Những năm qua, với sự hỗ trợ của Trung tâm Kỹ thuật Thông tấn (TTXVN), VietnamPlus là một trong những đơn vị đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ mang tính mở đường trong lĩnh vực báo chí - truyền thông. Trong bối cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, thì những nỗ lực của VietnamPlus có thể được coi là những viên gạch đầu tiên góp vào công cuộc xây dựng môi trường truyền thông hiện đại, bắt kịp xu hướng của báo chí thế giới. Báo Nhà báo & Công luận đã có cuộc trò chuyện với Nhà báo Hoàng Nhật - Phó Tổng Biên tập Báo Vietnamplus xung quanh vấn đề này.

Quảng cáo đúng đối tượng thì cũng phải quay về bài toán thu thập dữ liệu

+ Chuyển đổi số được các chuyên gia nhìn nhận là phương thức, vừa giúp các tòa soạn vận hành linh hoạt, vừa tiết giảm chi phí, vừa tối ưu nguồn lực để vượt qua khó khăn, vừa mở ra cơ hội tìm kiếm nguồn thu mới... Điều này có thực sự chính xác không, thưa ông?

- Thật ra nó không chỉ là giải pháp, mà xu thế thời đại thúc ép các tòa soạn cần phải chuyển đổi. Theo Hiệp hội Báo chí thế giới WAN-IFRA thì chuyển đổi số diễn ra nhanh đến nỗi công nghệ mới xuất hiện trước cả khi các tòa soạn nghĩ ra hình thức kinh doanh mới.

Cả xã hội đang rùng rùng chuyển đổi số, không lẽ báo chí lại dậm chân tại chỗ? Nên tốt nhất chúng ta cứ thay đổi rồi mới nghĩ đến hình thức kiếm tiền mới, nếu không muốn bị tụt lại quá xa.  Hơn nữa, sự phát triển của khoa học công nghệ đã đem tới nhiều công cụ hỗ trợ cho báo chí, nên chúng ta cần tận dụng những thành tựu ấy.

Chẳng hạn, cách đây vài năm, từng có vài ý kiến lo ngại trí tuệ nhân tạo (AI) có thể lấy mất việc làm của các nhà báo. Nhưng thực tế lại không phải như vậy, nhà báo được hưởng lợi rất nhiều nhờ những công nghệ ứng dụng AI. Từ những nền tảng đó, các tòa soạn có thể tìm ra những cách thức kiếm tiền mới, mà việc thu phí hay phát triển loại hình quảng cáo mới là những ví dụ.

+ Vậy giải pháp thu tiền đọc báo điện tử thông qua tin nhắn của các nhà mạng; ứng dụng công nghệ trong phát triển mô hình kinh doanh quảng cáo... liệu có mở hướng cho kinh tế báo chí được không, thưa ông?

- Theo cuốn Đổi mới Sáng tạo Báo chí (do FIPP xuất bản, TTXVN mua bản quyền in và phát hành ở Việt Nam) thì Thu phí độc giả chỉ là một trong nhiều cách thức kiếm tiền của báo chí. Và thu phí thông qua tin nhắn cũng chỉ là một trong nhiều cách thức thanh toán, bên cạnh các hình thức như qua thẻ tín dụng, ví điện tử, mã QR hay Mobile Money.

Dĩ nhiên, thu phí qua tin nhắn vẫn là cách thức quen thuộc và tiện dụng nhất với đa số người Việt. Nhưng ngặt nỗi, các nhà mạng vẫn chỉ xếp báo chí vào cùng rổ các nhà cung cấp nội dung khác, chưa có chính sách riêng cho báo chí, nên phần chia lại cho các tòa soạn vẫn ở mức thấp, chưa khuyến khích được các báo tham gia nhiều.

Trong các hội thảo quốc tế về báo chí gần đây, có nhiều kinh nghiệm thành công đã được các tờ báo Âu Mỹ chia sẻ, như việc chuyển đổi linh hoạt giữa các hình thức thu phí dạng metered paywall và freemium, song đều dựa vào việc thu thập dữ liệu người dùng để từ đó phân tích và phân loại độc giả.

Khi tòa soạn hiểu được người dùng thì mới có thể đưa ra những lời mời chào hấp dẫn cho đúng đối tượng, đáp ứng đúng nhu cầu mà độc giả quan tâm thay vì đưa cả rổ lên paywall.

Công nghệ phát triển cũng sẽ tạo ra nhiều hình thức thanh toán linh hoạt kết hợp cùng nhiều loại hình quảng cáo mới, đánh trúng đối tượng. Vì theo nhiều chuyên gia thì “quảng cáo trúng đối tượng có giá trị còn hơn vị trí quảng cáo”. Mà để quảng cáo đúng đối tượng thì cũng phải quay về bài toán thu thập dữ liệu người dùng.

Không thể đốt cháy giai đoạn được

+ Chuyển đổi số không chỉ là số hóa, là xuất bản điện tử, là tòa soạn hội tụ... mà còn là sự đổi mới toàn diện hệ thống sản phẩm nội dung từ nền tảng số. Tiếp cận nhanh và rộng với thị trường và công chúng. Thúc đẩy các mô hình kinh doanh và tăng trưởng doanh thu... Vietnamplus đã làm được những gì trong công cuộc chuyển đổi số đến thời điểm này, thưa ông?

- Đổi mới nên bắt đầu từ cơ cấu tổ chức của mỗi tòa soạn. Cuối năm ngoái, khi dự một hội thảo về mô hình mới cho các tòa soạn theo hình thức trực tuyến, các diễn giả đã dẫn ra 2 ví dụ từ các tòa soạn báo Washington Post của Mỹ và Aftenposten của Na Uy. Các cuộc họp giao ban hằng ngày của họ không chỉ có những người làm nội dung tham dự mà còn có cả đội ngũ phát triển sản phẩm, đội ngũ tiếp thị, rồi chuyên viên phân tích số liệu…

Cũng có người thắc mắc, tại sao lại cần đến tiếp thị? Nhưng chẳng phải, báo chí cũng là một mặt hàng, mà để tiếp cận được với nhiều người tiêu dùng (tức các bạn đọc) thì vai trò của người tiếp thị càng trở nên quan trọng.

Tất nhiên, nhờ công nghệ mới mà người ta sẽ có các hình thức tiếp thị mới, chẳng hạn như web push, mobile push, tức gửi bài viết đến trực tiếp máy tính, điện thoại của độc giả, đi kèm theo đó là những chính sách ưu đãi riêng. Về VietnamPlus, đúng là chúng tôi đã có nhiều sản phẩm mới (chẳng hạn như podcast, video content phát trên nhiều nền tảng…), có mô hình kinh doanh mới (thu phí độc giả), nhưng thành thật mà nói, chúng tôi vẫn chưa làm tốt khâu tiếp thị để có thể tiếp cận tệp khách hàng rộng lớn hơn.

+ Báo điện tử VietnamPlus là đơn vị tiên phong thực hiện việc thu phí nội dung chất lượng cao tại Việt Nam. Vừa rồi, đơn vị có hợp tác với Công ty giải pháp công nghệ Insider được kỳ vọng sẽ hỗ trợ báo trong nỗ lực chuyển đổi người dùng từ những độc giả thông thường thành độc giả trả phí. Xin ông cho biết cụ thể hơn sự phối hợp giữa đơn vị báo chí và công ty công nghệ trong vấn đề này? 

- Sự hợp tác này là một phần trong chiến lược thu phí độc giả, nhưng nó cũng mới chỉ dừng lại ở việc hiểu độc giả hơn. Từ dữ liệu thu được, chúng tôi có thể phân tích và phân loại từng đối tượng độc giả, chúng tôi có thể giúp độc giả tối ưu hóa trải nghiệm bằng những hình thức như Newsletter, Webpush, Editor Picks. Tiếp đó, chúng tôi sẽ đề ra chiến lược tiếp cận từng đối tượng một cách hợp lý nhất. Bước tiếp theo sẽ là biến độc giả thông thường thành độc giả trả phí như chị đề cập. Nhưng đó là một con đường dài, và còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chứ không thể đốt cháy giai đoạn được.

Có hiểu độc giả thì mới có thể thuyết phục họ móc hầu bao

+ Tôi vẫn thấy, việc thu phí có vẻ vẫn không dễ đối với báo chí Việt Nam, vì sao vậy, thưa nhà báo?

- Để thay đổi thói quen của độc giả không phải là điều dễ dàng, nhất là khi chưa có nhiều cơ quan báo chí hưởng ứng. Nhưng cũng có tín hiệu đáng mừng là báo Ngày Nay cũng đã nhập cuộc, và một số cơ quan báo chí khác cũng đang rậm rịch.

Hơn nữa, trong môi trường báo chí Việt Nam như hiện nay thì vẫn còn quá ít nội dung theo dạng “premium” để có thể đặt sau bức tường trả phí, bên cạnh những tin công ích để độc giả đọc miễn phí. Do đó, như tôi đã nói, chúng ta cần có cách tiếp thị bằng công nghệ, để có thể chuyển đổi độc giả bình thường thành độc giả trả phí. Mà việc đó thì cần có thêm thời gian.

+ Ông từng nói: “Để sản xuất những sản phẩm báo chí phù hợp với nhu cầu công chúng, chúng ta cần hiểu độc giả hơn chính họ”... Nhưng làm được điều này thật không dễ dàng, thưa ông?

- Đúng vậy, và điều đó cũng phụ thuộc công nghệ. Chẳng hạn như nhờ “machine learning”, những nền tảng như YouTube, Facebook, Spotify hay Tiktok còn hiểu sở thích của chúng ta hơn chính chúng ta.

Tôi lấy ví dụ, ứng dụng Spotify cài đặt trên điện thoại của tôi có thể tự tạo một playlist hợp tai để khi lái xe đường dài, tôi chẳng cần phải tua hay bấm chọn bài. Bởi ứng dụng đã tạo danh sách bài đó dựa trên rất nhiều hành vi của tôi trong quá khứ, như nghe thể loại gì, tua bài lúc nào, nghe trên thiết bị nào… Cả một chuỗi hành vi được phân tích tỉ mỉ, và đó cũng là điều mà báo chí cần làm với độc giả của mình. Có hiểu độc giả thì mới có thể thuyết phục họ móc hầu bao.

+ Trân trọng cảm ơn ông!

Hà Vân (Thực hiện)