Hơn 3.700 người đã thiệt mạng trong trận động đất mạnh 7,8 độ richter gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ với Syria. Thiệt hại dự kiến sẽ tăng lên khi các dư chấn dội lại. Đây là trận động đất mạnh nhất tấn công Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 1939, đặc biệt lại xảy ra ở một khu vực đông dân cư.

Một lý do khác là nó xảy ra lúc 4h17 sáng, đồng nghĩa với việc rất nhiều người đều đang ngủ khi động đất diễn ra, ông Roger Musson, cộng tác viên nghiên cứu danh dự tại Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh cho hay.

Ông cho biết kết cấu xây dựng của các tòa nhà cũng không "thực sự phù hợp với một khu vực dễ bị động đất lớn". Điều đó một phần có thể là do đường đứt gãy tương đối yên tĩnh.

Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong một trong những khu vực động đất hoạt động mạnh nhất thế giới. Một trận động đất dọc theo đường đứt gãy Bắc Anatolia ở vùng Duzce phía bắc Thổ Nhĩ Kỳ đã giết chết hơn 17.000 người vào năm 1999.

Nhưng trận động đất hôm thứ Hai xảy ra ở phía bên kia của đất nước, dọc theo đường đứt gãy Đông Anatolia. Ông Musson cho biết, đường đứt gãy Đông Anatolia đã không xảy ra trận động đất mạnh 7 độ richter trong hơn 200 năm, đồng nghĩa với việc rất nhiều người đã quên đi "mức độ nguy hiểm" của nó.

Musson cũng đưa ra giả thuyết rằng vì đã 200 năm kể từ khi đường đứt gãy này xảy ra động đất nên "khá nhiều năng lượng" có thể đã tích tụ. Ông cho biết sức mạnh của các dư chấn hôm thứ Hai, bao gồm một trận động đất mạnh 7,5 độ richter, đã ủng hộ giả thuyết này.

Tương tự như 200 năm trước

Musson cho biết trận động đất này "gần như lặp lại" trận động đất mạnh 7,4 độ richter ở cùng khu vực vào ngày 13/8/1822. "Trận động đất năm đó đã gây ra thiệt hại to lớn, toàn bộ thị trấn đã bị hủy hoại và thương vong lên tới hàng chục nghìn người", ông nói.

Dư chấn từ trận động đất cách đây 200 năm đó tiếp tục duy trì trong 10 tháng tiếp theo.

Tâm chấn của trận động đất hôm thứ Hai ở độ sâu tương đối nông, khoảng 17,9 km, gần thành phố Gaziantep của Thổ Nhĩ Kỳ, nơi sinh sống của khoảng hai triệu người. "Việc giải phóng chuyển động dọc theo đường đứt gãy là nguyên nhân tạo ra một trận động đất lớn giống như vậy", Musson cho hay.

Ông nhấn mạnh thêm rằng tâm chấn của một trận động đất không quan trọng bằng việc dư chấn của trận động đất có thể kéo dài tới 100 km dọc theo đường đứt gãy.

Cơ sở hạ tầng "chắp vá"

Bà Carmen Solana, nhà nghiên cứu núi lửa tại Đại học Portsmouth của Vương quốc Anh, cho biết vì không thể dự đoán được động đất nên các tòa nhà chống rung là rất quan trọng ở những khu vực bị ảnh hưởng.

"Thật không may, cơ sở hạ tầng chống chịu được động đất gần như không tồn tại ở phía nam Thổ Nhĩ Kỳ và đặc biệt là ở Syria, vì vậy việc cứu sống các nạn nhân chủ yếu phụ thuộc vào nỗ lực giải cứu", bà cho hay.

Để đối phó với trận động đất năm 1999, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã thông qua một đạo luật vào năm 2004, yêu cầu tất cả các công trình xây dựng mới phải đáp ứng các tiêu chuẩn chống động đất hiện đại.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã ưu tiên việc xây dựng cơ sở hạ tầng chất lượng tốt sau khi một trận động đất khác tấn công bờ biển Aegean vào năm 2020, khiến 114 người thiệt mạng.

Bà Joanna Faure Walker, người đứng đầu Viện Giảm thiểu Rủi ro và Thảm họa của Đại học College London, đã kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ kiểm tra xem luật pháp có được tuân thủ hay không trước khi một thảm họa mới có thể xảy đến.

Bà cũng kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ xem xét "liệu có khả năng cải thiện sự an toàn của các tòa nhà cũ hay không". Ông Bill McGuire, nhà nghiên cứu núi lửa tại Đại học College London, nói rằng "ở Syria, nhiều cấu trúc đã bị suy yếu sau hơn một thập kỷ chiến tranh".

Quốc Thiên (theo AP)