Tháng 10/2021, tại Lễ trao giải Báo chí Quốc gia lần thứ XV, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đặc biệt nhấn mạnh: “Trong năm 2020 và 2021 báo chí đã tiên phong cung cấp kịp thời thông tin về tình hình dịch bệnh COVID-19, thông tin các quan điểm chỉ đạo, lãnh đạo của Trung ương Đảng, của đồng chí Tổng Bí thư và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong  việc thực hiện “mục tiêu kép” vừa phòng chống dịch hiệu quả, vừa ổn định phát triển sản xuất, bảo đảm an sinh xã hội và đời sống người dân, phổ biến về những tấm gương tận tụy, hy sinh của lực lượng chống dịch tuyến đầu, về tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái và tình thương yêu trong cộng đồng, xã hội cũng như cả những khó khăn, thiếu thốn của đồng bào nơi tâm dịch... Báo chí trên nhiều phương diện, đã là “tấm gương tinh thần trong đó nhân dân nhìn thấy bản thân mình”, như lời Các Mác đã nói”.

Trước đó, hơn 1 năm trước, tháng 6/2020, trong thư gửi các đại biểu tham dự Hội nghị gặp mặt, tuyên dương người làm báo tiêu biểu nói riêng và người làm báo cả nước nói chung, Thủ tướng lưu ý: “Trong bối cảnh truyền thông xã hội phát triển như vũ bão hiện nay, làm báo mang tới nhiều cơ hội nhưng cũng vô vàn thử thách, gian nan. Hơn lúc nào hết, đội ngũ người làm báo cần trau dồi bản lĩnh, tính chuyên nghiệp, đạo đức nghề nghiệp, giữ vững giá trị cốt lõi và khẳng định sứ mệnh vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam”. Sự lưu ý đó nhắc nhở về sứ mệnh, vai trò, vị trí của báo chí cách mạng nói chung trong mối liên hệ với xu hướng lan truyền thông tin “phi tin tức” cũng như sức ảnh hưởng, sự cạnh tranh từ mạng xã hội trong vấn đề thông tin, hình thành và dẫn dắt dư luận xã hội.

“Giữ vững giá trị cốt lõi”, như người đứng đầu Chính phủ lưu ý, là giữ tính cách mạng và tính tiên phong, luôn đồng hành cùng dân tộc “phò chính trừ tà”, khẳng định vai trò là dòng chủ lưu tốt đẹp góp phần xây dựng và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, xây dựng đất nước dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Với người làm báo, giá trị cốt lõi của hoạt động báo chí là tư tưởng, nhận thức, bản lĩnh và đạo đức nghề nghiệp. Có giữ được phẩm chất đạo đức thì mới có thể bảo vệ các giá trị tốt đẹp, trung thực, khách quan khi đưa tin, mới có thể giữ mình trước tiền tài, vật chất từ các nhóm lợi ích đen tối và qua đó, không đi ngược lại lợi ích của Tổ quốc, nhân dân...

Báo chí tồn tại nhờ niềm tin xã hội. Giá trị của báo chí không ở đâu xa, mà chính là những thông tin khách quan, trung thực, chính xác, nhân văn, bổ ích mà báo chí đã mang lại cho công chúng và xã hội. Thực tế đã chỉ ra rằng, giá trị cao nhất của báo chí thể hiện ở việc các cơ quan báo chí coi trọng, ưu tiên lợi ích chung của xã hội và lấy đại đa số công chúng làm đối tượng phục vụ chính.

Mạng xã hội dù có một số thông tin của cá nhân đưa ra nhanh nhạy đến mấy, nhưng cũng không thể và không bao giờ thay thế được sứ mệnh của báo chí, vì tính chính xác, nhân văn mới là giá trị cốt lõi và là lý do tồn tại của báo chí. Báo chí có thể nhanh hơn mạng xã hội không? Câu trả lời là không. CNN, khi xuất hiện mạng xã hội thì đã đổi Slogan từ “Be The First To Know” thành “Facts First”. CNN đã chuyển từ nhanh nhất sang tin chính xác nhất. Báo chí của chúng ta không nên chạy đua với mạng xã hội về việc đưa tin nhanh nhất. Hãy đưa tin có kiểm chứng.

Mạng xã hội đang mất uy tín vì Fake News, đang tạo ra một nhu cầu ngày một lớn hơn về tin chính xác, về tin có kiểm chứng. Và đây chính là mảnh đất của báo chí. Mạng xã hội không chỉ cạnh tranh với báo chí mà còn giúp xã hội nhìn rõ hơn giá trị của báo chí. Báo chí phải thấy rõ giá trị của mình để phát huy, thay vì bắt chước thì hãy giữ giá trị cốt lõi của mình.

Báo chí tạo niềm tin xã hội, thì nhà báo phải là người được tin cậy nhất trong xã hội. Nhưng theo một điều tra xã hội gần đây, người có niềm tin thấp trong xã hội lại là phóng viên báo chí. Các nhà báo, các tờ báo, những nhà lãnh đạo, quản lý báo chí chắc đã đến lúc phải suy nghĩ nghiêm túc về vấn đề này, có chương trình hành động về vấn đề này, để tăng niềm tin của xã vào những người làm nghề báo. Lấy lại thương hiệu cho những người làm báo, việc này chỉ có thể là chính nhà báo phải làm, không ai ngoài chúng ta cả.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo ra môi trường truyền thông mở, sự xuất hiện của các loại hình truyền thông mới tạo áp lực cạnh tranh ngày càng cao, đòi hỏi báo chí cách mạng phải nỗ lực hơn nữa để vượt qua thách thức, thích ứng với xu thế phát triển, khẳng định rõ vai trò trong thời kỳ mới.

Thời cuộc đang thử thách đất nước, đồng thời thử thách cả đội ngũ những người làm báo khi mà nhiều vấn đề nội tại của các cơ quan báo chí đang bộc lộ cùng một lúc. Đâu đó vẫn còn những câu chuyện “con sâu bỏ rầu nồi canh” tạo nên những nỗi đắng cay trong làng báo. Đâu đó những mảng xám làm cho bức tranh toàn cảnh của truyền thông 2021 bớt đi những sắc màu tươi sáng. Có những đắng cay, có những tổn thương, nhưng Báo chí Cách mạng Việt Nam với sứ mệnh và bản lĩnh của mình, vẫn cứ tiến bước dù đó là hành trình đầy thử thách “để tìm lại những giá trị cốt lõi của mình và khẳng định vai trò của báo chí trong giai đoạn mới”.

Báo chí đang đứng trước các thách thức lớn chưa từng có, nhưng thách thức nào cũng chính là cơ hội, cơ hội để đổi mới chính mình, cơ hội để tái sinh báo chí. Sự tái sinh ấy bắt đầu từ chính chúng ta. Nhắc nhớ về sứ mệnh của báo chí, Bộ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông  Nguyễn Mạnh Hùng đã từng khẳng định: “Việt Nam muốn sánh vai cường quốc năm châu, muốn hùng cường để không kẻ thù nào dám đến xâm lược, để hòa bình mãi mãi trên mảnh đất này thì chúng ta phải khai phóng được nguồn tài nguyên vô hạn của đất nước này, đó là năng lượng, là trí tuệ trong não mỗi người Việt Nam. Chỉ có báo chí mới làm được, đó là tạo lên niềm tin và khát vọng dân tộc. Sứ mạng vĩ đại ấy đặt lên vai những người làm báo chúng ta. Cũng chỉ hơn 20.000 người thôi, nhưng các bạn có thể thay đổi Việt Nam. Với sứ mạng thiêng liêng ấy trong tim, trong não, các bạn sẽ nghĩ khác và làm khác”.

Không phải vô tình mà năm 2020, chúng ta nói quá nhiều đến sứ mệnh và giá trị cốt lõi của nghề báo. Không có vinh quang và hạnh phúc nào bằng khi chúng ta làm được một việc tốt, có ý nghĩa thông qua các bài báo của mình. Nó quan trọng hơn nhiều các giải thưởng báo chí mà ta gặt hái được.

Mang đến niềm tin cho một cuộc đời bất hạnh, tìm được công lý cho một người oan khuất, tạo ra một sự thay đổi có ích trong một lĩnh vực nào đó hay đơn thuần chỉ là gợi nên một cảm xúc thẩm mỹ và nhân văn, giúp con người bớt u ám và thêm một chút lạc quan về cuộc sống... đó là sứ mệnh cao cả nhất của các bài báo. Chính xác, công bằng và khách quan, suy cho cùng, cũng từ lương tâm của người làm báo. Tâm sáng thì được độc giả tin yêu và lòng tin cùng sự hợp tác của bạn đọc sẽ gia cường sức mạnh cho báo chí. 

Một bài học “nằm lòng” cũ nhưng vẫn luôn mới mà mỗi nhà báo đều phải luôn có trong hành trang của mình, đó là cho dù phóng viên trẻ mới vào nghề hay nhà báo lão luyện, có chuyên nghiệp đến đâu, thì trước sáng tạo tác phẩm phải trả lời được các các câu hỏi: “Viết cho ai?”, “Viết để làm gì?”, “Viết cái gì?”, “Viết như thế nào?”.

Trả lời những câu hỏi này không chỉ đơn thuần là hoàn thành quy trình sáng tạo một tác phẩm, mà ở đó còn thể hiện cách cảm, cách nghĩ, thế giới quan của mỗi người cầm bút khi khát khao mang đến cho người đọc một sản phẩm tinh thần có giá trị, nhằm khiến cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Hiểu đơn giản, đó chính là chữ Tâm, là sự nhân văn trong mỗi người cầm bút. Và chắc chắn, khi mỗi nhà báo có khát khao sáng tạo ra tác phẩm khiến cho cuộc sống tốt đẹp hơn, mà không vấn vương một chút lợi ích cho cá nhân hay người thân, thì đó chính là khi báo chí đang hướng vào lòng dân.

Thời nào làm báo cũng khó khăn, giữ được 3 chữ “trung”: trung trinh với sự thật, trung thực với độc giả và trung thành với nghề nghiệp mới là điều đáng quý! Nói cho cùng, phản ánh sự thật cũng chính là phản ánh dòng chảy chính của xã hội và làm được như vậy, báo chí cũng đồng thời tìm lại được những giá trị cốt lõi của mình, đó là tính cách mạng và tính tiên phong, chính xác, chính thống, nhanh nhạy; để giữ vững niềm tin của độc giả với chính mình và qua đó, củng cố niềm tin, gia cường nền tảng xã hội.