Trong bối cảnh khó khăn chung của đất nước "thời đại dịch covid-19", báo chí cũng đứng trước nhiều áp lực, thách thức nghiêm trọng... Nhấn mạnh nhiệm vụ nặng nề và những đóng góp quan trọng của báo chí cũng như chia sẻ, nêu đề xuất tháo gỡ khó khăn cho báo chí, nhà báo Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với Báo Nhà báo và Công luận xung quanh vấn đề mà ông rất trăn trở.

Cần xem báo chí là sản phẩm thiết yếu trong giãn cách xã hội

- Sự việc "báo Thanh niên tạm ngừng phát hành báo in", đang có nhiều dư luận khác nhau. Về vấn đề này, quan điểm của ông như thế nào, thưa Phó Chủ tịch Thường trực?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Đây là một diễn biến mới trong đời sống báo chí, bắt đầu từ 23/8/2021, báo Thanh Niên sẽ tạm ngừng phát hành tờ báo in đến ngày 15/9. Dù nhìn dưới góc độ nào thì đây là một điều không vui không chỉ đối với báo Thanh niên mà còn đối với giới báo chí và bạn đọc cả nước. Việc này càng cho thấy rõ thêm nhiều cơ quan báo chí, đặc biệt báo in, đang đứng trước khó khăn rất lớn. Thanh Niên không phải là tờ báo đầu tiên tạm dừng xuất bản báo in. Nhưng đây là một trong những tờ báo có số lượng phát hành lớn nhất cả nước, một tờ báo có sức hút mạnh, có lượng bạn đọc đông đảo. Như trong thư của Tổng biên tập báo Thanh niên gửi độc giả nói rằng: "Quyết định tạm ngừng phát hành có thời hạn là giải pháp tình thế chẳng đặng đừng do hoàn cảnh khách quan, chưa từng có trong hơn 35 năm hoạt động của Thanh Niên...". Việc “chẳng đặng đừng” ấy, cho thấy khó khăn của báo chí đang ở cấp độ nghiêm trọng. Mà một nguyên nhân trực tiếp có thể nhìn thấy rõ là do giãn cách xã hội kéo dài khiến hệ thống phát hành khó hoạt động, không thể đưa báo đến tay bạn đọc.

- Vậy theo ông, việc tạm ngừng phát hành này có ảnh hưởng như thế nào đến công chúng đang yêu mến tờ báo, liệu tờ báo điện tử có thể "2 trong 1" phục vụ công chúng như mong muốn của những người làm báo thời điểm này không, thưa ông?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Tờ báo Thanh niên là một trong những tờ báo có đóng góp rất đáng ghi nhận trong việc hình thành và giữ được thói quen đọc báo in, nhìn xa hơn là góp phần giữ được vị thế của báo in ở nước ta trong thời đại thông tin kỹ thuật số. Bản thân tôi, ngày nào cũng đọc báo in Thanh niên. Vì vậy, tôi nghĩ, việc ngừng xuất bản tạm thời có thể gây ra sự hẫng hụt nhất định không chỉ về thông tin, nhất là thông tin về phòng chống dịch, mà còn về tâm lý của bạn đọc, mặc dù tôi biết, bên cạnh báo in, Thanh niên điện tử có lượng truy cập rất cao, có ngày lên tới 12-15 triệu lượt truy cập. Và đương nhiên, khi tạm ngừng xuất bản báo in thì tôi tin các đồng nghiệp ở Thanh niên sẽ tập trung cao độ, nâng cao chất lượng, hiệu quả của báo điện tử.

- Từ trường hợp của báo Thanh Niên, thưa ông, đã đến lúc chúng ta cần đặt ra vấn đề trên tầm tổng thể và có tính hệ thống, rằng, tình trạng này có lẽ không chỉ là chuyện của 1 tờ báo in?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Quả đúng vậy. Không thể không xem xét tác động về mặt xã hội, nếu như không phải chỉ một mà một số tờ báo nào đó sẽ phải tạm ngừng xuất bản do không đủ sức vượt qua khó khăn ngày càng gay gắt. Báo chí đang rất cần được hỗ trợ không chỉ về mặt tài chính mà còn cần các điều kiện, phương diện khác nữa để nhanh chóng vượt qua được khó khăn hiện nay, trong đó, đuơng nhiên vấn đề nổi cộm nhất là tự chủ tài chính, cân đối thu chi. Nhân đây, tôi cũng muốn chia sẻ không chỉ với các đồng nghiệp ở báo Thanh niên mà còn với anh em ở các cơ quan báo chí khác vẫn đang nỗ lực vượt qua khó khăn, tiếp tục cầm cự, tiếp tục tiến về phía trước. Hy vọng các cơ quan báo chí sẽ có phương án phù hợp để vẫn giữ được ấn phẩm chính đưa đến tay bạn đọc. Có thể các cơ quan báo chí sẽ tính toán phương án nào đó để cân đối hơn, phù hợp với bối cảnh dịch bệnh và giãn cách xã hội như hiện nay, ví dụ như giảm bớt lượng phát hành, giảm kỳ, nhưng vẫn duy trì được hệ thống phát hành, ít nhất là đến được các đầu mối lớn, ít nhất là để tờ báo vẫn hiện diện trên mặt trận văn hoá - thông tin như một vũ khí chiến đấu.

- Như ông đề cập, có thể sẽ có nhiều tờ báo, tạp chí in khi giãn cách xã hội kéo dài này phải "tạm đình bản" nếu việc phát hành báo tới tay bạn đọc khó khăn... Vậy thưa ông, chúng ta phải làm gì trong bối cảnh này?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Cũng từ trường hợp không chỉ của Thanh Niên, chúng ta thấy, rõ ràng có thể vấn đề không hẳn chỉ là tài chính. Đó còn là khó khăn về hệ thống phát hành, về an toàn trong hoạt động. Trong giãn cách xã hội, nếu các cơ quan báo chí không tính toán, không duy trì được hoạt động phát hành thông suốt mà vẫn in với số lượng như thường lệ thì lại là sự lãng phí lớn. Không thể in báo ra lại xếp đống để đó. Nhưng nếu không có báo chí, đặc biệt báo in, thì như đã nêu, bạn đọc sẽ hụt hẫng, thiếu kênh tiếp cận thông tin chính thống, đáng tin cậy, nhất là đối với cuộc chiến phòng chống dịch hiện nay. Do đó, tôi cho rằng cần phải coi báo chí như một loại hàng hoá đặc biệt, một sản phẩm thiết yếu. Người phát hành, cung cấp báo chí phải được phép hoạt động vì hơn lúc nào hết, báo chí có vai trò chủ lực trên mặt trận thông tin. Kể từ khi dịch bệnh bùng phát đến nay, đã có rất nhiều tin giả, tin xấu độc liên quan đến dịch bệnh xuất hiện trên mạng xã hội, tác động mạnh đến tâm lý, nhận thức xã hội, gây hoang mang trong quần chúng nhân dân. Chính lúc này vai trò của báo chí càng cần được phát huy hơn nữa, cần sự hiện diện, đặc biệt là báo in, bởi độ tin cậy của bạn đọc với báo in là rất cao. Tin tức, một khi đã đưa lên báo in, hiển nhiên thường được tin tưởng 100% là thông tin chính thức, chuẩn xác, tin cậy.

Để giải quyết bài toán kinh tế báo chí, cần một Đề án tổng thể tầm mức quốc gia

- Nói về vấn đề hỗ trợ, tôi nhớ cách đây hơn 1 năm cũng trong bối cảnh dịch bệnh này, Hội Nhà báo Việt Nam đã có công văn gửi các cấp thẩm quyền đề xuất kiến nghị "tháo gỡ" khó khăn cho báo chí. Đặc biệt, mới đây, Bộ Tài chính lấy ý kiến dự thảo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về giải pháp miễn, giảm thuế hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của Covid-19. Góp ý về dự thảo này, Bộ KH&ĐT cũng đã đề nghị bổ sung các cơ quan báo chí, nhà báo vào nhóm đối tượng trên. Ông đánh giá thế nào về những động thái của các bộ ngành với báo chí?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi:  Đúng vậy. Sau khi nắm bắt và xuất phát từ nguyện vọng, đề xuất của nhiều cơ quan báo chí, ngay từ tháng 3/2020, Hội Nhà báo Việt Nam đã có văn bản gửi các cấp có thẩm quyền nhằm đề xuất, kiến nghị để hỗ trợ cho các cơ quan báo chí. Hội Nhà báo Việt Nam rất chia sẻ khó khăn của các cơ quan báo chí hiện nay. Từ thực tế đó, chúng tôi tiếp tục kiến nghị các nội dung hỗ trợ các cơ quan báo chí bao gồm:

- Miễn, giảm thuế cho các cơ quan báo chí;

- Miễn phạt chậm nộp thuế cho các cơ quan báo chí;

- Một số cơ quan báo chí có Quỹ phát triển sự nghiệp thì được phép sử dụng quỹ đó để đảm bảo hoạt động cho các phóng viên làm nhiệm vụ tại các tâm dịch, mua sắm trang thiết bị phục vụ tác nghiệp trong điều kiện dịch bệnh, mua sắm trang thiết bị để thiết lập kênh trực tuyến duy trì hoạt động của các cơ quan báo chí, phát huy mô hình báo chí hội tụ trong điều kiện không thể thuận tiện đi lại gặp mặt, hội họp.

- Đối với một số cơ quan báo chí có quỹ phát triển sự nghiệp, nay do khó khăn về tài chính, không có đủ tiền trả lương, bảo hiểm xã hội, phúc lợi cho phóng viên và các cán bộ nhân viên, thì đề xuất cho phép các cơ quan này được sử dụng quỹ đó, trích bổ sung thu nhập để duy trì đời sống của anh em, giảm nợ lương, nợ bảo hiểm xã hội, nợ nhuận bút…

Ngoài ra, tôi nghĩ, cần có chính sách hỗ trợ đặc thù đối với các cơ quan báo chí, bởi ngay cả việc miễn, giảm thuế nếu được áp dụng, cũng không hẳn tất cả các cơ quan báo chí đều thực sự được thụ hưởng. Trên thực tế, chỉ những cơ quan báo chí có nguồn thu và doanh số đáng kể mới có thể thụ hưởng, còn những cơ quan báo chí không có nguồn thu thì cũng không nộp thuế. Các cơ chế hỗ trợ đặc thù này có thể bao gồm: Thứ nhất, cho các cơ quan báo chí được vay ưu đãi lãi suất 0%, hoặc lãi suất ở mức thấp, phù hợp điều kiện của các cơ quan báo chí để trả lương và duy trì hoạt động; Thứ hai, hỗ trợ trực tiếp cho đội ngũ phóng viên tác nghiệp trên tuyến đầu chống dịch, mức hỗ trợ có thể tương tự như các lực lượng trên tuyến đầu khác…

Đương nhiên, một số giải pháp như tăng cường đặt hàng các cơ quan báo chí, thực hiện các chuyên đề, tăng cường đặt mua báo…, Hội Nhà báo Việt Nam vẫn tiếp tục đề xuất và mong được thúc đẩy hơn để có hiệu quả thực sự. Về lâu dài, đối với bài toán kinh tế báo chí, có lẽ cần một Đề án tổng thể tầm mức quốc gia, đòi hỏi có sự chủ trì và tham gia của các Bộ ngành liên quan thì mới có thể giải quyết được.

Tại các diễn đàn, chúng tôi đã nêu vấn đề này. Hội Nhà báo Việt Nam trân trọng cảm ơn Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông… luôn sát cánh, thấu hiểu khó khăn của báo chí, đã và sẽ có những đề xuất hỗ trợ phù hợp với nhu cầu, mong muốn của các cơ quan báo chí hiện nay. Hy vọng với sự đánh giá cao vai trò quan trọng và sự đóng góp tích cực của báo chí, sự quan tâm sâu sắc các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, của các vị tư lệnh ngành, những đề xuất này sẽ thành hiện thực, tạo điều kiện để các cơ quan báo chí tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, trước mắt là hỗ trợ kịp thời để báo chí làm tốt vai trò lực lượng chủ lực trên mặt trận thông tin, tiên phong trên tuyến đầu chống dịch, lan tỏa “vaccine tinh thần” cùng cả nước đẩy lùi, chiến thắng dịch bệnh!

Báo chí đang góp phần quan trọng xây đắp niềm tin xã hội

- Trong thư gửi lực lượng tuyến đầu, cùng với y tế, quân đội, công an, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã biểu dương và đánh giá rất cao “những anh chị em nhà báo không ngại lây lan, hiểm nguy vào giữa tâm dịch để viết tin, bài”... Sự quan tâm của Người đứng đầu Chính Phủ đã góp phần động viên, khích lệ lực lượng báo chí trên mặt trận tuyên truyền về đại dịch covid-19, Thưa Phó Chủ tịch Thường trực?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Giới báo chí rất cảm động trước sự động viên, cỗ vũ to lớn và quý báu đó của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia Phòng chống dịch Covid-19 cũng đã đánh giá cao vai trò báo chí trong việc truyền tải nhanh, minh bạch, đầy đủ các thông tin về dịch bệnh và công tác phòng, chống dịch. Theo Phó Thủ tướng, báo chí là lực lượng trực tiếp cùng xung trận với y tế, công an, quân đội và phải có cơ chế để các nhà báo, tòa soạn bảo đảm an toàn khi tác nghiệp.

- Và ông nhìn nhận như thế nào về sự đóng góp của báo chí trong cuộc chiến chống đại dịch Covid -19, đặc biệt là ở Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam trong những ngày này?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Trong gần 2 năm qua, đất nước ta đang phải gồng mình chống lại “kẻ thù vô hình” mà nhất là ở đợt thứ 4 này dịch vẫn còn đang diễn biến hết sức phức tạp, khó lường. Trong thời điểm gian khó ấy, hàng ngày hàng giờ, toàn xã hội chúng ta vô cùng xúc động trước tinh thần cống hiến, hy sinh quên mình của các lực lượng trên tuyến đầu chống dịch. Đó là đội ngũ y, bác sĩ, các chiến sĩ quân đội, công an, các tình nguyện viên ở mọi lứa tuổi, các lực lượng khác ở Trung ương, địa phương, các ngành, các cấp. Đó là sức mạnh của ý chí chiến đấu, không quản hiểm nguy, khó khăn, gian khổ, là sức mạnh của tình đoàn kết, sức mạnh của tình yêu thương, lòng nhân ái trong xã hội ta. Đội ngũ y bác sỹ, nhân viên y tế ở các tâm dịch, nhất là những người đang âm thầm, kiên cường chiến đấu để giành lại từng mạng sống cho bệnh nhân Covid thực sự là những người hùng trong cuộc chiến đầy hiểm nguy này. Cả xã hội ta vô cùng cảm phục và biết ơn họ. Phải nói là đây là cuộc chiến chưa từng có và đang được triển khai với những biện pháp quyết liệt nhất từ trước đến nay. Một tinh thần thống nhất chỉ đạo từ trên xuống dưới cùng với sự năng động, sáng tạo, vượt qua khó khăn, sẵn sàng nhận nhiệm vụ, lao vào những nơi khó khăn...

Tất cả những điều đó đã được chính các cơ quan báo chí, người làm báo trên tuyến đầu thông tin truyền tải, lan tỏa. Xã hội tiếp nhận thông tin chính xác, tin cậy qua báo chí. Báo chí cung cấp những thông tin, ghi nhận những câu chuyện, những hình ảnh đó, trong đó có nhiều chi tiết cảm động vô cùng, chạm đến trái tim mỗi người chúng ta... 

- Và thưa ông, những người làm báo phải ngày ngày làm nhiệm vụ, vào cuộc, tác nghiệp giống như y bác sĩ, quân đội, công an thì mới có được những thông tin lan tỏa như vậy?

+ Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Đúng thế. Tôi biết hiện nay, một số các nhà báo làm nhiệm vụ ở tâm dịch thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam không may trở thành F0, rất nhiều nhà báo vẫn ngày ngày "gạt đi những lo sợ về dịch bệnh" để không ngừng nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ. Điều đó chứng tỏ tinh thần chiến đấu và cống hiến rất cao của của những người làm báo. Hội Nhà báo Việt Nam và giới báo chí cả nước bày tỏ tình đồng nghiệp với anh em đang quả cảm chiến đấu ở các tâm dịch. Dịch bệnh đang hoành hành ở Tp. Hồ Chí Minh và nhiều địa phương phía Nam, gây ra những tổn thất nặng nề. Cả đất nước ta đang dồn sức để đẩy lùi dịch bệnh. Đây là nhiệm vụ trọng tâm và sống còn vào lúc này. Báo chí tuy gặp khó khăn lớn, nhưng không vì thế mà đội ngũ những người làm báo cách mạng suy giảm tinh thần chiến đấu, thiếu tinh thần trách nhiệm. Tất cả các cơ quan báo chí đều thấy rằng đây là lúc mà không ai được chần chừ, không ai ngoài cuộc, không ai được thoái lui, khi được giao nhiệm vụ thì cố gắng hoàn thành ở mức cao nhất. Với tinh thần tiên phong như y bác sĩ, nhiều phóng viên được giao nhiệm vụ đã vào cuộc với tinh thần chủ động rất cao. Việc báo chí cung cấp thông tin kịp thời, chính thống, chính xác, tin cậy sẽ là sức mạnh quét sạch tin giả, tin xấu tràn lan trên các mạng xã hội. Báo chí đang góp phần quan trọng xây đắp niềm tin xã hội ở những thời khắc đầy thử thách cam go này. Đó là “vaccine tinh thần” trong cuộc chiến chống đại dịch Covid -19.

- Xin trân trọng cảm ơn Phó Chủ tịch Thường trực!

  Hà Vân (thực hiện)