Xã hội

Ngôi nhà của các loài linh trưởng quý hiếm

Phúc Ân • 23/06/2025 15:51

(CLO) Trung tâm Cứu hộ linh trưởng nguy cấp (EPRC) thuộc Vườn quốc gia Cúc Phương được xem là “ngôi nhà chung” của các loài linh trưởng quý hiếm với gần 250 cá thể đang được cứu hộ, nhận nuôi và chăm sóc.

Năm 1993, dưới sự hợp tác giữa Vườn quốc gia Cúc Phương và Hiệp hội động vật học Frankfurt (CHLB Đức), Trung tâm cứu hộ linh trưởng nguy cấp (EPRC) được thành lập. Đây là trung tâm đầu tiên tại khu vực Đông Dương được thành lập với sứ mệnh cứu hộ, phục hồi, nhân giống bảo tồn và tái thả các loài linh trưởng quý hiếm của Việt Nam về tự nhiên.

Từ năm 2013 đến nay, trung tâm hoạt động dưới sự hợp tác và đồng quản lý bởi Vườn quốc gia Cúc Phương và Vườn thú Leipzig (CHLB Đức).

1 (1) — Vượn má hung cái nổi bật với bộ lông màu da cam pha vàng be, có ít vệt đen trên đầu.

Phần lớn các loài linh trưởng tại EPRC là nạn nhân của nạn buôn bán động vật hoang dã trái phép, được cơ quan chức năng hoặc người dân chuyển giao, trong đó có nhiều loài nguy cơ tuyệt chủng cao như voọc mông trắng, voọc chà vá chân nâu, voọc chà vá chân xám…

2(3).jpg — Sau một thời gian được chăm sóc, hầu hết các cá thể linh trưởng đều phục hồi sức khỏe khỏe mạnh.

Khi một cá thể linh trưởng được đưa tới EPRC, các bác sĩ thú y và nhân viên chăm sóc sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe và lập kế hoạch phục hồi. Quá trình này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và mức độ tổn thương của từng cá thể.

“Khi mới đến, hầu hết các cá thể được giải cứu đều có thể trạng yếu ớt. Vì vậy, chúng sẽ được chăm sóc cẩn thận, bao gồm việc cung cấp chế độ ăn uống phù hợp, điều trị y tế và tái thả về tự nhiên khi đủ điều kiện”, ông Đinh Văn Niên – nhân viên chăm sóc tại Trung tâm cứu hộ linh trưởng nguy cấp (EPRC) cho biết.

3(3)-9ef3906b7ddba08dc0bb04a30d5ce7a3.jpg — Nguồn thức ăn lá cây cho linh trưởng được lấy từ khu vực rừng trồng và khu phục hồi sinh thái.

Cũng theo ông Niên, khẩu phần ăn hàng ngày của linh trưởng được chú trọng và thực hiện bài bản nhằm đảm bảo an toàn. Đối với cá thể trưởng thành chủ yếu là lá cây tươi, các loại lá có vị đắng, chát như lá khế, lá cây dâm bụt, cây màng tang, cây long não.... Đối với linh trưởng non được cứu hộ sẽ cho bú bình sữa, là sữa tươi tiệt trùng không đường, pha với một ít trà vỏ sồi.

“Hàng ngày các nhân viên sẽ đi cắt, thu gom lá cây, tổng lượng lá cần thu gom mỗi ngày khoảng 500kg. Lá được chia ra thành từng bó nhỏ khoảng 400-500gram, mỗi bó lá sẽ có 3-4 loại lá khác nhau. Sau bữa ăn, các nhân viên thú y tiến hành kiểm tra tình hình sức khỏe tại từng khu chăm sóc và thực hiện công việc vệ sinh kỹ lưỡng để đảm bảo môi trường sống sạch sẽ cho các loài linh trưởng. Công việc thường kết thúc vào lúc chiều muộn, nhưng có nhiều ngày các thành viên trong đội phải thức trắng đêm để chăm sóc các cá thể voọc bị ốm”, ông Niên cho biết thêm.

4(1).jpg — Những “bảo mẫu” chăm sóc, hồi sinh sự sống cho các loài linh trưởng.

Việc chăm sóc sức khỏe cho các cá thể linh trưởng ở trung tâm được kiểm tra định kỳ 1 lần/năm. Các bác sĩ thú y sẽ tiến hành siêu âm, chụp X-quang, xét nghiệm máu. Cá thể có biểu hiện ốm, tâm lý không ổn định, sẽ đưa đến phòng khám để theo dõi, chữa trị.

Với hơn 70 ngăn chuồng và 2 khu bán hoang dã, hiện nay, trung tâm đang chăm sóc cho gần 250 cá thể linh trưởng thuộc 14 loài đều nằm trong danh mục sách đỏ, động vật quý hiếm nguy cấp cần được bảo vệ.

5 (1) — Voọc chà vá chân nâu được mệnh danh là “nữ hoàng linh trưởng”.

Trong số các loài linh trưởng đang được nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo tồn, voọc chà vá chân nâu sở hữu vẻ đẹp độc đáo, màu sắc rực rỡ, con trưởng thành và con cái đều có bộ râu trắng dài quanh mặt, cùng đặc trưng là phần cẳng chân có màu nâu đỏ, Chúng được mệnh danh là “nữ hoàng linh trưởng” cư trú trong rừng sâu.

Loài này thuộc danh mục nhóm IB ở mức nguy cấp trong sách đỏ Việt Nam và tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới xếp vào danh sách các loài động vật cần được bảo vệ vô điều kiện.

6 (1) — Voọc chà vá chân xám là loài đặc hữu của Việt Nam.

Cùng với công tác cứu hộ, chăm sóc, Trung tâm còn tổ chức tái thả động vật về với tự nhiên. Trước khi tái thả, các chuyên gia tiến hành khảo sát, lựa chọn địa điểm phù hợp, theo dõi môi trường sinh thái trong khu vực, điều tra về mức độ đa dạng, trữ lượng thức ăn và đào tạo nguồn nhân lực để quản lý.

Những năm gần đây, chính quyền các địa phương cùng lực lượng kiểm lâm trên cả nước đã đẩy mạnh việc quản lý, bảo vệ các loài động vật tự nhiên, quý hiếm nên hạn chế được tình trạng khai thác, buôn bán, sử dụng trái phép động vật hoang dã, do đó số lượng linh trưởng được cứu hộ về Trung tâm đã giảm đáng kể.