Sự chỉ trích công khai của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, thái độ thân thiện với Tổng thống Nga Vladimir Putin và những phát ngôn gần đây đặt dấu hỏi về cam kết bảo vệ các đồng minh NATO nếu họ không đóng góp đủ tài chính.

Điều này khiến các lãnh đạo châu Âu cân nhắc: Liệu Hoa Kỳ có còn là đối tác an ninh đáng tin cậy khi châu Âu đang đối mặt với cuộc chiến lớn nhất kể từ thập niên 1940?

Tuy nhiên, NATO không hoàn toàn phụ thuộc vào Mỹ. Liên minh vẫn sở hữu hơn một triệu binh sĩ và kho vũ khí hiện đại từ 31 quốc gia thành viên. Theo các chuyên gia, châu Âu có đủ tiềm lực kinh tế và công nghệ để tự bảo vệ mình nếu cần.

Hoa Kỳ và Đức hiện là hai quốc gia đóng góp lớn nhất vào ngân sách quân sự, ngân sách dân sự và chương trình đầu tư an ninh của NATO, mỗi nước chiếm gần 16%, tiếp theo là Vương quốc Anh (11%) và Pháp (10%), theo dữ liệu của NATO. Theo các chuyên gia, nếu đoàn kết và đầu tư hợp lý, châu Âu có thể tự xây dựng một lực lượng răn đe mạnh mẽ, cả về quân sự thông thường lẫn vũ khí hạt nhân.

Suốt hơn 75 năm qua, Washington vẫn là lực lượng gắn kết NATO, từ việc ngăn Liên Xô mở rộng trong Chiến tranh Lạnh đến dẫn đầu các chiến dịch quân sự tại Balkan và hỗ trợ Ukraine gần đây.

Việc ông Trump chỉ trích Zelensky và tạm dừng viện trợ cho Ukraine được coi là dấu hiệu rạn nứt lớn, không chỉ với Ukraine mà còn với chiến lược bảo vệ "thế giới tự do" của Hoa Kỳ kéo dài từ thời Truman đến Reagan.

John Lough, cựu quan chức NATO, cho rằng Hoa Kỳ đang xem châu Âu là đối thủ hơn là đồng minh, khiến cam kết bảo vệ NATO phải đặt dấu hỏi. Ông nhận định rằng khi niềm tin vào cam kết của Mỹ suy giảm, toàn bộ liên minh cũng có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Một số chuyên gia cho rằng việc NATO hoạt động mà không có Mỹ không hẳn là điều tiêu cực. Nếu các đồng minh không còn có thể dựa vào Hoa Kỳ, họ sẽ buộc phải tự phát triển năng lực quốc phòng của mình. Sự rút lui của Washington có thể giúp châu Âu trở nên mạnh mẽ hơn, thay vì yếu đi.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk tin rằng châu Âu đủ sức thắng Nga về quân sự, tài chính và kinh tế. Ông khẳng định: "Chúng ta chỉ cần tin vào điều đó, và điều này đang dần trở thành hiện thực".

Tiềm lực quân sự của châu Âu

Quân đội châu Âu có thể rất đáng gờm. Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia có lực lượng vũ trang lớn nhất NATO sau Hoa Kỳ, với 355.200 quân nhân đang hoạt động, theo Military Balance 2025 do IISS biên soạn. Xếp sau là: Pháp (202.200), Đức (179.850), Ba Lan (164.100), Ý (161.850), Vương quốc Anh (141.100), Hy Lạp (132.000) và Tây Ban Nha (122.200).

Về lực lượng bộ binh tiền tuyến, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn dẫn đầu với 260.200 quân, tiếp theo là: Pháp (113.800 người), Ý (94.000 người), Hy Lạp (93.000 người), Ba Lan (90.600 người), Anh (78.800 người), Tây Ban Nha (70.200 người) và Đức (60.650 người).

Ngược lại, tính đến tháng 6/2024, Hoa Kỳ có khoảng 80.000 quân được triển khai tại các căn cứ NATO ở châu Âu.

Một số quốc gia NATO lớn ở châu Âu cũng sở hữu vũ khí hiện đại, thậm chí vượt trội so với Nga.

Lấy tàu sân bay làm ví dụ, Nga chỉ có một tàu sân bay thế hệ cũ, trong khi Vương quốc Anh sở hữu hai tàu sân bay hiện đại có thể triển khai máy bay chiến đấu tàng hình F-35B. Pháp, Ý và Tây Ban Nha cũng có tàu sân bay hoặc tàu đổ bộ có khả năng phóng máy bay phản lực chiến đấu.

Ngoài Hoa Kỳ, Pháp và Anh duy trì lực lượng hạt nhân, cả hai đều có tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo. Các đồng minh NATO ở châu Âu sở hữu khoảng 2.000 máy bay chiến đấu và máy bay tấn công mặt đất, bao gồm hàng chục máy bay tàng hình F-35 mới.

Lực lượng lục quân của châu Âu bao gồm các xe tăng hiện đại như Leopard của Đức và Challenger của Anh, những mẫu xe hiện đang phục vụ trong quân đội Ukraine. Ngoài ra, các nước NATO châu Âu còn có khả năng triển khai tên lửa hành trình mạnh mẽ như SCALP/Storm Shadow của Pháp - Anh, vốn đã chứng minh được hiệu quả trên chiến trường Ukraine.

Châu Âu đang từng bước nâng cao năng lực quân sự mà không cần sự hỗ trợ của Hoa Kỳ. Năm 2024, sáu quốc gia châu Âu đã hợp tác phát triển một dự án tên lửa hành trình phóng từ mặt đất, đồng thời triển khai các kế hoạch tăng cường sản xuất đạn dược và mở rộng nguồn cung cấp từ các nước như Brazil, Israel và Hàn Quốc.

Ngay cả khi Mỹ rút hoàn toàn khỏi châu Âu, họ vẫn để lại hệ thống cơ sở hạ tầng quan trọng. Mỹ có 31 căn cứ thường trực tại châu Âu, bao gồm các cơ sở hải quân, không quân, bộ binh và trung tâm chỉ huy. Nếu rời đi, các quốc gia sở tại vẫn có thể tiếp quản và vận hành những cơ sở này.

Liệu Mỹ có thực sự muốn rút khỏi NATO?

Một số ý kiến cho rằng những phát ngôn về việc Hoa Kỳ rút khỏi NATO chỉ là chiến thuật của Tổng thống Trump nhằm thúc đẩy các đồng minh chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng.

Họ viện dẫn trường hợp trước đây, khi trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, ông đã yêu cầu Lầu Năm Góc xem xét phương án rút quân khỏi Hàn Quốc trong bối cảnh đàm phán với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un. Khi đó, có thông tin cho rằng việc rút quân của Hoa Kỳ chỉ có thể xảy ra sau khi chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên bị loại bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên, ông Kim Jong Un không chấp nhận điều kiện này, và cuối cùng quân đội Hoa Kỳ vẫn tiếp tục duy trì hiện diện ở Hàn Quốc.

Các chuyên gia cho rằng tình huống tương tự có thể xảy ra ở châu Âu. Nếu ông Trump không đạt được điều ông mong muốn từ ông Putin, NATO có thể tiếp tục hoạt động bình thường, và những tuyên bố rút quân có thể chỉ là một phần của chiến lược đàm phán.

Hà Trang (theo NATO, EuroNews, CNN)