Facebook - Tham vọng phía sau cuộc “giải cứu” báo chí ấn tượng

Gần 6 triệu USD cho 80 tờ báo trong vòng 2 năm

Theo tuyên bố vừa được Facebook đưa ra, mạng xã hội này đang lập quỹ quyên góp 4,5 triệu bảng (khoảng 5,8 triệu USD) để đào tạo các nhà báo địa phương ở Anh trong hai năm cũng như hỗ trợ cho những cộng đồng bị tổn thương do sự giải thể các tờ báo truyền thống địa phương của nước Anh. Theo những thống kê chưa đầy đủ,  ít nhất 40 tờ báo địa phương của Anh đã buộc phải đóng cửa trong năm 2017. Cơn suy thoái của báo in địa phương Anh đã trở nên đỉnh điểm khi ngày 16/11 vừa qua, Johnston Press - Tập đoàn báo chí sở hữu hàng loạt tờ báo địa phương của Anh như: The Scotsman, The Yorkshire Post và “I,”… đã phải nộp đơn phá sản. Thói quen đọc báo in chuyển sang đọc báo trực tuyến của công chúng, và mất doanh thu quảng cáo vào tay các nền tảng truyền thông xã hội như Facebook và Google được các tờ báo địa phương xem là những nguyên nhân căn bản đẩy họ tới thảm kịch.

Trước mắt, nhờ quỹ quyên góp này, sẽ có khoảng 80 học viên tham gia khóa đào tạo nhà báo địa phương mới do Facebook tài trợ. Đảm nhiệm “đầu ra” sẽ là 5 đơn vị báo chí địa phương được coi là tầm cỡ nhất của Anh: Newsquest, JPIMedia, Reach, Archant và Midland News Association với sự giám sát của Hội đồng quốc gia về đào tạo nhà báo của Anh (NCTJ). “Chúng tôi biết báo chí chúng ta đang trong thời điểm khó khăn. Bản thân tờ báo của chúng tôi cũng đang chìm trong cơn suy thoái chung của báo chí nhưng chúng tôi vẫn tin vào tính tích cực của hoạt động này, bởi thế nên chúng tôi tham gia đầu tư” - Laura Adams - phụ trách nội dung của Archant - nơi xuất bản những tờ như Eastern Daily Press, Islington Gazette chia sẻ.

Thực ra, Facebook không phải là công ty công nghệ đầu tiên bỏ ra khoản tiền lớn để đầu tư vào địa hạt báo chí. Trước đó, Google đã bỏ ra tới 300 triệu USD triển khai dự án Google News Initiative, sẽ được thực hiện trong vòng 3 năm, nhằm hỗ trợ cho lĩnh vực truyền thông, đặc biệt là giới báo chí trong việc nhận diện và chống lại các thông tin sai lệch. Ba mục tiêu cơ bản của Google News Initiative bao gồm: nhấn mạnh tiêu chí chính xác trong lĩnh vực báo chí nhằm chống lại thông tin sai lệch, đặc biệt là với các sự kiện “nóng”; hỗ trợ các trang tin tức tiếp tục phát triển như một doanh nghiệp kinh doanh; và tạo ra các công cụ để giúp đỡ phóng viên hoàn thành tốt công việc của mình.

Tham vọng lớn

Lý giải về quyết định ra tay “giải cứu” báo chí địa phương Anh lần này, quản lý đối tác chiến lược của Facebook Sian Cox-Brooker cho biết mạng xã hội lớn nhất thế giới làm vậy bởi nhận ra rằng tin tức địa phương là cực kỳ quan trọng, rằng Facebook thừa nhận nhận vai trò của mình trong cách mọi người nhận tin tức hiện nay và mong muốn hỗ trợ các hãng tin tức địa phương.

Tuy nhiên, Sian Cox-Brooker không biết vô tình hay chủ ý không đề cập tới một thực tế không thể phủ nhận là quỹ tài trợ mới này dường như là một phần của cuộc  xâm nhập ngày càng sâu của ông vua mạng xã hội vào địa hạt truyền thông. Mới đây câu chuyện Facebook mua bản quyền phát sóng giải bóng đá Ngoại hạng Anh ở các nước Đông Nam Á đã được dư luận ồn ào bàn thảo, coi đó là một phần nhỏ của kế hoạch “nuốt chửng” nguồn sống của truyền hình truyền thống. Trên hết, ông vua mạng xã hội đang nuôi tham vọng thay thế dần các loại hình truyền thông khác, trở thành nguồn cung cấp thông tin chính yếu nhất.

Tuy nhiên, đáp lại kế hoạch thôn tính đầy tham vọng của Facebook là những cái nhìn đầy hoài nghi, ngờ vực của giới quan sát và truyền thông. Charlie Beckett, giáo sư của ĐH Kinh tế London cho biết ông rất đón chào ý tưởng lập quỹ hỗ trợ của Facebook tuy nhiên cũng cảnh báo các cơ quan báo chí rằng sẽ là một nguy cơ cần phải dè chừng nếu trở nên phụ thuộc vào những đồng tiền chu cấp của Facebook.

Bản thân giới truyền thông, nhất là các tờ báo địa phương vốn dĩ đã chẳng có mấy thiện cảm với các công ty công nghệ như Facebook và Google bởi chính các công ty này mới là thủ phạm lấy đi phần lớn lợi nhuận quảng cáo vốn trước kia tập trung rất nhiều cho báo chí địa phương.

Facebook đang nuôi giấc mộng lớn làm nên cuộc cách mạng với nền công nghiệp tin tức và lên “ngai vàng”. Tuy nhiên, mọi sự chẳng dễ dàng gì, nhất là trong bối cảnh Facebook đã bị nhiều điều tiếng bởi vụ thông tin cá nhân người sử dụng mạng xã hội này bị thu thập trái phép, góp phần tác động đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ cũng như trưng cầu dân ý ở Anh năm 2016. Những cuộc điều trần liên tiếp, những lời kêu gọi tẩy chay, xóa tài khoản Facebook… tất cả đang đẩy ông vua mạng xã hội vào cơn bĩ cực chưa từng có. Mọi sự càng trở nên bi đát hơn với Facebook khi liên tiếp các tờ báo lớn tung bài viết hé lộ nhiều thông tin chẳng mấy hay ho về Facebook. Đơn cử như tờ The New York Times gần đây tung ra bài báo trong đó cáo buộc mạng xã hội này sử dụng chiêu “truyền thông bẩn” như thuê hãng truyền thông Definers Public Affairs viết và đăng tải các bài báo chỉ trích Google và Apple hay mới đây, bài viết đăng tải trên Wall Street Journal khẳng định cách điều hành mới của CEO Mark Zuckerberg là nguyên nhân khiến cho nhiều nhân sự cấp cao của Facebook rời công ty, tạo nên căng thẳng với Giám đốc vận hành (COO) Sheryl Sandberg.

Hà Trang