Thực tế hồ Thác Bà là một hồ nước nhân tạo, không phải cảnh quan tự nhiên và hồ Thác Bà cũng chính là một trong trong 3 hồ nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam. Mục đích xây dựng ban đầu của hồ vào năm 1970 là làm nghẽn sông Chảy, tạo ra hồ nước cung cấp cho công trình của nhà máy thủy điện Thác Bà. Theo các thống kê, mực nước ở hồ dao động từ 46 - 58m, chứa được từ khoảng 3 đến 3,9 tỉ mét khối nước. 

Ngoài sông Chảy là nguồn cung cấp nước chủ yếu, hồ Thác Bà còn có một hệ thống sông ngoài lớn khác xung quanh như ngòi Hành, ngòi Cát... đổ về. Từ đó làm tăng lượng phù sa lớn và đa dạng hóa các loài sinh vật cho hồ. Đến năm 1996, hồ Thác Bà được công nhận là di tích lịch sử thắng cảnh cấp quốc gia. 

Các chuyên gia cũng cho biết thêm, không chỉ là một thắng cảnh đẹp hay một địa điểm có vai trò quan trọng trong việc vận hành của nhà máy thủy điện, hồ Thác Bà cũng góp phần bảo vệ và cải thiện cảnh quan, môi trường khu vực xung quanh. Vào mùa hè, nhiệt độ nơi này có thể giảm từ 1-2 độ C, độ ẩm thì được tăng tuyệt đối 20% vào mùa khô, còn lượng mưa thì từ 1700 đến 2000m. 

Trong khu vực rộng lớn hàng chục nghìn ha của hồ Thác Bà bao gồm 1300 hòn đảo lớn nhỏ cùng các hang động, ẩn sâu trong lòng những dãy núi đá vôi. Khi tới đây, du khách sẽ được bắt đầu hành trình khám phá của mình bằng thuyền hoặc tàu thủy. 

Điểm dừng chân đầu tiên thường sẽ là khu vực nhà máy Thủy điện Thác Bà - công trình thủy điện đầu tiên của Việt Nam. Không chỉ được tận máy tham quan công trình, du khách còn có cơ hội tìm hiểu thêm nhiều kiến thức về quá trình xây dựng, hình thành nhà máy cũng như hồ Thác Bà; được lắng nghe những câu chuyện gắn liền với lịch sử đất nước... Ngoài ra, ngay gần đó còn là địa điểm đền Thác Bà du khách cũng có thể tham quan. Năm 2004, đền Thác Bà cũng đã được công nhận là Di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh. 

Tiếp đó, du khách có thể tiếp tục đi thuyền quanh khu vực hồ để tham quan các hòn đảo nhỏ cùng các hang động. Cảm giác lênh đênh giữa dòng nước xanh biếc khi xung quanh là nhấp nhô những hòn đảo xanh chẳng khác nhau ta đang ở vịnh Hạ Long. 

Một trong những hang động nổi tiếng nhất trong số tất cả các hang động ở hồ Thác Bà là động Thủy Tiên. Động nằm trong lòng núi đá khoảng 100m với nhiều nhũ đá lấp lánh. Theo lời nhiều du khách đã từng đến đây kể lại, còn có 9 khối đá với hình dáng như những nàng tiên mỗi người một vẻ. Cùng những câu chuyện truyền thuyết ly kỳ, hấp dẫn, nó phần nào hình thành nên cái tên Thủy Tiên của động. 

Bên cạnh hệ thống hang động, du khách có thể lên núi Cao Biền - dãy núi lớn và dài nhất của thắng cảnh hồ Thác Bà. Đây cũng là một vị trí lý tưởng để ngắm toàn cảnh "kỳ quan trên núi" hồ Thác Bà. 

Sau khi thăm thú mọi cảnh quan cũng như các di tích nổi tiếng quanh khu vực hồ Thác Bà, du khách nếu muốn tìm hiểu thêm về văn hóa bản địa, có thể ghé các bản làng ở quanh hồ, chính là nơi sinh sống của nhiều hộ dân đồng bào Tày, Nùng, Mông, Dao, Phù Lá hay Cao Lan.

Xung quanh hồ Thác Bà có 8 dân tộc sinh sống. Đây là một quần thể văn hóa đặc trưng, nếu du lịch khai thác được những nét văn hóa độc đáo của đồng bào. Nếu du khách đến vào đúng dịp lễ hội, những trải nghiệm du khách có được sẽ thú vị và rất. 

Chị Phan Thanh Tâm, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: "Tôi đã đến đây hai lần, nhưng tôi vẫn còn nhủ rằng có thời gian tôi còn đến nữa, tại sao lại khiến tôi đến nhiều lần như vậy, các bạn thấy đấy cảnh quan đẹp hơn cả tranh vẽ, sự bình yên đến kỳ lạ ở nơi này nó quấn hút tôi, cộng với đó là các đồng bào sống ở đây có nét văn hóa rất riêng, khiến tôi mê mẩn tìm hiểu, nói chung là rất thú vị khi đặt chân đến đây”.

Có thể thấy, hồ Thác Bà không chỉ đơn thuần là một hồ nước nhân tạo cung cấp nước cho nhà máy thủy điện, hồ Thác Bà hiện nay đã trở thành một địa điểm du lịch sinh thái ngày càng được nhiều du khách quan tâm. Song song với đó là các công tác bảo tồn và phát triển để điểm đến luôn giữ được vẻ đẹp và nét nguyên sơ đặc trưng vốn có.