Chúng tôi hiểu thách thức và áp lực của một cơ quan báo chí đa phương tiện trong thế giới phẳng

Thời gian qua, những người làm báo Báo Quân đội Nhân Dân (QĐND) đã rất tích cực tham gia Giải Báo chí Quốc gia (BCQG). Báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trò chuyện với nhà báo Nguyễn Hồng Hải - Phó Chủ tịch LCH nhà báo báo Quân đội nhân dân, Trưởng phòng biên tập Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần.

+ Ông từng nói rằng, trong tuyển chọn tác phẩm tham dự Giải báo chí Quốc Gia, Báo Quân đội nhân dân luôn chú trọng đầu tư và lựa chọn những tác phẩm mà Báo Quân đội nhân dân có thế mạnh. Vậy cụ thể thế mạnh đó là gì, thưa ông?

- Thế mạnh truyền thống của Báo QĐND là thể tài chính luận, cho nên, Liên Chi hội luôn tham mưu cho Ban Biên tập đầu tư trọng điểm về con người, tài chính, cơ chế tác nghiệp. Tổ cây viết chuyên luận do Ban Biên tập trực tiếp chỉ đạo sinh hoạt định kỳ hằng tháng và đột xuất khi cần.

Ở đó, chúng tôi phát huy dân chủ và trí tuệ tập thể, phát hiện những vấn đề lớn của đất nước và quân đội, cần có thông tin định hướng bằng chuyên luận. Sau đó lập đề cương sơ lược, phân công tác giả hoặc nhóm tác giả thực hiện, tác giả hoặc nhóm tác giả bao gồm cả các chuyên gia hàng đầu của đất nước và quân đội chứ không chỉ riêng các cây bút trong tòa soạn.

Những chuyên mục ổn định của Báo QĐND hiện nay như: “Tiến tới Đại hội XIII của Đảng”, “Làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”; “Phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; “Diễn đàn Văn hóa - Nghệ thuật”... là “đất” để thể tài này phát triển.

Một thế mạnh khác của Báo QĐND là những mảng đề tài về quân sự - quốc phòng; phòng, chống thiên tai, thảm họa...được Ban Biên tập đầu tư kỹ lưỡng, chỉ đạo quyết liệt.

Ví dụ như đợt phòng, chống dịch Covid-19 hiện nay; Tòa soạn thành lập nhiều đội phóng viên xung kích, với đầy đủ thành phần cây viết, tay máy, phóng viên quay phim, bảo đảm trực 24/24, có phân công chỉ huy và hiệp đồng chặt chẽ giữa các đội, sẵn sàng tác nghiệp mọi lúc, mọi nơi khi Ban Biên tập yêu cầu.

+ Đành rằng, thể tài chính luận, với tính chất là loại thể tài báo chí cung cấp thông tin lý luận một cách có hệ thống và tính khái quát cao, trở thành “vũ khí” chủ lực của những người làm báo QĐND. Nhưng ông có từng trăn trở rằng, những tác phẩm xuất sắc của báo, có phần mang tính “ngành”, trong “sân nhà” hoặc là không thực sự có tính bao quát, khái quát trong đời sống xã hội hoặc là không còn là “đặc sản” trong thế giới phẳng như hiện nay không?

- Đó là trăn trở của cả Tòa soạn, của tất cả những người cầm bút ở Báo QĐND. Báo QĐND trong quy hoạch của Chính phủ là một trong 6 cơ quan báo chí lớn phát triển theo mô hình cơ quan báo chí đa phương tiện. Vai trò định hướng thông tin đòi hỏi Báo QĐND phải trở thành cơ quan báo chí cung cấp kịp thời, trung thực, đầy đủ, khách quan để làm chủ “mặt trận thông tin”. Vì vậy, chỉ thể tài chuyên luận là không đủ. Theo quan sát và tự đánh giá của tôi thì vai trò định hướng thông tin của Báo QĐND thể hiện khá rõ nét khi có những dư luận trong xã hội mà bạn đọc cần một “trọng tài” tin cậy về mặt thông tin.

Nhiều đồng chí cán bộ lãnh đạo các ngành, các địa phương có tâm sự rằng, khi có những vấn đề “nóng”, các đồng chí thường tìm đọc Báo QĐND để xác định nội dung và phương pháp tiến hành công tác tư tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Các hãng thông tấn quốc tế cũng rất quan tâm đến nội dung và phương thức đưa tin của Báo QĐND về những vấn đề thời sự chủ lưu của đất nước.

Các cơ quan báo chí Trung ương, địa phương ở nước ta cũng dành cho Báo QĐND sự quan tâm khi trích dẫn, điểm báo hoặc đăng, phát lại các tác phẩm báo chí của Báo QĐND. Và ngược lại, về mặt nghiệp vụ, chúng tôi cũng thường xuyên liên kết, giao lưu, học hỏi các cơ quan báo chí khác, cả trong và ngoài nước để cập nhật và không ngừng nâng cao trình độ làm báo cho mình. Điều đó đã và đang được tiến hành ngày càng mạnh mẽ, vì chúng tôi hiểu thách thức và áp lực của một cơ quan báo chí đa phương tiện trong thế giới phẳng hiện nay.

Ban Biên tập thường là người phát hiện đề tài, tổ chức làm báo, đầu tư biên tập và cho xuất bản những tác phẩm xuất sắc

+ Tôi thấy rằng, phần lớn các tác phẩm đoạt giải của Báo Quân đội nhân dân tại Giải báo chí quốc gia đều cho thấy sự công phu, bài bản thậm chí có cảm giác dường như những chiến lược thông tin ấy thấp thoáng dấu ấn của cả một tập thể chứ không riêng gì cá nhân nào?

- Tác phẩm báo chí nào, dù đứng tên một cá nhân hay một nhóm tác giả cũng đều là sản phẩm báo chí của tập thể. Ở báo tôi hiện nay, các đồng chí trong Ban Biên tập thường là người phát hiện đề tài, tổ chức làm báo, đầu tư biên tập và cho xuất bản những tác phẩm xuất sắc. Nhưng nhiều khi tác phẩm đoạt giải thì các đồng chí đó không đứng tên trong tác phẩm, trừ khi các đồng chí ấy trực tiếp viết bài. Tôi nghĩ đó là một sự nêu gương của người lãnh đạo, nó thúc đẩy tính tập thể của tất cả các sản phẩm báo chí trong Tòa soạn.

+ Bên cạnh việc chủ động tập hợp, thu hút, đào tạo và bồi dưỡng các cây bút chính luận tại chỗ, tôi thấy sự tài tình của Báo còn ở chỗ đã kết hợp “3 nhà”- nhà báo - nhà khoa học - nhà quản lý khi tổ chức các vệt chuyên luận, bình luận... Chủ ý “kết hợp” như vậy đã tạo nên những sản phẩm chất lượng và xứng tầm như thế nào, thưa ông?

- Thực chất, một tác phẩm xứng đáng được xem là chuyên luận thì phải kết hợp cả ba yếu tố như bạn nói. Vì một chuyên luận không chỉ nêu lên mâu thuẫn của sự kiện, vấn đề mà còn phải chỉ ra đâu là nguyên nhân chủ yếu, giải pháp để giải quyết mâu thuẫn đó. Khi phân tích nguyên nhân, người viết phải là một nhà khoa học thì mới phân tích một cách khách quan, sâu sắc, trúng bản chất vấn đề. Khi đề xuất giải pháp, người viết phải đứng trên cương vị của nhà quản lý thì giải pháp mới có tính khả thi. Không phải bài chuyên luận nào cũng đạt đủ tiêu chí nêu trên, nhưng khi bài chuyên luận đáp ứng đủ tiêu chí ấy thì thực sự đó là những tác phẩm lớn.

Khi rảnh, tôi thường đọc những bài chuyên luận của các nhà báo như Trần Bạch Đằng, Hữu Thọ, Trần Công Mân, Hồ Quang Lợi...có bài cách đây 30 năm mà vẫn còn nguyên tính thời sự của vấn đề. Các nhà báo lớn khi viết chuyên luận thường tranh thủ ý kiến hoặc đọc tài liệu của các nhà khoa học, nhà quản lý.

Chuyên luận là một thể tài kén bạn đọc, nhưng theo như tôi thấy, khi trong xã hội xuất hiện một vấn đề “nóng” thì bạn đọc, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý sẽ tìm đọc chuyên luận. Trong trường hợp này thì độ lan tỏa, hiệu ứng xã hội của bài báo rất cao, nhưng nó thể hiện một cách âm thầm, lặng lẽ chứ không dễ đo đếm được bằng tia-ra phát hành hay số lượt truy cập.

+ Nhưng có điều, dấu ấn tập thể sâu sắc, ông có lo ngại rằng "chất riêng" của từng “cây bút” khó nổi bật không, thưa ông?

- Không, dấu ấn tập thể không mâu thuẫn với chất riêng của từng cây bút. Như ở Báo QĐND thì rất rõ điều này. Vì văn phong, vốn sống, thủ pháp, bút lực thậm chí văn hóa vùng miền... của mỗi tác giả là khác nhau.

Ngay cả một loạt bài, do nhiều tác giả chắp bút thì Ban Biên tập vẫn tôn trọng và cố gắng giữ gìn phong cách riêng của từng tác giả. Có những loạt bài đề tên nhóm tác giả nhưng bạn đọc tinh ý vẫn đoán chính xác được người chắp bút thực sự.

Phong cách, dấu ấn sáng tạo riêng của mỗi cây viết là điều quan trọng và được Ban Biên tập Báo QĐND khuyến khích. Thế hệ trước, Báo QĐND có rất nhiều cây bút chuyên luận nổi tiếng với phong cách không lẫn vào đâu được. Ví dụ như nhà báo Hồ Quang Lợi chẳng hạn, ông đã chuyển công tác khỏi Báo QĐND đã mười mấy năm rồi, nhưng nhắc đến chuyên luận, bình luận của Báo QĐND là bạn đọc nhắc đến tên ông. Thế hệ hiện tại, chúng tôi đang cố gắng học tập, rèn nghề để vun đắp truyền thống của Tòa soạn.

- Vâng, xin cảm ơn ông!

Hà Vân (thực hiện)