Cuộc chiến thất bại này để lại rất nhiều những điều đáng tiếc, thậm chí là những thảm kịch, như câu chuyện đã xảy đến với Zamarai Ahmadi - người có tới 15 năm phục vụ cho chính người Mỹ ở Afghanistan.

Buổi chiều định mệnh

Đó là một buổi chiều cuối tháng 8 nóng nực. Hai người bạn ngồi trên chiếc Toyota Corolla màu trắng. Họ đỗ ở một khu phố trung tâm tại thủ đô Kabul, để xem mọi thứ diễn ra thế nào sau 2 tuần khi Taliban tiếp quản. Và thực sự, mọi thứ đã thay đổi rất nhanh.

Người lái xe chính là Zamarai Ahmadi, 43 tuổi. Anh từng lên kế hoạch rời bỏ quê hương cùng với cuộc rút quân của người Mỹ. Trong 15 năm qua, anh đã làm việc cho một tổ chức có trụ sở tại California nhằm giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng ở Afghanistan, bằng cách hướng dẫn trồng và chế biến đậu tương.

Khi Taliban tiếp quản thủ đô Kabul, Mỹ cho biết sẽ cấp thị thực cho nhân viên của các tổ chức có trụ sở tại nước này để di tản cùng. Zamarai đã vội vàng thu xếp giấy tờ. Anh còn nói đùa với các đồng nghiệp rằng mình sẽ được xếp ở hàng đầu, bởi anh ấy làm việc cho tổ chức lâu nhất.

Mọi người đều biết Taliban không thích những ai liên quan đến người nước ngoài. Bởi vậy, Zamarai từng rất lo lắng. “Anh ấy không cảm thấy an toàn chút nào”, Han - người bạn đi cùng anh trong xe ngày hôm đó, nhớ lại.

Thực ra, Zamarai đã đối mặt với mối nguy hiểm lớn hơn những gì anh tưởng, nhưng không phải từ Taliban. Bi kịch có thể nói bắt đầu từ 3 ngày trước đó. Ngày 26/8, những kẻ khủng bố ISIS-K đã giết chết 13 lính Mỹ và hơn 100 người Afghanistan trong một cuộc tấn công vào sân bay Kabul khi Mỹ sơ tán người dân trong cuộc rút quân.

Quân đội Mỹ nhận được thông tin tình báo rằng, một cuộc tấn công khác của ISIS-K sắp diễn ra và nhóm này đã lên kế hoạch thực hiện nó bằng cách sử dụng một chiếc Toyota Corolla màu trắng, dù rằng đó là một loại xe rất phổ biến ở Afghanistan.

Sau khi chia tay người bạn chiều hôm đó, Zamarai dừng xe tại một tòa nhà mà quân đội Mỹ cho rằng đang được ISIS-K sử dụng. Một máy bay không người lái mang nhãn hiệu MQ-9 Reaper đã khóa chặt mục tiêu là chiếc xe của anh. Khi Zamarai lùi xe vào khoảng sân nhà chật chội, cách sân bay vài km, một máy bay không người lái đã thả một quả tên lửa Hellfire vào trúng mục tiêu. Đó là lúc 4h53 chiều.

Cuộc tấn công đã xé nát chiếc Corolla, khiến phần khung của nó trở thành hình vầng trăng khuyết. Cuộc oanh tạc đẫm máu này làm 10 người bị chết, bao gồm Zamarai và cả 3 đứa con của anh. Đó là một cuộc tấn công chính xác và tàn bạo - một cuộc tấn công “chính nghĩa” như Tướng Mark Milley đã ví von vài ngày sau đó.

Nhưng chẳng bao lâu sau, quân đội Mỹ đã kết luận, họ đã mắc một sai lầm nghiêm trọng. Vị chỉ huy Kenneth McKenzie nói, chiếc xe hay bất kỳ ai bị giết ngày hôm đó không có gì liên quan đến ISIS-K. Chiếc xe, người lái xe và nhưng đứa trẻ bị thiệt mạng đã tạo ra một bi kịch kinh hoàng. Nó phần nào là một sự xác thực nữa cho cuộc chiến sai lầm kéo dài 20 năm của người Mỹ tại Afghanistan.

Người đàn ông hiền lành và siêng năng

Zamarai - như bạn bè gọi anh, lớn lên ở Kabul, nơi gia đình anh đã sống trong nhiều thập kỷ. Anh bắt đầu làm việc cho tổ chức Nutrition and Education International (NEI) vào năm 2006. Anh ban đầu không biết đọc hay viết, nhưng anh có năng khiếu về cơ khí. Với sự siêng năng và cần cù, Zamarai đã vượt qua các kỳ thi để trở thành kỹ thuật viên của tổ chức này.

Tiến sĩ Steven Kwon - Chủ tịch và người sáng lập NEI, cho biết: “Bằng cấp đó được trao cho anh ấy không phải vì chúng tôi yêu mến anh ấy. Đó là bởi anh ấy thực sự có khả năng”.

Nhưng thực sự, mọi người đều yêu mến Zamarai. Anh ấy là mẫu người mà mọi thứ đều muốn gần gũi một cách rất tự nhiên. Tiến sĩ Walid - người từng là cấp trên của Zamarai, kể rằng: “Anh ấy nhanh nhẹn, hài ước và gần như lúc nào cũng nở một nụ cười thân thiện trên môi”.

Công việc chính thức của Zamarai là đảm bảo các cơ sở chế biến đậu nành của tổ chức NEI luôn hoạt động tốt. Nhưng anh cũng thường xuyên sửa đường ống nước, làm vườn và đưa khách nước ngoài đi ăn hoặc làm các công việc cần người bản địa giúp đỡ khác.

Khi NEI thu hẹp quy mô một vài năm trước và giảm bớt một tài xế, Zamarai đã nhận thêm cả việc lái chiếc xe bị bỏ trống. Đó chính là chiếc Toyota Corolla màu trắng định mệnh. Zamarai bắt đầu một ngày làm việc bằng việc rời nhà vào buổi sáng trên chiếc xé đó để đón các đồng nghiệp đến văn phòng. Vào cuối ngày, anh lại chở họ về, rồi mới về nhà mình.

Chỉ 4 ngày trước khi bị sát hại, Zamarai cùng một đồng nghiệp lâu năm khác đi phân phát thực phẩm cho những người trong công viên Kabul sau khi họ phải rời bỏ nhà cửa trong những ngày cuối của cuộc chiến.

Zamarai thực sự lo lắng cho sự an toàn và cuộc sống của gia đình mình. Anh luôn băn khoăn về việc liệu Taliban có không cho phép các tổ chức liên quan tới Mỹ tiếp tục hoạt động tại Afghanistan hay không. Sau khi nộp giấy tờ để được di cư, anh tỏ ra rất hào hứng với viễn cảnh bắt đầu lại cuộc sống ở Mỹ như một số bạn bè và người thân của anh kể lại.

Tấn bi kịch và một cuộc chiến sai lầm

Tất cả những suy tư đó có thể đã đè nặng lên Zamarai vào buổi sáng trong ngày anh bị giết. Han nhớ lại, Zamarai đã đón anh tại nhà riêng. Họ đã lâu không gặp nhau và nói chuyện rất nhiều về các thủ tục giấy tờ sang Mỹ. Họ mua khoai tây chiên và bánh mỳ cho bữa sáng. Sau đó, Zamarai đến nhà Tiến sĩ Walid lấy hộ chiếc máy tính mà vị sếp này để quên ở nhà, rồi sau mới đến văn phòng.

Lúc này, thực ra quân đội Mỹ đã theo dõi Zamarai. Lịch trình làm việc bình thường nhưng rất dài của Zamarai có phần liên quan tới các thông tin tình báo mà họ nhận được về một vụ khủng bố tiếp theo của ISIS-K.

Thậm chí, có tới 6 chiếc máy bay không người lái đã theo dõi Zamarai ở một những tòa nhà mà Zamarai đã dừng lại vào buổi sáng hôm đó. Thật trớ trêu, đó lại chính là nhà của Tiến sĩ Walid, khi anh đến lấy hộ ông chiếc máy tính xách tay để quên của mình!

Cuối cùng, hành trình theo dõi của quân đội Mỹ đi đến kết luận những chuyển động của Zamarai phù hợp với thông tin tình báo. Để rồi, khi Zamarai đưa xe vào sân ngôi nhà của mình, quân đội Mỹ quyết định không thể chờ chiếc xe đó đến gần lính Mỹ và khai hỏa. Quả tên lửa nhằm trúng xe của Zamarai, giết chết anh và 3 con trai của mình, cùng với 1 người lớn và 5 trẻ em khác; tổng cộng 10 người.

Ban đầu, quân đội Mỹ hồ hởi tuyên bố họ đã ngăn chặn được âm mưu đánh bom mới của ISIS-K. Nhưng rút cuộc, đó là một vụ tấn công nhầm mục tiêu và gây ra một bi kịch lớn. Chính xác là 3 tuần sau, vị chỉ huy McKenzie đã thừa nhận và gọi vụ tấn công là một sai lầm bi thảm.

“Rõ ràng là thông tin tình báo của chúng tôi đã sai về chiếc Toyota Corolla màu trắng đó”, McKenzie nói với các phóng viên. “Chúng tôi từng nghĩ đây là một thành công. Nhưng chúng tôi đã sai”.

Quân đội Mỹ đã thừa nhận sai lầm và xóa tên Zamarai khỏi những dữ liệu liên quan tới khủng bố. Nhưng họ sẽ không bao giờ xóa đi được nỗi đau của người vợ góa bụa và những đứa con còn sống của Zamarai.

Hơn ai hết, họ chính là những người phải gánh chịu những sai lầm chết người cuối cùng của người Mỹ trong cuộc chiến 20 năm tại Afghanistan!

Phan Hoàng