Cần có những đột phá mới trong cải cách thủ tục hành chính
(NB&CL) Ông Đậu Anh Tuấn, Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng để kinh tế tư nhân phát triển cần có những đột phá mới trong cải cách thủ tục hành chính.
.jpg)
+ 40 năm đổi mới cũng là 40 năm phát triển của kinh tế tư nhân KTTN Việt Nam. Nhìn lại chặng đường này, ông thấy đâu là những dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển của kinh tế tư nhân Việt Nam?
- Kể từ chỗ bị kỳ thị và không được thừa nhận, từ Đại hội Đổi mới năm 1986, kinh tế tư nhân đã được thừa nhận và ngày càng phát triển mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế, của quốc gia. Tiếp đó, hai dấu mốc lịch sử quan trọng là Nghị quyết 09 của Bộ Chính trị ngày 9/12/2011 và Nghị quyết 10 của Hội nghị Trung ương 5 ngày 3/6/2017 về kinh tế tư nhân. Những nghị quyết này đã tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỉ trọng đóng góp trong GDP.
+ Kinh tế tư nhân đã phát triển mạnh mẽ, nhưng đến nay, về chất lượng, kinh tế tư nhân mới đóng góp 50% GDP và tỷ trọng này vẫn ổn định trong nhiều năm liền, và 98% số DN tư nhân là DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa, số DN lớn mang tầm quốc gia còn rất ít. Vì đâu?
- Chúng ta đều biết thể chế đang là điểm nghẽn, môi trường kinh doanh chưa thực sự thông thoáng, chi phí không chính thức vẫn còn, và còn nhiều rào cản như thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, rủi ro pháp lý… Các doanh nghiệp tư nhân sản xuất nội địa chưa phát triển mạnh mẽ và thiếu cơ chế hỗ trợ hiệu quả. Và còn nhiều khó khăn nữa về tiếp cận các nguồn lực cho kinh doanh như vốn, đất đai, nguồn nhân lực… Sự thiếu nhất quán trong thực thi pháp luật giữa các địa phương cũng là một vấn đề lớn. Hiện đang có một vòng xoáy hết sức nguy hiểm, chính sách càng ngày càng tăng nặng nghĩa vụ, chi phí cho doanh nghiệp. Chính vì KTTN hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản kìm hãm sự phát triển nên khu vực này không thể bứt phá.
Bên cạnh đó, KTTN “khó lớn”, “không lớn được” còn bởi những hạn chế của chính khu vực này.
.jpg)
Một trong những hạn chế lớn nhất là tính phi chính thức cao và năng suất thấp. Tính phi chính thức cao đang cản trở việc khu vực này lớn mạnh, cản trở việc tăng năng suất thông qua tính hiệu quả về kinh tế theo quy mô, chuyên môn hóa và đổi mới sáng tạo.
Hạn chế nữa là thiếu bài bản trong quản trị. Nhiều doanh nghiệp đi lên từ quy mô hộ gia đình nên tổ chức kinh doanh và hoạt động quản trị chưa bài bản, dựa nhiều vào sự thuận tiện và kinh nghiệm tích luỹ.
Và tính liên kết giữa các doanh nghiệp tư nhân hiện nay còn rất yếu kém, thiếu hợp tác trong chuỗi cung ứng. Nguyên nhân chính của tình trạng này xuất phát từ tư duy kinh doanh manh mún, khi nhiều doanh nghiệp vẫn hoạt động theo mô hình gia đình hoặc cá nhân, thiếu niềm tin vào hợp tác chiến lược và lo ngại cạnh tranh không lành mạnh.
Kết nối giữa khu vực FDI và doanh nghiệp tư nhân trong nước chưa thành công. Ước tính chỉ có khoảng 17% doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động có khách hàng là các doanh nghiệp FDI đang hoạt động tại Việt Nam.
Và khu vực này vẫn chậm chuyển đổi số, rất ít doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), ít chú trọng đổi mới mô hình kinh doanh, đổi mới công nghệ hoặc sáng tạo sản phẩm mới. Vì vậy, rất khó nâng cao giá trị gia tăng, thúc đẩy năng lực cạnh tranh, nâng tầm giá trị doanh nghiệp và vươn tới đẳng cấp quốc tế.
+ Vì sao tính phi chính thức của khu vực kinh tế tư nhân lại cao?
- Tính phi chính thức cao là do mô hình hộ kinh doanh cá thể, một sản phẩm lịch sử khi Việt Nam chưa phát triển kinh tế thị trường. Hiện nay, có hơn 5 triệu hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh, nhưng không có nhiều động lực để chuyển lên hoạt động thành doanh nghiệp vì những lo ngại về thủ tục phiền hà, rủi ro pháp lý và trình độ quản trị chưa theo kịp. Hàng triệu hộ kinh doanh chúng ta hiện nay không có nhiều động lực để chuyển lên hoạt động thành doanh nghiệp vì những lo ngại về thủ tục phiền hà, rủi ro pháp lý và trình độ quản trị chưa theo kịp.
+ Vậy làm sao để thúc đẩy tính chính thức, để hộ kinh doanh chính thức chuyển hóa thành doanh nghiệp?
- Để nâng cao tính chính thức của khu vực kinh tế tư nhân, ngăn chặn xu hướng mở rộng của khu vực phi chính thức, cần triển khai một số biện pháp quản lý vĩ mô. Trước hết triển khai các nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện để nhận diện chính xác về các hoạt động phi chính thức hóa, ngầm hóa của KTTN.
Tiếp đó là ban hành các quy định chính sách khả thi, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các mô hình kinh doanh mới bắt kịp xu thế phát triển, phát huy tính năng động, đa dạng và hiệu quả của khu vực kinh tế tư nhân.
Và cần có các biện pháp khuyến khích các thực thể trong khu vực kinh tế cá thể chuyển sang khu vực doanh nghiệp có đăng ký chính thức. Tuy nhiên, việc chuyển đổi này nhất quyết không phải bằng các biện pháp hành chính. Các biện pháp phù hợp nhất là thực hiện cải cách về thể chế.
Trong đó cần sửa đổi, bổ sung Luật Doanh nghiệp, các luật và văn bản quy định pháp luật về thuế, BHXH, điều kiện kinh doanh để hình thành một khung khổ pháp lý thuận tiện, chi phí tuân thủ hợp lý với các hộ kinh doanh và các cá nhân kinh doanh vốn có bản chất là các doanh nghiệp một chủ.
Cần xây dựng một khung khổ pháp lý riêng cho các doanh nghiệp một chủ, cá nhân kinh doanh. Tách bạch các quy định áp dụng với cá nhân kinh doanh và loại hình doanh nghiệp một chủ trong Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật khác.
+ Vậy, cần những chính sách, giải pháp mạnh mẽ và đột phá như thế nào để KTTN là động lực quan trọng nhất trong phát triển kinh tế, đạt được các mục tiêu và khát vọng đặt ra cho năm 2030 và 2045?
- Lịch sử phát triển kinh tế của Việt Nam trong hàng chục năm qua đã chứng minh được một điều quan trọng rằng sự phát triển của Việt Nam, của doanh nghiệp Việt Nam được tạo ra nhờ những cải cách về thể chế để tháo gỡ các rào cản đối với các hoạt động kinh tế, khơi thông được nguồn lực từ xã hội, hay trao quyền nhiều hơn cho chính quyền địa phương và đối xử bình đẳng, công bằng hơn với khu vực kinh tế tư nhân.
Vì vậy phải tiếp tục tháo bỏ các rào cản, khơi thông nguồn lực. Bối cảnh kinh tế đang khó khăn hiện nay lại cần có nhiều giải pháp cải cách thể chế mạnh mẽ hơn nữa. Cải cách thể chế cũng có nhiều giải pháp. Trước hết cần ưu tiên hoàn thiện và ổn định hệ thống pháp luật. Hiện nay, nhiều quy định pháp luật vẫn còn chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thay đổi nhanh, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuân thủ và lập kế hoạch kinh doanh. Cần có những đột phá mới trong cải cách thủ tục hành chính.
Tiếp đó, là đổi mới mạnh mẽ công tác hỗ trợ doanh nghiệp theo hướng hiệu quả, thị trường.
Tôi tin rằng khi có những cải cách đột phá về thể chế, chính sách và môi trường kinh doanh thì kinh tế tư nhân có thể phát huy tối đa tiềm năng, trở thành động lực dẫn dắt nền kinh tế đưa đất nước đi đến thịnh vượng và hùng cường.
+ Xin cảm ơn ông!