Ai sẽ phải đóng thuế?

Lập trình viên máy tính Zheng Wenxuan có hai căn hộ ở Bắc Kinh - một căn cho gia đình anh ở và một căn cho bố mẹ anh từ quê nhà ở tỉnh Hắc Long Giang lên sống.

Người đàn ông 42 tuổi này vốn đã phải chi 25.000 nhân dân tệ (3900 USD) mỗi tháng thanh toán các khoản trả góp cho căn hộ - một gánh nặng đối với anh khi anh là trụ cột duy nhất trong gia đình.

Gánh nặng tài chính đó có thể trở nên nặng nề hơn với Zheng tới đây, khi đề xuất thuế bất động sản đầu tiên của Trung Quốc sẽ được áp dụng thí điểm ở một số thành phố lớn trong 5 năm, trước khi được áp dụng trên toàn quốc.

Anh còn chia sẻ rằng: “Gần đây tôi đã có nhiều đêm mất ngủ. Tôi có cảm giác giá treo cổ đang treo trên đầu mình!”.

Vào tháng 8, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố Trung Quốc sẽ “tích cực và kiên định thúc đẩy cải cách luật thuế tài sản” và thực hiện các chương trình thí điểm nhằm giải quyết khoảng cách giàu nghèo đang gia tăng vì mục tiêu “Thịnh vượng chung”.

Không có chi tiết nào được tiết lộ chính thức, chỉ biết nó sẽ đánh vào giá trị của bất động sản trên toàn quốc, ngoại trừ tài sản ở nông thôn. Các tiêu chí đánh thuế sẽ khác nhau giữa các thành phố, để phù hợp với sự chênh lệch kinh tế giữa các khu vực.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng các hộ gia đình sẽ bị đánh thuế nếu diện tích bất động sản của họ vượt quá ngưỡng nhất định, trong khi một giả thuyết khác cho rằng chủ sở hữu sẽ chỉ bị đánh thuế nếu họ sở hữu nhiều bất động sản.

Chính sách liệu có công bằng?

Thuế tài sản trên toàn thế giới nhìn chung được thiết kế để khiến người giàu phải trả nhiều nhất, nhưng tầng lớp trung lưu ở các thành phố lớn Trung Quốc lo ngại rằng họ sẽ trở thành nạn nhân lớn, vì những người giàu và có đặc quyền sẽ tìm cách trốn tránh việc trả tiền.

Gary Liu Shengjun, người đứng đầu nhóm nghiên cứu tại Viện Cải cách Tài chính Trung Quốc, cho biết: “Thuế tài sản được sử dụng để phân phối lại của cải - đánh thuế những người sở hữu tài sản lớn nhất và phân phối lại cho người nghèo và người thiệt thòi; thông qua trợ cấp tài chính, phúc lợi xã hội và các phương tiện khác”.

Tuy nhiên, theo George Magnus - nhà nghiên cứu Trung Quốc của Đại học Oxford - điều quan trọng là: “Cần phải có một hệ thống chặt chẽ để đảm bảo những người có nhà được đăng ký tài sản đầy đủ và không thể trốn tránh việc trả thuế”.

Chuyên gia này phân tích thêm: “Đánh thuế tài sản là đánh thuế vốn và nó phù hợp với khẩu hiệu thịnh vượng chung mà Trung Quốc đang kêu gọi. Song chúng ta sẽ phải xem các thí điểm hoạt động như thế nào”.

Theo một cuộc khảo sát trên 30.000 hộ gia đình vào năm 2019 của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, 70% tài sản của các hộ gia đình thành thị, chiếm phần lớn tầng lớp trung lưu của Trung Quốc, là bất động sản. Cụ thể hơn, khoảng 58% hộ gia đình thành thị sở hữu một căn nhà, 31% có hai căn nhà, trong khi 10,5% có từ ba căn nhà trở lên.

Lập trình viên Zheng cho biết anh cảm thấy như thể mình đang là “con tin” của hai món tài sản của mình, và sẽ là “không công bằng” nếu anh bị bắt phải nộp thuế bất động sản. “Tôi đã làm việc cả ngày lẫn đêm để trả tiền mua căn hộ. Trong một lần kiểm tra sức khỏe gần đây, tôi được bác sĩ cho biết rằng tim của tôi đã hoạt động như một người già 70 tuổi”, anh tâm sự.

“Tôi đưa bố mẹ từ quê lên để chăm sóc họ tốt hơn. Họ không được sở hữu bất động sản ở Bắc Kinh vì không phải dân địa phương. Vì vậy, cả hai căn hộ đều dưới tên của tôi. Tôi đã là đối tượng chịu mức thuế thu nhập cá nhân cao rồi, tôi sẽ không thể chịu nổi thêm thuế nhà ở nữa”.

Người dân và các địa phương đều lo lắng

Theo báo cáo của Đại học tài chính và kinh tế Tây Nam có trụ sở tại Thành Đô năm 2018, chưa đến 6% trong tổng số 1,4 tỷ người Trung Quốc nộp thuế thu nhập cá nhân, mà mức cao nhất có thể lên tới 45% tổng thu nhập.

Hầu hết những người nộp thuế đều thuộc tầng lớp trung lưu, và tiền thuế của họ được khấu trừ trực tiếp vào lương của họ hàng tháng. Có một số cách có thể để trốn thuế, bao gồm cách nắm giữ tài sản và cổ phiếu hoặc báo cáo thấp mức lương kiếm được thông qua công ty riêng của một cá nhân.

Trung Quốc không tính thuế đối với thu nhập từ vốn của cư dân, trong khi thuế thu nhập doanh nghiệp của nước này thấp hơn nhiều so với thuế thu nhập cá nhân.Theo kế hoạch hiện tại, Trung Quốc chỉ đánh thuế người mua trong các giao dịch bất động sản.

“Chính quyền địa phương chủ yếu dựa vào việc bán đất để tăng ngân sách của họ, đó là một yếu tố quan trọng đằng sau giá bất động sản tăng vọt trong thập kỷ qua”, Yi Xianrong, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học xã hội Trung Quốc, đánh giá.

Các chính quyền địa phương kiếm được một phần đáng kể doanh thu từ việc bán đất, lên tới 8,4 nghìn tỷ nhân dân tệ (1,3 nghìn tỷ USD) vào năm ngoái, so với 10,1 nghìn tỷ nhân dân tệ từ thuế.

Bởi vậy, họ hẳn cũng không hào hứng trước chính sách thuế mới, vì tổng giá trị nhà ở đô thị của Trung Quốc ước tính khoảng 350 nghìn tỷ nhân dân tệ. Theo Larry Hu, nhà kinh tế ở Hồng Kông, nếu bị đánh thuế 1% theo đề xuất mới, doanh thu hàng năm sẽ là 3,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (548 tỷ USD), chưa bằng một nửa số tiền từ bán đất hàng năm vào năm 2020.

Giá bất động sản sụt giảm

Thị trường bất động sản đã hạ nhiệt đáng kể gần đây sau gần hai thập kỷ tăng do tin tức về thuế cùng với một loạt các biện pháp thắt chặt tín dụng đã làm giảm niềm đam mê đầu tư bất động sản tại Trung Quốc.

“Mọi người đều tin rằng Thâm Quyến sẽ là một trong những thành phố thí điểm áp dụng thuế tài sản mới. Nhưng tất cả mọi người đều bối rối không biết tiêu chí nào sẽ được sử dụng cho thí điểm, theo diện tích sống bình quân đầu người, hoặc theo tổng giá trị tài sản. Nó khiến chúng tôi lo lắng, ”Jade Zeng, người sở hữu một căn hộ ba phòng ngủ và hai căn hộ rộng 70 m2 tại thành phố nhộn nhịp này cho biết.

Theo Zeng, giá thị trường của một căn hộ tương tự như căn hộ mà cô sở hữu ở Thâm Quyến đã giảm từ 10 triệu nhân dân tệ (1,6 triệu USD) xuống 9 triệu nhân dân tệ trong vài tháng qua.

“Nhiều người đã vay nặng lãi để đầu tư vào bất động sản. Nhiều người bạn của tôi đang lo lắng về sự sụp đổ của thị trường bất động sản do thuế gây ra”, cô phát biểu trong lo lắng.