Quả bóng đang ở trong chân Nga?

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Walz cho biết, hiện tại quả bóng đang ở trong chân Nga. Nếu Moscow không chấp nhận thỏa thuận này, Mỹ sẽ coi đây là “chướng ngại vật cho hòa bình”.

Nghĩa là, sự phản đối của Moscow vô tình tạo ra “cái cớ” phù hợp để phương Tây và Ukraine gia tăng công kích Nga cả ở mặt trận ngoại giao và quân sự; hơn nữa, chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine cũng bị cộng đồng quốc tế có cái nhìn nghi ngại.

Hiện nay, mâu thuẫn và bất đồng giữa các bên vẫn còn rất lớn. Tổng thống Nga Vladimir Putin từ lâu đã bày tỏ mong muốn ngồi vào bàn đàm phán; đồng thời, ông cũng đã nói rõ ràng ông không sẵn sàng thỏa hiệp khi nói đến việc bảo vệ Crimea và 4 khu vực của Ukraine được Nga sáp nhập, tình trạng trung lập của Ukraine và thực tế là quân đội NATO sẽ không tham gia vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình trên lãnh thổ Ukraine.

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer hay giới lãnh đạo của Liên minh châu Âu (EU), NATO vẫn tiếp tục thúc đẩy kế hoạch gửi lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu đến Ukraine bất chấp những phải đối gay gắt từ Nga.

Tuần trước, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố, Moscow “kiên quyết” phản đối và “không thấy chỗ cho sự thỏa hiệp”. Tổng thống Vladimir Putin cũng yêu cầu chính quyền Kiev tiến hành “phi quân sự hóa và phi phát xít hóa”. Song ngược lại, việc chấp thuận tất cả những yêu cầu này rõ ràng là một điều khó khăn đối với Tổng thống Volodymyr Zelenskyy.

Ukraine lấy lại động lực nhờ sự ủng hộ của Mỹ và châu Âu

Những diễn biến tiếp theo sau vụ đấu khẩu giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Ukraine tại Phòng Bầu dục ngày 28/2 có thể được xem là tích cực đối với chính quyền Kiev. Ngay sau khi tiến hành cuộc tấn công nhằm vào Moscow bằng thiết bị bay không người lái được cho là có quy mô lớn nhất kể từ khi xung đột nổ ra vào sáng sớm ngày 11/3, giờ đây Ukraine đang đẩy áp lực về phía Nga buộc phải thực hiện lệnh ngừng bắn. Bằng thỏa thuận khoáng sản với Mỹ, Ukraine đã tìm lại được sự hỗ trợ quân sự từ chính quyền Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là trong việc chia sẻ thông tin tình báo.

Hơn nữa, Ukraine tiếp tục nhận được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ châu Âu. Ngay sau sự cố ngoại giao tại Nhà Trắng, Tổng thống Volodymyr Zelenskyy và phái đoàn đã tới London, nơi nhà lãnh đạo Ukraine được Thủ tướng Anh Keir Starmer chào đón nồng nhiệt hơn nhiều. Ông Zelensky, cùng với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Tổng thư ký NATO Mark Rutte và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, đang dẫn đầu chiến dịch tái vũ trang châu Âu.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron không chỉ nhấn mạnh vào việc thành lập quân đội châu Âu, mà còn đưa ra ý tưởng triển khai “chiếc ô hạt nhân” của Pháp trên toàn châu Âu. Trong khi đó, Thủ tướng Anh Keir Starmer đang tập hợp một “liên minh tự nguyện” để cho phép Ukraine tiếp tục chiến đấu.

Việc một số nhà lãnh đạo châu Âu sẵn sàng tạm gác các chương trình an sinh xã hội trong nước, như dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục và các lĩnh vực khác để tăng gấp đôi chi tiêu quân sự và chấp nhận rủi ro hủy diệt hạt nhân, thay vì hợp tác với Tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin để hạ nhiệt xung đột cho thấy chủ trương cứng rắn của các nước này trong quan hệ với Nga và vấn đề Ukraine.

Còn về phía Chính quyền Tổng thống Donald Trump, ông Trump có vẻ quan tâm đến vấn đề Ukraine như “một tài sản” mà Mỹ đã bỏ ra rất nhiều ngân sách, ít nhất là trong hơn 3 năm qua. Mặc dù bản thân nhà lãnh đạo Mỹ không phải là người đưa ra quyết định trực tiếp về các khoản hỗ trợ này, nhưng với chủ trương thực dụng, ông chắc chắn muốn thu hồi tối đa số tiền mà Mỹ đã bỏ ra. Do đó, đất hiếm, cơ sở hạ tầng vận tải và hậu cần, đất đen và bất kỳ tài sản vật chất nào khác từ hợp tác với Ukraine ngày càng được Mỹ chú ý nhiều hơn.

Ngược lại, Nga cũng đang nắm giữ nhiều ưu thế để không quá bị động trong tình hình hiện tại. Moscow hiện đang ở vị thế có lợi hơn nhiều nhờ ưu thế trên chiến trường. Theo thông tin từ Quân đội Nga, các Lực lượng vũ trang Nga gần như đã chiếm được Pokrovsk (Krasnoarmeysk). Điều này sẽ cho phép họ tiến theo nhiều hướng cùng một lúc. Nga cũng đã gần như bao vây lực lượng Ukraine ở khu vực Kursk và có thể muốn hoàn tất hoạt động đó trước khi ngồi vào bàn đàm phán.

Đàm phán hòa bình luôn là quá trình kéo dài

Dự kiến đại diện Mỹ Steve Witkoff cũng sẽ tới Nga trong thời gian tới. Tuy nhiên, Tổng thống Vladimir Putin có thể sẽ yêu cầu một cuộc gặp riêng với người đồng cấp Mỹ Donald Trump. Việc tổ chức một cuộc họp như vậy có thể trì hoãn việc thực hiện thỏa thuận ngừng bắn và tạo cho Lực lượng vũ trang Nga thời gian cần thiết để tiến ra chiến trường.

Trước đây, Tổng thống Donald Trump đã đe dọa rằng nếu Nga trở thành rào cản cho hòa bình, ông có thể sẽ tăng nguồn cung cấp vũ khí cho Ukraine. Có lẽ là dự đoán được sự bất ổn trong vị thế của mình, Thư ký báo chí của Tổng thống Nga Dmitry Peskov đã cảnh báo không nên “vội vàng nhìn mọi việc theo hướng màu hồng”.

“Chúng ta phải luôn hy vọng điều tốt nhất, nhưng cũng phải chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất. Và chúng ta phải luôn sẵn sàng bảo vệ lợi ích của mình”, ông Peskov nói thêm. Ít nhất thì Mỹ cũng đã công bố kế hoạch nối lại việc cung cấp vũ khí và thông tin tình báo cho Ukraine.

Rõ ràng, con đường phía trước sẽ không dễ dàng. Để đạt được một nền hòa bình lâu dài sẽ cần những cuộc đàm phán khó khăn và có thể phải có sự thỏa hiệp từ cả hai bên. Ít nhất vẫn còn hy vọng về một giải pháp và chấm dứt thương vong cho những người tham gia xung đột ở cả hai bên, cũng như dân thường.

Lịch sử thế giới, nhất là qua các cuộc xung đột cho thấy, các cuộc đàm phán hòa bình có thể kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Song đàm phán là con đường duy nhất để thúc đẩy tiến trình hòa bình cho Ukraine hiện nay.

Như cựu Tổng thống John Kennedy đã từng trích dẫn câu nói của Lão Tử, “hành trình vạn dặm bắt đầu từ một bước chân”. Cộng đồng quốc tế hy vọng các bên tham gia cuộc xung đột Ukraine thực hiện bước đi này một cách xây dựng, trách nhiệm để cùng kiến tạo hòa bình lâu dài, bền vững cho Ukraine và toàn thế giới.