Trò chơi điện tử: Hướng đi mới để lan tỏa văn hóa, bản sắc Việt Nam

Một số tựa game Việt gần đây đã cho thấy tiềm năng trong việc quảng bá văn hóa đến công chúng quốc tế, mở ra kỳ vọng về chiến lược xuất khẩu văn hóa mới bằng sức mạnh của công nghệ số.

Game Việt nỗ lực quảng bá giá trị văn hóa

Việt Nam với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, tự hào sở hữu một nền văn hóa phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc quảng bá những giá trị này ra thế giới vẫn còn gặp nhiều thách thức.

Một trong những trở ngại lớn là sự thiếu vắng những phương thức thể hiện văn hóa mới mẻ, sáng tạo, đủ sức hấp dẫn với người nước ngoài. Bên cạnh đó, trên trường quốc tế, hình ảnh Việt Nam vẫn thường được biết đến qua những biểu tượng quen thuộc như phở hay áo dài, nhưng lại thiếu đi những câu chuyện đa chiều, sâu sắc về đời sống văn hóa đương đại.

Thực tế này đặt ra một bài toán cấp thiết: làm thế nào để quảng bá và thực hành văn hóa Việt Nam một cách hiệu quả, vừa thu hút được sự quan tâm của công chúng trong và ngoài nước, vừa bảo tồn được những giá trị cốt lõi của dân tộc. Trong khi đó, nhiều cường quốc văn hóa trên thế giới đã sớm nhận ra tiềm năng to lớn của trò chơi điện tử như một công cụ xuất khẩu văn hóa.

Điển hình là Nhật Bản, quốc gia đã khéo léo đưa các yếu tố văn hóa truyền thống như tinh thần võ sĩ đạo, mỹ học wabi-sabi hay các hình tượng thần thoại vào những tựa game đình đám như “Ghost of Tsushima” hay “Okami”. Ngoài ra, năm 2024, Trung Quốc với tựa game “Black Myth Wukong” đã thu hút sự chú ý đông đảo của cộng đồng quốc tế với cốt truyện xoay quanh sử ký Tây Du Ký.

Trong buổi làm việc với Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - ông Nguyễn Văn Hùng cũng đã sớm đưa ra chỉ thị: “Sớm nghiên cứu đưa trò chơi điện tử trên mạng và các môn thể thao điện tử vào Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2045”.

Đã có những nỗ lực trước đây nhằm đưa văn hóa Việt Nam vào thế giới trò chơi điện tử, tuy nhiên, phần lớn các dự án này chưa đạt được thành công như mong đợi. Những hạn chế thường gặp bao gồm nội dung còn sơ sài, đồ họa còn yếu, và lối chơi thiếu tính đột phá so với các sản phẩm quốc tế cùng thể loại. Bên cạnh đó, các nhà phát triển game trong nước cũng gặp phải nhiều khó khăn về kinh phí, nguồn nhân lực chất lượng cao, cũng như sự thiếu hụt các chính sách hỗ trợ phù hợp.

Năm 2022, sự thất bại của dự án “300475” đã để lại nhiều tiếc nuối trong cộng đồng. “300475” là một tựa game Việt Nam lấy bối cảnh chiến tranh kháng chiến chống Mỹ, được phát triển bởi Hiker Games Studio. Dự án này mang ý nghĩa lớn về văn hóa và lịch sử, hứa hẹn sẽ tiếp tục hành trình đưa lịch sử Việt Nam vào thế giới game một cách chân thực và hấp dẫn.

Tuy nhiên, bất chấp ý tưởng độc đáo và sự kỳ vọng từ cộng đồng, “300475” đã phải đối mặt với một cái kết dang dở. Dự án này được đánh giá là rất tiềm năng nhưng buộc phải hủy bỏ vào năm 2022 do không huy động đủ vốn.

Những bước tiến ban đầu

Tuy vậy, giữa những thách thức, ngành game Việt đã có những chuyển mình đáng ghi nhận trong hành trình đưa văn hóa dân tộc vào sản phẩm giải trí số. Một số dự án đã phần nào khẳng định được dấu ấn riêng, cho thấy tiềm năng khai thác văn hóa bản địa một cách sáng tạo và hấp dẫn hơn.

Điển hình là “Hoa” – tựa game phiêu lưu được phát triển bởi studio Skrollcat và nhóm nghệ sĩ Việt Nam, từng gây chú ý tại các sự kiện game quốc tế như Gamescom và Tokyo Game Show. Với cảm hứng chủ đạo từ tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu ký” của nhà văn Tô Hoài, “Hoa” đem lại không khí thơ mộng cùng nhạc nền nhẹ nhàng, gợi cảm giác như bước vào một thế giới cổ tích. Dù không khai thác trực tiếp các biểu tượng văn hóa đặc thù, nhưng “Hoa” cho thấy một hướng tiếp cận mềm mại hơn – nơi văn hóa Việt được truyền tải qua tinh thần thẩm mỹ.

Gần đây, sự xuất hiện của tựa game “Tai Ương” (The Scourge) do đội ngũ Rare Reversee Gaming phát triển đã tạo nên một làn sóng chú ý mạnh mẽ cả trong nước lẫn quốc tế. Sự tỉ mỉ trong việc xây dựng bối cảnh và cốt truyện, mang đậm màu sắc Á Đông đã giúp “Tai Ương” trở thành một làn gió mới trên thị trường game ngay trong bản phát hành sớm đầu tiên.

Trên các nền tảng trực tuyến như YouTube và Twitch, không khó để tìm thấy những video ghi lại quá trình chơi và phản ứng của các streamer quốc tế đối với “Tai Ương”. Nhiều streamer đã bày tỏ sự thích thú và ngạc nhiên trước bối cảnh và những yếu tố văn hóa độc đáo của Việt Nam được thể hiện trong game.

Nữ streamer Xyaa người Ấn Độ sau khi trải nghiệm tựa game ngạc nhiên cho hay: “Tôi rất bất ngờ trước cách trò chơi tái hiện không gian sống động như vậy. Mọi chi tiết từ kiến trúc, ánh sáng cho đến âm thanh đều rất sống động, mang lại cảm giác vừa lạ lẫm vừa gần gũi, khiến tôi tò mò”.

Anh Lê Doãn Đăng Khoa – nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Rare Reversee cho biết đội ngũ phát triển đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ cộng đồng game thủ quốc tế. Nhóm phát triển chia sẻ: “Hình tượng rối nước được xuất hiện rất nhiều ở trong game, là một nét văn hóa đặc trưng, được sử dụng như một phương tiện để chúng mình kể chuyện. Điều này giúp cho người chơi dù người ta không quen biết với văn hóa Việt Nam nhưng giúp người ta nhận được sự độc đáo và ý nghĩa của hình tượng ấy. Một câu chuyện mà được kể một cách chân thật hấp dẫn sẽ vượt qua được rào cản về văn hóa”.

Sự đón nhận tích cực từ cộng đồng quốc tế dành cho các tựa game khai thác sâu yếu tố văn hóa Việt Nam – từ truyền thuyết đô thị, tín ngưỡng dân gian đến phong cách nghệ thuật đặc trưng cho thấy sức hút rõ rệt của yếu tố “chân thực lạ lẫm” của văn hóa nước ta. Trong một thị trường toàn cầu đầy cạnh tranh, đây là lợi thế khác biệt không dễ sao chép.

Giữ lửa văn hóa trong thời đại số

Trong bối cảnh thế giới ngày càng phẳng hơn nhờ sự phát triển của công nghệ số, trò chơi điện tử đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc truyền tải và quảng bá văn hóa đến với khán giả toàn cầu. Với tính tương tác cao và khả năng tiếp cận hàng triệu người chơi trên khắp thế giới, game mang đến một phương thức độc đáo và hấp dẫn để giới thiệu những giá trị văn hóa truyền thống đến với thế hệ trẻ.

Việt Nam sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú, từ những câu chuyện cổ tích, truyền thuyết huyền bí đến những tín ngưỡng dân gian đặc sắc, nhưng tiềm năng này vẫn chưa được khai thác một cách đầy đủ trong lĩnh vực giải trí số, đặc biệt là game. Việc phát triển những tựa game lấy cảm hứng từ văn hóa Việt Nam không chỉ giúp bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc mà còn mở ra một hướng đi mới đầy tiềm năng cho ngành công nghiệp game trong nước.

Như ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh - Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông cũ), từng chia sẻ bên lề sự kiện công bố Ngày hội Game Việt Nam 2023 tại Hà Nội ngày 20/12/2023: "Game là một trong những lĩnh vực hiếm hoi của nước ta có thể xuất khẩu nội dung số ra thế giới. Đó là thế mạnh cần tập trung phát triển và chúng tôi kỳ vọng đó sẽ là ngành mũi nhọn về phát triển kinh tế số Việt Nam trong thời gian sắp tới".