Chiều 18/6, tại TP Hồ Chí Minh, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chủ trì hội nghị đánh giá kết quả hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết 120/CP của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thích ứng với biến đổi khí hậu.

Đây được xem là diễn đàn có quy mô lớn về phát triển ĐBSCL, tập trung bàn về những việc đã làm được, chưa làm được và những khó khăn, vướng mắc; xác định các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trọng điểm trong thời gian tới để phát triển bền vững ĐBSCL.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, biến đổi khí hậu bất thường của thế giới và khu vực Đông Nam Á đe dọa sự phát triển an toàn của người dân. Ở Việt Nam, theo thống kê năm 2018, thiên tai liên tiếp xảy ra ở nhiều vùng và đặc biệt là nhiệt độ tăng lên mức kỷ lục.

Trong nhiều báo cáo của các tổ chức quốc tế, Việt Nam là 1 trong 10 nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu ở châu Á. Ngân hàng Phát triển châu Á ước tính gần 55% dân số Việt Nam sẽ bị tổn thương trước mối đe dọa từ thiên nhiên.

Điều đáng lo ngại là nhiều người dân vẫn chưa nhận thức được những thách thức này. Nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng ứng phó với thách thức từ thiên tai hay hiện tượng nóng lên toàn cầu cũng như chưa có ý thức góp phần giảm các tác nhân gây biến đổi khí hậu.

Một thống kê gần đây cho thấy, trong 10 năm gần đây, 1,7 triệu người đã di cư ra khỏi ĐBSCL trong khi chỉ có 700 nghìn người chuyển đến. Tỷ lệ di cư này gấp đôi trung bình cả nước. Điều này tạo ra thách thức cho nhiều địa phương.

Dẫn lại sự kiện lịch sử về sự sụp đổ của nền văn minh Maya với một trong những nguyên nhân mà theo các nhà khoa học, là do hạn hán, trong đó, người Maya đã làm trầm trọng hơn vấn đề bằng chặt phá rừng để lấy đất xây dựng thành phố, canh tác mùa màng, Thủ tướng cho rằng, sự trù phù của ĐBSCL đã mang đến cuộc sống ấm no cho người dân, nhưng sinh kế hàng chục triệu dân trong vùng đang đứng trước thử thách lớn, mang tính bước ngoặt mà nếu vượt qua được, ĐBSCL có sức bật tăng trưởng rất lớn.

Thủ tướng cho rằng, Nghị quyết 120 đã đặt vấn đề thúc đẩy triết lý phát triển “thuận thiên”, tức là dựa vào các quy luật của tự nhiên để phát triển, không can thiệp thô bạo vào tự nhiên, phá vỡ tính cố kết sẵn có của tự nhiên nhưng điều này không có nghĩa là cam chịu, là chấp nhận số phận hay sự sắp đặt của tạo hóa. Sự suy vong hay thịnh phát do chính chúng ta quyết định bằng chính hành động của mình, chứ không phải là xuôi tay hết.

Theo Thủ tướng, sau 2 năm thực hiện Nghị quyết 120, chúng ta đã đạt được một số kết quả quan trọng. Tuy nhiên, chúng ta còn có thể và phải làm tốt hơn nữa trong thời gian tới, đặc biệt làm sao để những chính sách và hành động có tác động lan tỏa mạnh mẽ hơn nữa đến cộng đồng, mang lại hiệu quả thực tế và đậm nét hơn.

Để đạt được yêu cầu đó, Thủ tướng cho rằng, chúng ta phải huy động triệt để tâm sức, trí tuệ của các nhà khoa học, các tổ chức tư vấn, phát huy vai trò của chính quyền các cấp, kêu gọi sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là vai trò của người dân.

Nhân dịp này, Thủ tướng nêu rõ phương châm hành động của Chính phủ thời gian tới là: Chính phủ thúc đẩy, doanh nghiệp hành động, người dân hưởng ứng. Theo đó, Chính phủ thúc đẩy bằng chức năng kiến tạo, xác lập các cơ chế và chính sách để khuyến khích và thúc đẩy. Chính phủ tiếp tục bố trí lại, bổ sung nguồn lực, trước hết là hạ tầng cứng, đào tạo nhân lực. Doanh nghiệp, hợp tác xã, trang trại, cả kinh tế hộ lớn hành động bằng các dự án đầu tư cụ thể. Người dân hưởng ứng bằng tăng cường sự nhận thức, đồng thuận và tham gia cùng với Chính phủ và cộng đồng.

Thủ tướng đề nghị nghiên cứu thêm một số vấn đề như tạo lập môi trường kinh doanh tốt nhất cho doanh nghiệp, thúc đẩy sự linh hoạt của chính sách và các yếu tố kinh tế. Chỉ có thể bằng các dự án của doanh nghiệp thì mới có chất xúc tác để trung hòa các tác động của biến đổi khí hậu hay nước biển dâng.

Đối với thị trường đất đai, cần nghiên cứu cơ sở khoa học để bố trí lại đất đai với lúa gạo, trái cây, thủy sản đi liền với công nghiệp chế biến, xây dựng thương hiệu với các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Cần thúc đẩy chuyển đổi đất đai để thích nghi với nhu cầu và mục đích sử dụng đất trước sự biến đổi nhanh và khó lường của thiên nhiên.

Về thị trường vốn, Thủ tướng đề nghị thúc đẩy hình thành các quỹ đầu tư, các cơ chế huy động vốn khuyến khích cho vay, giúp chuyển đổi cơ cấu nhanh chóng, tăng cường năng lực cho các thành phần kinh tế. Thủ tướng cho rằng, cần xây dựng cơ chế tài chính riêng cho vùng thông qua nguồn lực ngoài nước, vốn ODA và hoàn thiện thể chế về môi trường đầu tư kinh doanh để thu hút đầu tư tư nhân. Quyết tâm xây dựng một chương trình trọng điểm quốc gia cho vùng ĐBSCL để triển khai thực hiện trong nhiệm kỳ tới theo hướng nghiên cứu xây dựng cơ chế ưu tiên phân bổ nguồn lực từ ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2021 - 2025 cho vùng ĐBSCL.

Theo đó, nghiên cứu đa dạng hóa nguồn lực với cam kết một khoản vốn khoảng 2 tỷ USD tăng thêm so với giai đoạn 2016 - 2020 và dành riêng cho ĐBSCL để đầu tư các dự án mang tính liên vùng, đang là “điểm nghẽn” phát triển trong lĩnh vực giao thông vận tải, biến đổi khí hậu phù hợp với quy hoạch vùng được phê duyệt.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh, các địa phương cần thúc đẩy liên kết vùng mạnh mẽ hơn trong ứng phó biến đổi khí hậu, nếu không thì các chính sách sẽ không thể thành công. TPHCM phải phát huy vai trò “nhạc trưởng” trong điều phối hiệu quả các cơ chế liên kết vùng.

Thủ tướng cũng đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu cơ chế thuế phát thải để khuyến khích cắt giảm phát thải khí nhà kính, qua đó, giúp huy động nguồn lực hỗ trợ các địa phương bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu. Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, sớm trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị hành động nhằm thể chế hóa, thúc đẩy triển khai các ý tưởng, sáng kiến, giải pháp được nêu ra tại hội nghị.

PV