Cơn bão Covid-19 và những tổn thất nặng nề của báo chí

Thời điểm ban đầu của đại dịch, các tòa soạn chỉ dừng lại ở việc cắt giảm nhân viên, rồi sa thải một phần với hy vọng tình hình sẽ khởi sắc trở lại sau khi dịch bệnh qua đi. Nhưng lúc này, cơn bão Covid-19 không chỉ quét sạch việc làm, mà còn đóng cửa luôn cả nhiều tòa soạn.

Theo các con số của viện nghiên cứu truyền thông Poynter Institute có trụ sở tại Florida (Mỹ), 25 tờ báo trên khắp nước Mỹ đã phải đóng cửa. Điều đáng nói, rất nhiều trong đó là những tờ báo có truyền thông trên 100 năm tuổi, và là những tờ báo duy nhất ở địa phương.

Một số tờ báo buộc phải lựa chọn phương án hợp nhất hoặc sáp nhập với một tờ báo khác. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc những tờ tin tức dành riêng cho những cộng đồng sẽ biến mất, sẽ không còn sự giám sát về thể chế và thực tế nhất là mất việc làm.

Ít nhất 10 tờ báo đóng cửa thuộc sở hữu của CNHI. Một số thuộc sở hữu của Diễn đàn các công ty truyền thông, trong khi một số ít thuộc sở hữu tư nhân ở địa phương.

Trong một nghiên cứu về “sa mạc thông tin” của giáo sư Penny Abernathy, giảng viên Trường Báo chí và Truyền thông của Đại học Bắc Carolina cho biết, kể từ năm 2004 đã có 1.800 tờ báo tại Mỹ đóng cửa, trong đó có 1.700 tờ là tuần báo.

"Sa mạc tin tức" đề cập đến một cộng đồng không còn được các tờ báo hàng ngày đưa tin. Thuật ngữ này xuất hiện ở Hoa Kỳ sau khi hàng trăm tờ báo hàng ngày và hàng tuần đã bị đóng cửa vào những năm 2000 và 2010. Theo một nghiên cứu vào năm 2018 của Trường Truyền thông và Báo chí UNC, hơn 1.300 cộng đồng ở Hoa Kỳ được coi là sa mạc tin tức.

Tốc độ đóng cửa các tòa soạn báo tại Mỹ hiện ở mức 100 cơ sở mỗi năm, giáo sư Abernathy khẳng định.

“Một số tờ báo đang dịch chuyển sang bản báo điện tử trong khi một số khác tìm kiếm sự hợp nhất”, giáo sư Abernathy nó. “Xu hướng này đang gia tăng thực sự mạnh mẽ nhưng không gây ngạc nhiên”.

Tốc độ đóng cửa các cơ quan báo chí đang diễn ra với tốc độ nhanh, nhưng nghiên cứu của Penny Abernathy cho thấy một xung hướng đang âm thầm diễn ra giữa đại dịch: Các tờ báo đóng cửa chủ yếu là tuần báo trong các cộng đồng nhỏ.

“Khi mà cộng đồng mất một tờ báo nhỏ hoặc một tuần báo, bạn sẽ mất một nhà báo xuất hiện tại cuộc họp của hội đồng nhà trường, cuộc họp của Ủy ban quận của bạn…”, giáo sư Abernathy nói.

Điều này có nghĩa cộng đồng có thể mất tính minh bạnh và trách nhiệm. Nghiên cứu của giáo sư Abernathy cũng chỉ ra rằng, sự tăng thuế và sự tham gia của các độc giả đi xuống là một nhân tố quan trọng.

Một số tờ báo tồn tại và gắn liền với cộng đồng của họ. Chẳng hạn, Tạp chí Express-Express ở Knoxville, Iowa, được thành lập bởi một cựu chiến binh trong cuộc Nội chiến, là bạn của cố tổng thống Abraham Lincoln. Trang web của nó hiện đang chuyển hướng khách truy cập vào Knox Knoxville sang trang web của tờ Oskaloosa Herald.

Sau khi tờ The Edmond Sun bắt đầu xuất bản ở Edmond, Oklahoma, vào năm 1889, tờ báo địa phương gần đó từng phải thốt lên rằng “tờ  The Edmond Sun bây giờ đang tỏa sáng trên bàn của chúng ta. Sự xuất hiện của nó đẩy bóng tối đến thành phố của chúng ta”. Tuy nhiên, trang web của The Edmond Sun bây giờ cũng đã biến mất, thay vào đó là hướng người đọc đến trang web The Norman Transcript.

Cũng có những tờ báo đã phải đóng cửa sớm dù chỉ “mới ra đời”, như tờ Waterbury Record ở Vermont, được ra mắt vào năm 2007. Kể từ khi xuất hiện “Waterbury Record vẫn chưa có lãi, nhưng điều mà tờ báo này làm được là đã phủ đầy “sa mạc thông tin” trong cộng đồng mà chúng tôi cảm thấy đang phát triển” – lãnh đạo nhà xuất bản Greg Popa chia sẻ với độc giả và được cộng đồng đánh giá cao.

Giáo sư Penny Abernathy cũng thừa nhận phần nghiên cứu chưa thực sự đầy đủ, bởi có nhiều tờ báo biến mất trong khoảng thời gian diễn ra đại dịch Covid-19 mà không có bất cứ thông báo nào.

Những hình thức đóng cửa

Có một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng đóng cửa của các tòa soạn, và một trong số đó là xu hướng sáp nhập. Đây là hình thức “bắt tay sống chung” và được coi là phương án khả dĩ nhằm tránh xóa xổ hoàn toàn một cơ quan báo chí.

Trang web của nhiều tờ báo đã để trạng thái thông báo lỗi 404 hoặc tự động chuyển hướng người dùng đến website của các ấn phẩm phối hợp. Một số ít tờ thuộc các công ty là chủ sở hữu thường đưa ra thông báo sáp nhập như một chiến thuật níu kéo độc giả sang trang web mới.

Tuy nhiên, cũng có một số tòa soạn đưa ra thông báo tạm thời đóng cửa để vượt qua đại dịch. Chẳng hạn như tập đoàn “Truyền thông thế kỷ 22”, là chủ sở hữu của 14 ấn phẩm, đăng thông báo “tạm dừng hoạt động” và khẳng định sẽ tiếp tục “làm sống lại sự phục vụ sâu sắc cho cộng đồng như đã từng trung thành trong nhiều năm qua”.

Tờ Isthmus, một tuần báo ở Madison, Wisconsin, nói với độc giả: “Trong vài tuần qua, chúng tôi đã cố gắng che giấu sự hỗn loạn và đau buồn mà COVID-19 đã gây ra cho cộng đồng Madison của chúng tôi.

Hôm nay, chúng tôi không may cần chia sẻ câu chuyện của riêng mình. Chúng tôi đã quyết định rằng nếu có bất kỳ cơ hội nào nhìn thấy sự sống ở phía bên kia của cơn bão này, Isthmus phải chìm trong bóng tối trong một khoảng thời gian không xác định”.

Những tờ báo tìm được đối tác để sáp nhập vẫn được coi là may mắn, bởi nhiều tờ buộc phải đóng cửa vĩnh viễn và rất nhiều trong số đó được thành lập cách đây hàng trăm năm.

Có thể kể đến những ấn phẩm như The Belle Banner (thành lập năm 1923, đóng cửa ngày 6/5/2020), The Bland Courier (thành lập năm 1921, đóng cửa ngày 6/5/2020), Lake County News Chronicle (thành lập năm 1822, đóng cửa ngày 22/5/2020), The Pittsburgh Catholic (thành lập năm 1844, đóng cửa tháng 3/2020).

Ngoài ra, còn có một số “đóng cửa ngắn hạn”, hay còn gọi tạm dừng xuất bản trong một thời gian ngắn. Đó là những tờ báo hạnh phúc nhất khi được trở lại hoạt động bình thường, cho dù họ tưởng như đã không còn cơ hội sống sót.

Đó là The Daily Clintonian (thành lập năm 1936, đóng cửa vào tháng 4/2020 và mở lại vào giữa tháng 5/2020); The Stanton Register (thập lập năm 1879, đóng cửa tháng 5/2020, mở lại tháng 5/2020); Burbank Leader (thành lập năm 1985, đóng cửa tháng 4/2020, mở lại tháng 5/2020), Glendale News-Press (thành lập năm 1905, đóng cửa tháng 4/2020, mở lại tháng 5/2020) và La Cañada Valley Sun (thành lập năm 1946, đóng cửa tháng 4/2020, hợp nhất với tờ La Cañada Outlook).

Trong số các tờ báo vẫn đang hoạt động, tờ Los Angeles Time từng sa thải 14 phóng viên, với 3 lần đóng cửa, nhưng cuối cùng những nhân viên bị mất việc vẫn không được nhận lại.