn giản là lặp lại những gì chúng tôi đã đăng trong quá khứ".

Bà Kat Downs Mulder, quản lý biên tập kỹ thuật số tại Washington Post, cho biết trong một tuyên bố rằng tờ báo này đã "nỗ lực phối hợp để làm cho hầu hết các bài báo, hình ảnh, đồ họa và bản đồ tương tác có thể truy cập được" trong kho lưu trữ trực tuyến của họ, nhưng không phải mọi dự án đều được xây dựng lại.

CNN và ABC News từ chối tiết lộ chi tiết bất kỳ kế hoạch nào để xây dựng lại các hoạt động tương tác dựa trên Flash.