Giữ chỗ cho “người sống”

Qua điều tra của nhóm phóng viên, tưởng chừng việc “hét giá trăm triệu” cho một ngôi mộ chỉ diễn ra ở nghĩa trang làng Trung Lập (phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai, TP Hà Nội) thì tại một nghĩa trang khác là nghĩa trang nhân dân Nghĩa Lộ - Thọ Vực thuộc tổ 7, 8 phường Yên Nghĩa (quận Hà Đông, TP Hà Nội) cũng diễn ra tình trạng tương tự.

Theo phản ánh, người dân phường Yên Nghĩa (có hộ khẩu thường trú tại địa phương – PV) muốn đưa người thân đã chết vào chôn cất tại nghĩa trang nhân dân cũng phải bỏ ra số tiền “dịch vụ” là hơn 10 triệu đồng. Đặc biệt, việc đưa người ngoài địa phương đã chết vào chôn cất tại nghĩa trang nhân dân Nghĩa Lộ - Thọ Vực cũng không có khó khăn gì nhưng phải "chịu chi".

Trong vai một người có nguyện vọng mua đất nghĩa trang, dò hỏi, chúng tôi đã tìm gặp được ông Nguyễn Đình Hảo – người trong Tiểu Ban Quản lý nghĩa trang nhân dân Nghĩa Lộ - Thọ Vực.

Tại cuộc gặp, khi trình bày việc có người thân đã mất muốn di dời mộ về nghĩa trang nhân dân Nghĩa Lộ - Thọ Vực để tiện chăm sóc, thăm viếng, ông Hảo cho biết sẽ về bàn lại với những người trong Tiểu Ban Quản lý. “Việc này tôi phải bàn với các ông trong Ban Quản lý, một mình không quyết được. Anh lấy số điện thoại đi rồi bấm sang có gì tôi sẽ gọi”, ông Hảo nói và bật mí, kinh phí 1 ngôi mộ khoảng 100 triệu đồng.

Ngay ngày hôm sau, ông Hảo gọi điện thoại lại cho chúng tôi và thông báo, Tiểu Ban Quản lý đã đồng ý, đã tìm được khoảnh đất trong nghĩa trang hợp lý để bán lại cho chúng tôi với giá 80 triệu đồng.

Sau đó, chúng tôi hẹn ông Hảo để xem đất tại nghĩa trang, trước khi dẫn chúng tôi vào khoảnh đất, ông Hảo dặn dò: “Nếu có ai hỏi thì bảo là có bà mẹ chôn cất ở Hưng Yên nhưng do vướng Vành đai 4 nên di chuyển về đây, tôi nói đấy bà bạn của mẹ tôi, nghe chưa. Nếu ai hỏi nữa thì nói là bố cháu là bạn của chú Hảo.”

Dặn dò xong, ông Hảo dẫn chúng tôi ra khoảnh đất, ông cẩn thận cầm theo thước dây đo đạc và cho biết chiều dài ô đất khoảng 130cm còn chiều rộng khoảng 90cm; hướng mộ có thể quay mặt là hướng Tây và hướng Đông Nam, các hướng khác đã giáp mộ của người khác. “Nếu cậu đồng ý chỗ này thì để tôi chụp ảnh gửi lên nhóm (nhóm Zalo của Tiểu Ban Quản lý nghĩa trang – PV), chỗ này không ai vào đây được nữa rồi. Còn giá thì tôi nói họ nể, đúng giá là 80 triệu nộp vào Ban Quản lý, gia đình tự xây dựng, nộp vào có giấy tờ, biên bản, biên lai thu tiền đầy đủ. Còn cậu cho tôi đồng nào thì cho”, ông Hảo nói.

Ông Hảo còn dẫn chúng tôi đi xem một ngôi mộ khác của người tên Ng. V. Đ (quê xã Hán Quảng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh), còn một ngôi bên cạnh là mua trước cho vợ. “Trường hợp này không phải người làng, có quen biết với bà Phó Chủ tịch phường (Phường Yên Nghĩa – PV), ban đầu mua 1 ngôi thôi sau lại muốn thêm ngôi nữa để sau mẹ họ chết đưa về đây, phải nói mãi mới được. Mua xong họ cho tôi 10 triệu”, ông Hảo chia sẻ và cho biết, ngoài 2 ngôi mộ này cũng mới làm cho người ở Nam Định 2 ngôi.

Bán “phân lô” hàng trăm suất mộ?

Tại một địa phương khác của Hà Nội là xã Tứ Hiệp, huyện Thanh Trì; ngày 6/6/2023, trong vai người có nhu cầu mua đất để di dời người thân về đây chôn cất, chúng tôi tìm đến nghĩa trang nhân dân xã Tứ Hiệp. Dò hỏi, chúng tôi tiếp cận được một cán bộ thôn Cổ Điển để trình bày nguyện vọng nhưng vị cán bộ thôn này từ chối: “Không bán được đâu, bán bây giờ phải là người ở địa bàn, giờ quản lý chặt lắm, Ủy ban không cho bán”.

Tuy nhiên, vị cán bộ thôn Cổ Điển lại lập tức giới thiệu chúng tôi xuống khu vực ngay bên dưới nghĩa trang nhân dân xã Tứ Hiệp và nói: “Tìm hỏi đến nhà của con ông Đ. ở xóm Bảng, thôn Cổ Điển A, ông đấy làm ngoài, là tư nhân, hỏi xem có bán không?”.

Dò đường vào nhà ông Đ., chúng tôi bất ngờ khi người dân ở đây dường như không xa lạ gì việc này và hỏi lại “tìm nhà đi mua đất xây mộ à, nhà ông Đ. ở đằng kia”. Theo chỉ dẫn, chúng tôi tìm được đến ngôi nhà ở ngõ 1, xóm Bảng; tại đây một người phụ nữ tên Phạm Thị Dần (là con dâu của ông Đ.) tiếp phóng viên trong căn nhà.

Sau khi nghe phóng viên trình bày hoàn cảnh là người có hộ khẩu ở tỉnh lẻ, có nhu cầu mua đất để chôn cất người thân tại Hà Nội để tiện bề chăm nom, bà Dần đi thẳng vào vấn đề: “Khu này nhà chị bán vào giá 65 triệu đồng một ngôi, diện tích là 1,5m x 1,2m… đất đấy chỗ khu đường mới, cả khu nhà chị tất, ngày trước nhà chị là ruộng được họ chia vào đấy, bây giờ quy hoạch vào nghĩa trang thì mình mới được bán”.

Được bà Dần dẫn đi xem thực tế khu đất, chúng tôi thấy “sốc” khi hàng trăm ngôi mộ nằm san sát trên một khoảng đất rộng mênh mông mà theo bà Dần cho hay, khu đất này rộng hơn 1 mẫu (hơn 10 sào Bắc Bộ, 1 sào bằng 360m2 - PV). Khu vực này được bao xung quanh là các ngôi mộ của người dân thuộc nghĩa trang nhân dân xã Tứ Hiệp.

Dẫn chúng tôi qua những phần mộ xây dở dang, bà Dần cho biết: “Khách ở nơi khác đến mua rất nhiều, hầu như nơi khác đến, người ở thôn họ có của họ rồi. Toàn trên Hà Nội, Thái Bình, lung tung khắp nơi… Có nhiều ngôi mộ người ta đang sống nhưng vẫn xây sẵn lên để đấy ‘xí phần’ sợ hết đất”.

Khi được hỏi về số lượng những ngôi mộ mà gia đình bà Dần đã bán được tại đây, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước con số mà bà này đưa ra: “Nhiều, mấy trăm căn rồi, bây giờ thì ít chứ cuối năm người ta lại đến hỏi mua đầy”.

Về giá cả 1 ngôi mộ, bà Dần cho hay: Những năm trước mức giá rẻ hơn rồi tăng dần theo các năm, từ 35 đến 50 triệu đồng chỉ mỗi đất, mua rồi thích xây dựng kiểu gì thì xây, thoải mái, không có gì khó khăn.

Nói về phần giấy tờ, thủ tục bà Dần cho biết, khi mua không phải qua thôn, qua xã mà chỉ làm giấy tờ hai bên: “Nhà chị với nhà em làm giấy tờ ghi căn cước công dân, số điện thoại, hai bên ký với nhau, mỗi bên giữ một bản, tránh trường hợp sau này thôi”.

Việc mua bán trái phép đất nông nghiệp, đất nghĩa trang… thu lợi hàng tỷ đồng cũng là câu chuyện nóng tại thôn Cựu, xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội.

Theo bà Nguyễn Thị H. (thôn Cựu, xã Vân Từ) cho biết, năm 2013, nhân cơ hội dồn điền đổi thửa, UBND xã Vân Từ đã ''cấu kết'' với Tiểu Ban chỉ đạo đồn điền đổi thửa thôn Cựu dành đất công bán cho những người xa quê làm nơi chôn cất với giá hơn 6 triệu đồng/1m2. Để làm được việc này, thôn Cựu đã dành ra khoản tiền 252 triệu đồng giao cho cán bộ thôn để đi “quan hệ” xin đất làm nghĩa trang. Ngoài thôn Cựu thì tại thôn Ứng Cử (xã Vân Từ) cũng diễn ra thực trạng tương tự.

Chúng tôi cũng được bà H. cung cấp 1 Biên bản kiểm kê của thôn Cựu, ghi rõ: A. Phần thu, trong đó có: Lệ phí để mộ tươi = 70 triệu đồng; bán đất để mộ khô 117,1m2 = 703 triệu đồng;… B. Phần chi: Ngoại giao đất nghĩa trang mới 252 triệu đồng.

Qua tố cáo của công dân, UBND huyện Phú Xuyên đã tiến hành Thanh tra và nêu rõ: Từ năm 2013 đến năm 2019, ngoài việc thu tiền mai táng phí, thôn Cựu còn thu “lệ phí đất nghĩa trang”, “ủng hộ xây dựng nghĩa trang” (trên phiếu thu ghi diện tích, kích thức thửa đất, giá thu tương ứng với số tiền nộp) với số tiền là 6 tỷ 758 triệu đồng (theo các biên bản kiểm kê của thôn).

Chưa dừng lại ở đó, trong thời gian UBND huyện Phú Xuyên xác minh, giải quyết tố cáo, thôn Cựu tiếp tục thu tiền với hình thức “Ủng hộ quỹ xây dựng hộ quê hương”, “ủng hộ xây dựng nghĩa trang” để giao đất nghĩa trang cho các hộ dân có nhu cầu sử dụng làm nơi chôn cất hài cốt (từ tháng 7/2019 đến tháng 9/2020) với số tiền là: 1 tỷ 199 triệu 600 nghìn đồng.

Tổng số tiền thu được từ đất nông nghiệp, đất nghĩa trang và nguồn thu khác của thôn Cựu từ tháng 9/2012 đến tháng 9/2020 là 9 tỷ 626 triệu 979 nghìn đồng.

Đáng chú ý, vị trí khu vực đất cửa chùa Rồi (thôn Cựu) mặc dù không được quy hoạch làm nghĩa trang nhưng cũng đã được hợp thức bằng cách "giao miệng" 1080m2 để làm đất nghĩa trang, từ đó dẫn đến đến nhiều dấu hiệu trục lợi.

Sau quá trình thanh kiểm tra, UBND huyện Phú Xuyên đã chuyển cơ quan Công an điều tra, xử lý.

Qua sự việc tại thôn Cựu có thể thấy, việc mua bán đất nghĩa trang, có dấu hiệu trục lợi trái phép như báo Nhà báo và Công luận đã nêu đang diễn ra là thực trạng hết sức nhức nhối, cần có sự vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt của cơ quan chức năng TP Hà Nội, Công an TP Hà Nội nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.

Mời độc giả đón đọc kỳ 3: Chính quyền địa phương “vô tâm” trong thực hiện Quy định, “buông lỏng” quản lý đất nghĩa trang

Nhóm phóng viên