Báo chí cần tận dụng tốt cơ hội của mình để mở rộng thị phần

Phát biểu khai mạc, nhà báo Trần Tiến Duẩn – Tổng biên tập báo Vietnamplus cho rằng: Hai năm đại dịch đã khiến nhiều ngành nghề, trong đó có báo chí, gặp nhiều khó khăn. Nhưng trên thực tế, những khó khăn này đã xuất hiện từ trước đó.

Năm 2017, khi sang chia sẻ kinh nghiệm tại Thông tấn xã Việt Nam, chuyên gia của Hiệp hội Báo chí thế giới WAN-IFRA Bernt Olufsen, cựu tổng biên tập tờ Verdens Gang của Na Uy, đã từng nói rằng sự phát triển của khoa học công nghệ đã giúp ích nhiều cho cuộc sống, nhưng mặt trái của nó lại khiến chúng ta không thể lường hết được, và báo chí đang phải đối mặt với nguy cơ sống còn. Viện nghiên cứu báo chí của Reuters cho biết, truyền thông đang ở giai đoạn Web 3.0, khi người dùng internet cũng có thể tự tạo ra nội dung và tự kiếm tiền, còn những nền tảng báo chí truyền thống lại đang mất dần độc giả.

Trong bối cảnh đó, các cơ quan báo chí đã đẩy mạnh công cuộc chuyển đổi số, trực tiếp đi tìm độc giả ở các nền tảng số, phát triển các mô hình kinh doanh mới mẻ. Tại giải thưởng báo chí thường niên ở từng khu vực, WAN-IFRA cũng đã lập ra một hạng mục mới là “Đa dạng hóa nguồn thu” nhằm khuyến khích các tòa soạn đổi mới sáng tạo…

"Tọa đàm của báo Vietnamplus hôm hay cũng mang tính gợi mở nhiều giải pháp về những mô hình kinh doanh phù hợp cho báo chí Việt Nam, là nơi các chuyên gia, các nhà nghiên cứu chia sẻ ý kiến, ý tưởng cũng như kinh nghiệm thực tế, góp phần giúp các tòa soạn tìm ra hướng đi phù hợp nhất, vừa giải được bài toán kinh tế, vừa giải được bài toán công nghệ trong giai đoạn chuyển đổi số” – nhà báo Trần Tiến Duẩn nhấn mạnh.

Báo cáo của Hiệp hội Báo chí và các Nhà xuất bản tin tức Thế giới (WAN-IFRA) cho thấy trong khi lợi nhuận từ quảng cáo kỹ thuật số, từ độc giả số đang tăng thì lợi nhuận từ quảng cáo truyền thống lẫn khu vực phát hành báo in tiếp tục giảm sâu. Theo thống kê của hai đơn vị tư vấn thị trường là We are social và Kepios, tổng giá trị của thị trường quảng cáo kỹ thuật số tại Việt Nam trong năm 2022 sẽ lên tới 812 triệu USD, tăng trưởng tới 22% so với năm trước đó.

“Chính vì vậy, báo chí cần tận dụng tốt cơ hội của mình để mở rộng thị phần từ ‘miếng bánh’ mà phần béo bở nhất đang do các ‘gã khổng lồ công nghệ’ nắm giữ. Trong đó, việc chuyển đổi số, tận dụng những công nghệ, công cụ hiện đại chính là nhiệm vụ hàng đầu,” ông Duẩn chia sẻ.

“Du mục trong thời đại số”…

Tại tọa đàm, nhà báo Hoàng Nhật – Phó Tổng biên tập báo Vietnamplus giới thiệu về tình hình báo chí Việt Nam và thế giới. Ông cho biết, vừa qua, tại Hội thảo về vấn đề chuyển đổi số do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn) phối hợp với Tạp chí Thông tin và Truyền thông  tổ chức, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh có nhận định rằng, chuyển đổi số tạo ra cơ hội cho kinh doanh báo chí.

Đặc biệt, nghiên cứu sự phát triển của báo chí thế giới, ông Nhật đưa ra một khái niệm mới trong ngành truyền thông là “du mục trong thời đại số,” theo nghĩa độc giả ở đâu thì báo chí theo đến đó. Lý do là độc giả không còn thụ động ngồi chờ báo chí cung cấp tin tức. Muốn phát triển độc giả, đặc biệt là giới trẻ, các tòa soạn phải “lao đến” các nền tảng mà người đọc (và cả người xem) đang tập trung đông đảo ở đó.

Ông Hoàng Nhật lấy ví dụ cụ thể rằng: “Bí quyết thành công của TikTok không chỉ là đánh trúng nhu cầu xem video dạng ngắn (30s, 60s) trên điện thoại di động của giới trẻ, mà còn bởi họ hiểu khán giả. Để làm được điều đó, đương nhiên TikTok sẽ phải thu thập dữ liệu (data) người dùng”.

Từ đó, ông Nhật cho rằng các cơ quan báo chí cần tiến hành thu thập dữ liệu độc giả, không chỉ đơn giản là hiểu được độc giả của mình là ai, hoặc biến độc giả thường thành độc giả trả phí, mà còn nhằm khai thác những tiềm năng của nguồn tài nguyên mới quan trọng nhất trong thế kỷ 21 là dữ liệu.

Ông cũng cho biết thêm, theo báo cáo tổng kết năm 2021 của WAN-IFRA, những mô hình như tổ chức sự kiện, spin-off (tạm dịch là liên kết xuất bản), thương mại điện tử, kinh doanh dữ liệu…là những hình thức có thể giúp các tòa soạn tối đa hoá lợi nhuận từ hoạt động báo chí của mình.   

Theo báo cáo mới nhất của Liên đoàn quốc tế các tạp chí (FIPP), việc quảng cáo trúng đích có giá trị cao hơn các vị trí quảng cáo, trong khi việc phân tích các tệp độc giả mà mình nắm giữ chính là cách để báo chí phân phối những quảng cáo đi tới đúng đối tượng mà nhãn hàng quan tâm. FIPP cho rằng các cơ quan báo chí mạnh về công nghệ thì có lợi thế để gia tăng được lợi nhuận từ quảng cáo kỹ thuật số.

Thị trường ngách và nguồn thu bền vững

Bài toán "nguồn thu bền vững" được ông Hoàng Nhật gợi mở trong quá trình điều hành tọa đàm. "Sử dụng những công cụ hiện đại, sử dụng trí tuệ nhân tạo nhằm giữ chân và phát triển độc giả trung thành có thể giúp báo chí tăng lợi nhuận từ quảng cáo kỹ thuật số, đồng thời bước vào lĩnh vực mới là thu phí bạn đọc. Cả WAN-IFRA, Viện nghiên cứu báo chí Reuters lẫn FIPP đều coi đây mới là nguồn thu mang tính bền vững của báo chí,” ông Nhật chia sẻ.

Du vậy ông cũng trăn trở:  “Quả thực đây vẫn là con đường nhiều chông gai đối với báo chí Việt Nam. Những tờ báo đang tiến hành thử nghiệm thu phí độc giả như VietnamPlus, VietnamNet hay tạp chí Ngày Nay đều chưa tạo được sức bật từ mô hình này. Với báo Vietnamplus, chúng tôi tiếp tục kiên trì theo đuổi mô hình thu phí độc giả bởi đây là mô hình bền vững đối với các cơ quan báo chí  dù trước mắt vẫn còn nhiều khó khăn”.

Cũng tại tọa đàm, nhiều đại biểu cho rằng, báo chí hãy làm thật tốt những mảng mà mình đang nắm giữ thế mạnh, hay nói đúng hơn là tập trung vào thị trường ngách. Trên thực tế, dù phải đối mặt với những thách thức mới trong kỷ nguyên số, trên môi trường mà những gã khổng lồ xuyên biên giới đang thống trị, báo chí Việt Nam vẫn tìm thấy một vài điểm sáng để tiến hành chuyển đổi cả mô hình phát triển lẫn kinh doanh. 

“Theo các chuyên gia, Việt Nam mới ở điểm khởi đầu của chuyển đổi số cũng như thử nghiệm thu thập dữ liệu độc giả để cá nhân hóa trang tin và xây dựng độc giả trung thành. Vì vậy, các tòa soạn cần có nhiều thời gian hơn để nâng cao nhận thức độc giả về vấn đề thu phí, song song với việc giải quyết các tồn tại về bản quyền, cách thức thanh toán... Trong lúc đó, các cơ quan báo chí không nên giới hạn mình ở một địa hạt nào đó mà hãy mạnh dạn tấn công vào các thị trường ngách phù hợp mà mình có ưu thế hoặc có đủ nguồn lực để phát triển,” ông Hoàng Nhật nói.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Chu Minh Trường, Tổng thư ký tòa soạn Tạp chí Nhịp cầu đầu tư chia sẻ: “Là tạp chí chuyên sâu về kinh doanh nên chúng tôi tập trung đầu tư cho đối tượng độc giả đặc thù là các doanh nhân. Mô hình mà chúng tôi kiên định theo đuổi đồng thời đạt được thành công vững chắc là kết hợp giữa phát hành và tổ chức sự kiện, giải thưởng, xuất bản các báo cáo chuyên đề, dữ liệu dành cho doanh nghiệp.”

Tại buổi tọa đàm, bà Hoàng Thuỷ Chung, nguyên phó Tổng biên tập Thời báo Kinh tế Việt Nam, hiện là Ủy viên Ban biên tập Diễn đàn kinh tế Việt Nam – Asean ( Mekong Asean) nhận định: Tổ chức sự kiện là mảng quan trọng mà gần đây các cơ quan báo chí đều cố gắng xây dựng bên cạnh những sản phẩm lõi về nội dung. Những hoạt động sự kiện giúp làm giàu hơn hệ sinh thái của các cơ quan báo chí, làm thương hiệu tốt, tiếp cận độc giả tốt hơn và mang lại doanh thu đáng kể. Với những tờ làm sự kiện tốt thì mảng này chiếm tới 40-50% tổng doanh thu của báo, chẳng hạn như Tạp chí Kinh tế Việt Nam, REA Times.

Khi chia sẻ về bài toán làm sao để “tổ chức sự kiện… không bị lỗ”, bà Chung nhấn mạnh đến vấn đề nội dung phải hấp dẫn, mục tiêu phải cụ thể từ đó mới có cách thức để “chào hàng” và có đối tác hiệu quả. Do đó, cần thiết tạo ra những sản phẩm nội dung có thông điệp mạnh mẽ, cụ thể, tác động đến đối tượng độc giả mục tiêu. Làm như vậy sẽ luôn có doanh nghiệp đồng hành, đồng thời tạo khác biệt và chiều sâu cho mỗi cơ quan báo chí.

Chia sẻ kinh nghiệm tổ chức sự kiện, ông Trần Đăng Sơn, Phó Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) cho hay những sự kiện như Giải thưởng âm nhạc Cống hiến, Giải Bùi Xuân Phái-Vì tình yêu Hà Nội, Giải biếm họa báo chí Rồng tre, Giải thưởng nghệ thuật thiếu nhi Dế mèn… đã góp phần tăng uy tín và doanh thu cho báo. Dĩ nhiên ông Sơn cũng nhấn mạnh: “Chúng tôi xác định làm sự kiện là nâng cao tên tuổi, uy tín của tờ báo, còn mục tiêu doanh thu như cách mà các đơn vị làm kinh tế thì rất khó, đặc biệt để mang tính bền vững vẫn còn cần những nỗ lực làm mới hơn nữa…

Bế mạc tọa đàm, Tổng biên tập Trần Tiến Duẩn khẳng định: Ngày nay, mọi người dùng Internet đều có thể trở thành nhà sáng tạo nội dung và kiếm tiền từ đó còn các nền tảng báo chí truyền thống lại đang mất dần độc giả. Trong bối cảnh đó, các cơ quan báo chí đã đẩy mạnh công cuộc chuyển đổi số, trực tiếp đi tìm độc giả ở các nền tảng số, phát triển các mô hình kinh doanh mới mẻ. Vấn đề tọa đàm đặt ra hôm nay hết sức thiết thực với rất nhiều giải pháp hay xung quanh vấn đề: tăng doanh thu cho báo chí, tổ chức sự kiện, thu phí dài hạn, kinh doanh trên các nền tảng số, vấn đề chất lượng nội dung vẫn là “chìa khóa” quan trọng…

Đặc biệt, tọa đàm đã tạo ra nhịp cầu giữa nhà quản lý với các cơ quan báo chí, các cơ quan báo chí với doanh nghiệp công nghệ…Từ đó, mong muốn cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ có hướng hỗ trợ trong xây dựng nền tảng chung về công nghệ cho các cơ quan báo chí thời gian tới…

Hà Vân