Lầm tưởng thuốc lá điện tử giúp cai nghiện thuốc lá

Không khó để bắt gặp những quảng cáo tràn lan trên các sàn thương mại điện tử, kênh mạng xã hội, website bán sản phẩm thuốc lá điện tử với những lời khẳng định “nghiên cứu cho thấy vape (thuốc lá điện tử) ít hại hơn thuốc lá truyền thống. Việc hỗ trợ và giới thiệu các sản phẩm thay thế thuốc lá có thể giúp giảm tỷ lệ hút thuốc lá và giảm nguy cơ mắc bệnh liên quan”. Mặc dù chưa rõ về nguồn gốc và mức độ uy tín của nghiên cứu, không ít người đã nhanh chóng sử dụng thuốc lá điện tử với niềm tin đây là giải pháp thay thế an toàn, ít ảnh hưởng đến sức khỏe.

Trong báo cáo về Đại dịch thuốc lá toàn cầu 2019, Tổ chức Y tế Thế giới WHO khẳng định hiện không có bằng chứng khoa học chứng minh thuốc lá điện tử có thể giúp cai nghiện thuốc lá điếu truyền thống. Thậm chí, theo nghiên cứu về phương pháp bỏ thuốc lá ở người trưởng thành Mỹ của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh CDC Hoa Kỳ, hầu hết người sử dụng thuốc lá điện tử để cai thuốc lá đều không bỏ được thuốc lá, thay vào đó họ tiếp tục sử dụng đồng thời cả thuốc lá điện tử và thuốc lá điếu truyền thống.

Đáng báo động hơn, thuốc lá điện tử đang làm tăng nguy cơ dẫn tới sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở người trẻ. Cụ thể, một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (JAMA) vào năm 2017 chỉ ra rằng, nhóm thanh thiếu niên và người trẻ hút thuốc lá điện tử thì có nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá điếu truyền thống cao hơn 3,5 lần so với nhóm chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.

Cửa ngõ dẫn đến tệ nạn xã hội

Thuốc lá điện tử, kể cả một số loại thuốc lá nung nóng mới phát sinh, có sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy thông qua việc phối trộn. Người sử dụng có thể tự ý tăng tỷ lệ nicotine quá mức hoặc thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để sử dụng mà khó bị phát hiện. Một cuộc khảo sát được tiến hành trên 20,675 thanh thiếu niên Mỹ (lớp 6-12) cho thấy có 8.9% học sinh đã từng sử dụng chất ma túy từ cây cannabis phối trộn với dung dịch thuốc lá điện tử.

Một số khảo sát trong cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy rõ ràng về mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với các tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác. Pha trộn ma túy vào dung dịch điện tử (Cannabis và Marijuana) đã được ghi nhận ở Trung tâm Chống độc Bệnh Viện Bạch Mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an. Những hệ lụy này ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ.

Tại Việt Nam, mặc dù chưa có thống kê cụ thể về tỷ lệ sử dụng cần sa kết hợp thuốc lá điện tử trong người trẻ, học sinh nhưng các trường hợp cấp cứu do ngộ độc ma túy tổng hợp phối trộn trong thuốc lá điện tử đang có xu hướng gia tăng. Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai là nơi thường xuyên tiếp nhận các ca bệnh nhân cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu, loạn thần, tổn thương phổi, co giật, khó kiểm soát hành vi…

Tháng 7 vừa qua, bệnh viện đã tiếp nhận hai bệnh nhân nguy kịch do sử dụng thuốc lá điện tử phối trộn 3-4 chất ma túy tổng hợp bao gồm MDMB-4 en-Pinaca, MDMB-Chminaca, ADB-4 en-Pinaca và ADB-Binaca. Thông thường, chỉ cần một chất đã gây tổn thương não và nguy hiểm đến tính mạng người dùng. Do đó, tình trạng phối trộn nhiều chất ma túy cùng lúc trong dung dịch thuốc lá điện tử đang đặt ra thách thức không nhỏ liên quan đến các vấn đề y tế - xã hội, đe dọa đến sức khỏe, tương lai của thanh thiếu niên.

Để hạn chế việc hút thuốc lá truyền thống hay thuốc lá điện tử thực sự không hề đơn giản, kể cả với các quốc gia phát triển. Đến nay, đã có 42 quốc gia trên thế giới ban hành quy định cấm thuốc lá điện tử, trong đó có 5 quốc gia Đông Nam Á bao gồm Brunei, Thái Lan, Lào, Campuchia và Singapore. Phần lớn các quốc gia trong nhóm thu nhập thấp và trung bình lựa chọn chính sách cấm các sản phẩm thuốc lá mới.