Metaverse là gì?

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ báo cáo rằng trong 6 tháng đầu năm 2022, từ Metaverse đã xuất hiện trong các hồ sơ pháp lý hơn 1.100 lần. Trong năm 2021, con số này chỉ là 260 lượt. Còn trong cả hai thập kỷ trước? Con số chỉ là hơn 10 lần.

Ngày càng có cảm giác rằng mọi giám đốc điều hành của công ty đều cảm thấy cần phải đề cập đến Metaverse và cách tích hợp nó vào các hoạt động tương lai của công ty. Nhưng dường như ít người giải thích Metaverse là gì hoặc chính xác những gì họ sẽ xây dựng. Tầng lớp điều hành dường như cũng không đồng ý về các khía cạnh cơ bản của nền tảng mới này, bao gồm mức độ quan trọng của kính thực tế ảo, blockchain và tiền điện tử, cũng như việc liệu bao giờ công nghệ này sẽ được áp dụng.

Nổi bật nhất phải kể tới việc Facebook đổi tên thành “Meta” và hơn 10 tỷ USD mà Facebook hiện tiêu tốn mỗi năm là dành cho các sáng kiến ​​Metaverse của mình. Ngoài ra, 6 công ty công nghệ hàng đầu thế giới khác, bao gồm Amazon, Apple, Google, Microsoft, Nvidia va Tencent cũng đang bận rộn chuẩn bị cho mô hình này. Họ đang tổ chức lại nội bộ, xây dựng lại các dịch vụ sản phẩm và chuẩn bị ra mắt sản phẩm trị giá hàng tỷ đô-la liên quan tới Metaverse.

Vào tháng 1, Microsoft đã công bố thương vụ mua lại lớn nhất trong lịch sử Big Tech, khi trả 75 tỷ USD cho gã khổng lồ làm game Activision Blizzard, công ty sẽ “cung cấp các khối xây dựng cho Metaverse”. Tổng cộng, McKinsey & Company ước tính rằng các tập đoàn, công ty cổ phần tư nhân và các nhà đầu tư mạo hiểm đã kiếm được 120 tỷ USD trong các khoản đầu tư liên quan đến Metaverse trong năm tháng đầu năm nay.

Tuy nhiên, gần như tất cả các công việc nói trên, cho đến nay, vẫn là mơ hồ đối với một người bình thường.

Không thực sự có sản phẩm Metaverse mà chúng ta có thể mua, cũng như không tìm thấy “doanh thu Metaverse” trên báo cáo thu nhập. Tại thời điểm mà thị trường tiền điện tử sụp đổ, vốn hóa thị trường của Facebook cũng “bốc hơi” 500 tỷ đô, doanh số trò chơi điện tử cũng đã giảm gần 10% khi các lệnh giãn cách không còn được thực thi.

Đối với nhiều người, đó là một điều tốt khi Metaverse dường như đang thay đổi. Các nền tảng công nghệ lớn nhất đã tạo ra ảnh hưởng to lớn đối với cuộc sống của chúng ta, cũng như các công nghệ và mô hình kinh doanh của nền kinh tế hiện đại.

Metaverse - một thuật ngữ đã 30 năm tuổi, đang hình thành xung quanh chúng ta. Cứ sau vài thập kỷ, một sự thay đổi nền tảng lại xảy ra, chẳng hạn như từ máy tính để bàn sang laptop và internet, hoặc sự phát triển của điện toán đám mây và di động.

Khi một kỷ nguyên mới đã hình thành, những người dẫn đầu cũng đã được định sẵn. Nhưng trong thời điểm chuyển giao, chúng ta có thể thấy được sự xuất hiện của những người mới, hay sự sụp đổ của các đế chế cũ.

Metaverse - một thế giới song song

Hãy nghĩ về Metaverse như một mặt phẳng tồn tại ảo song song trải dài tất cả các công nghệ kỹ thuật số và thậm chí sẽ kiểm soát phần lớn thế giới vật chất. Cấu trúc này giúp giải thích một mô tả phổ biến khác về Metaverse như là một internet 3D, đó là lý do tại sao việc thiết lập nó rất khó.

Internet như chúng ta biết ngày nay phủ sóng ở gần như mọi quốc gia, với 40.000 mạng, hàng triệu ứng dụng, hơn một trăm triệu máy chủ, gần 2 tỷ trang web và hàng chục tỷ thiết bị. Mỗi công nghệ này có thể trao đổi thông tin một cách mạch lạc, nhất quán, tìm thấy nhau “trên mạng”, chia sẻ hệ thống tài khoản và tệp trực tuyến (JPEG, MP4, văn bản) và thậm chí kết nối với nhau. Gần 20% nền kinh tế thế giới được coi là “kỹ thuật số”, với phần lớn 80% còn lại đang hoạt động trên đó.

Mặc dù internet có phạm vi rộng và mạnh mẽ, nó không được thiết kế để mang lại những trải nghiệm trực tiếp và tương tác liên quan đến một số lượng lớn người tham gia, đặc biệt là khi nói đến hình ảnh 3D. Thay vào đó, internet được thiết kế chủ yếu để một tệp tĩnh (chẳng hạn như email hoặc bảng tính) có thể được sao chép và gửi từ thiết bị này sang thiết bị khác, để nó có thể được xem xét hoặc sửa đổi một cách độc lập và không đồng bộ. Đây là một phần lý do tại sao các cuộc gọi video đơn giản có thể không đáng tin cậy đến vậy.

Hơn nữa, không có sự nhất trí về định dạng tệp hoặc quy ước cho thông tin 3D, không có hệ thống tiêu chuẩn nào để trao đổi dữ liệu trong thế giới ảo.

Chúng ta cũng thiếu khả năng tính toán để tạo ra Metaverse như chúng ta tưởng tượng. Và chúng ta sẽ muốn nhiều thiết bị mới có thể tương thích với công nghệ này hơn, không chỉ kính VR, mà còn các tiện ích như màn hình nổi ba chiều, bộ tạo trường lực siêu âm…

Chúng ta không thể biết trước chính xác tầm quan trọng của internet 3D đối với nền kinh tế toàn cầu, giống như cách chúng ta từng chưa biết giá trị của internet.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể ước tính. Khi kết nối internet và bộ xử lý máy tính được cải thiện, chúng ta đã chuyển từ văn bản không màu sang các trang web và blog nguyên thủy, sau đó là các mạng xã hội đời đầu như Facebook và tiếp đó là video, biểu tượng cảm xúc.

Khối lượng nội dung chúng ta sản xuất trực tuyến đã tăng lên từ một vài bài đăng trên bảng tin, email hoặc cập nhật blog mỗi tuần thành một dòng nội dung đa phương tiện liên tục theo hàng giờ, hàng phút của cuộc sống thường nhật. Sự phát triển tiếp theo của xu hướng này dường như là một thế giới ảo tồn tại và liên tục, không phải là một góc nhìn hạn hẹp về cuộc sống của các cá nhân (như Instagram) cũng như không phải là nơi chúng ta giao tiếp (như Gmail) mà là một nơi mà chúng ta cũng tồn tại song song ở đó cùng với thế giới thực.

Ở đó, chúng ta tồn tại dưới dạng 3D, cũng có một hình hài, cũng có một mái nhà (giống kiểu có một tài khoản mạng xã hội), cũng đi mua sắm, cũng nuôi thú cưng… và tất nhiên cũng có thể kiếm được tiền thông qua các loại tiền tệ ảo (nhưng có thể quy đổi ra tiền thật giống như Bitcoin). Thậm chí một tiên đoán là vào kỷ nguyên Metaverse, con người sẽ sống nhiều trong đó hơn là ngoài đời thực, rất giống cách hàng tỷ người trên hành tinh này gần như đang giao tiếp và xử lý mọi việc thông qua không gian mạng.

Hiện, gần một trăm triệu người mỗi ngày đăng nhập vào Roblox, Minecraft và Fortnite Creative, những nền tảng vận hành các thế giới mở được kết nối với nhau, hỗ trợ danh tính ảo nhất quán, hàng hóa ảo, bộ truyền thông và có thể được truy cập từ hầu hết các thiết bị. Hầu hết thời gian trong các nền tảng này được dành cho việc giải trí như chơi trò chơi, tham dự các buổi hòa nhạc. Nhưng chúng ta bắt đầu thấy mọi người tiến xa hơn.

Những ứng dụng vô song

Metaverse là vô tận, giống như một vũ trụ, và ứng dụng của nó cũng vô tận. Giáo dục là một lĩnh vực mà chúng ta mong đợi từ lâu sẽ được chuyển đổi bởi kỷ nguyên kỹ thuật số, nhưng cho đến nay vẫn chưa có nhiều thay đổi đáng kể. Kể từ năm 1983, chi phí giáo dục đại học đã tăng hơn 12 lần.

Trong nhiều thập kỷ tại Mỹ, học sinh đã học về lực hấp dẫn bằng cách xem giáo viên của họ thả một chiếc lông vũ và một chiếc búa, sau đó xem một đoạn băng về chỉ huy Apollo 15 David Scott làm điều tương tự trên mặt trăng.

Những điều này không cần phải biến mất, nhưng chúng có thể được bổ sung bằng cách tạo ra các máy thực tế ảo phức tạp, sau đó sinh viên có thể thử nghiệm các thí nghiệm với trọng lực khác nhau như trên Trái đất, trên sao Hỏa và thậm chí dưới lượng mưa sulfuric của các bầu khí quyển trên sao Kim.

Thay vì mổ xẻ một con ếch, chúng ta có thể du hành bên trong hệ thống tuần hoàn của nó không khác gì cách chúng ta lái xe trong Mario Kart. Và tất cả những điều này đều có sẵn bất kể bạn đang ở đâu.

Vào năm 2021, các bác sĩ phẫu thuật thần kinh tại Johns Hopkins đã thực hiện ca phẫu thuật cho bệnh nhân đầu tiên của bệnh viện bằng cách sử dụng thiết bị thực tế ảo tăng cường, do đó cung cấp cho bác sĩ phẫu thuật một màn hình tương tác về giải phẫu bên trong của bệnh nhân.

Tiến sĩ Timothy Witham - người thực hiện phẫu thuật và cũng là người chỉ đạo Phòng thí nghiệm kết hợp cột sống của bệnh viện, ví nó như hệ thống GPS. Hệ quy chiếu này là quan trọng. Chúng ta thường nghĩ về Metaverse như một cách để thay thế một điều gì đó mà chúng ta làm ngày nay, chẳng hạn như đeo tai nghe VR thay vì sử dụng điện thoại thông minh hoặc xem TV, nhưng thực tế chúng hoàn toàn có thể hỗ trợ cho nhau.

Vào năm 2021, Google đã công bố thiết bị Project Starline của mình, sử dụng máy học, thị giác máy tính, hàng chục cảm biến độ sâu và máy ảnh cùng màn hình trường ánh sáng nhiều lớp dựa trên vải để tạo “video ba chiều” mà không yêu cầu sử dụng kính thực tế hỗn hợp.

So với gọi điện video “2D” truyền thống, Google cho biết công nghệ Starline của họ giúp tăng 15% giao tiếp bằng mắt, tăng 25-50% các hình thức giao tiếp không lời (như cử chỉ tay, gật đầu, chuyển động lông mày) và cải thiện khả năng ghi nhớ cuộc trò chuyện thêm 30%.

Cơ sở hạ tầng là một ví dụ điển hình khác. Sân bay Quốc tế Hồng Kông hiện đang vận hành một “cơ sở song sinh kỹ thuật số” trực tiếp, cho phép các nhà điều hành sân bay sử dụng mô phỏng 3D trực tiếp để xác định vị trí của hành khách và cách máy bay đang di chuyển, tức mô phòng hoàn toàn những gì đang diễn ra ngoài đời thực.

Các dự án thành phố trị giá hàng tỷ đô-la trong nhiều thập kỷ đang sử dụng những công nghệ này để xác định xem một tòa nhà cụ thể có thể ảnh hưởng như thế nào đến luồng giao thông và thời gian ứng phó khẩn cấp hoặc cách thiết kế của nó sẽ ảnh hưởng đến nhiệt độ và ánh sáng mặt trời của một công viên địa phương vào một ngày cụ thể như thế nào.

Đây hầu hết là các mô phỏng ngoại tuyến. Bước tiếp theo là đưa chúng trực tuyến, giống như cách chúng ta từng chuyển từ tài liệu Microsoft Word ngoại tuyến sang tài liệu dựa trên đám mây.

Tương lai Metaverse đã ngay phía trước

Tuy nhiên, đối với xã hội, ý nghĩa chính xác của Metaverse là gì vẫn chưa rõ ràng. Hãy nghĩ về Metaverse như là kỷ nguyên thứ tư của máy tính và mạng, khởi đầu bằng máy tính nguyên thuỷ từ những năm 1950 đến 1970; máy tính cá nhân và internet của những năm 1980 đến giữa những năm 2000; và kỷ nguyên điện thoại di động và đám mây mà chúng ta đang trải nghiệm ngày nay. Mỗi thời đại thay đổi việc ai có thể truy cập tài nguyên máy tính và mạng, khi nào, ở đâu, tại sao và bằng cách nào. Kết quả của những thay đổi này rất sâu sắc.

Nhưng để dự đoán cụ thể những tác động tới xã hội là rất khó khăn, cũng như việc chẳng ai có thể dự đoán chính xác được cuộc cách mạng số và kỷ nguyên di động sau những năm 2000 cho đến nay, ngay cả đối với những chuyên gia.

Tuy nhiên, có những vấn đề cụ thể có thể được làm sáng tỏ. Metaverse thường bị hiểu nhầm là tai nghe thực tế ảo nhập vai (VR), chẳng hạn như Meta Quest hoặc kính thực tế tăng cường (AR) như Glass của Google. Các thiết bị VR và AR chỉ là một cách ưa thích để truy cập vào Metaverse. Hãy cân nhắc rằng điện thoại thông minh không phải là internet di động, Metaverse cũng không phải là Roblox, Minecraft, Fortnite hay bất kỳ trò chơi nào khác. Chúng là những thế giới ảo hoặc nền tảng có khả năng trở thành một phần của Metaverse, giống như Facebook và Google là một phần của internet. Nói cách khác Metaverse là mạng internet tiếp theo, nhưng thật hơn rất nhiều.

Vì những lý do đó, hãy nghĩ Metaverse là một thực thể, như internet vậy. Một sự nhầm lẫn thường xuyên khác là giữa Metaverse và Web3, tiền điện tử và blockchain. Bộ ba này có thể trở thành một phần quan trọng trong việc nhận ra tiềm năng của Metaverse, nhưng chúng chỉ đơn thuần là các nguyên tắc và công nghệ. Trên thực tế, nhiều nhà lãnh đạo Metaverse vẫn nghi ngờ về tương lai của tiền điện tử.

Tuy nhiên, không nên coi Metaverse như một cuộc đại tu internet, cũng không phải là thứ sẽ thay thế tất cả các máy móc, thiết bị hoặc phần mềm di động. Nó sẽ tạo ra các công nghệ và hành vi mới. Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta bỏ lại những gì chúng ta thích.

Nếu muốn chúng ta vẫn có thể sử dụng máy tính để bàn vì đó là cách làm việc hiệu quả và thoải mái nhất của các bạn. Tức bạn vẫn sống được mà không cần phải bước vào Metaverse. Thực tế, dù phần lớn lưu lượng truy cập internet ngày nay đều bắt nguồn và kết thúc trên thiết bị di động, nhưng gần như tất cả lưu lượng truy cập được truyền trên cáp đường dây cố định và sử dụng Internet Protocol Suite đã được thiết kế vào những năm 1980.

Phần lớn về tương lai là không chắc chắn, giống như internet vào những năm 1990 và 2000. Nhưng chúng ta cần hiểu Metaverse có thể hoạt động như thế nào và tại sao nó xuất hiện; nó có thể khiến cuộc sống tồi tệ hơn hoặc tốt đẹp hơn. Bởi vậy, chúng ta có thể sử dụng thông tin này để định hình tương lai, giống như các Big Tech đang và sẽ làm.

Hoàng Việt