Được bầu với số phiếu của khoảng 200 nghị sĩ Đảng Bảo thủ trong Quốc hội Anh, nhưng không phải gồm tất cả thành viên cấp cao của đảng này, ông Sunak có thể gặp khó khăn khi lãnh đạo một đảng đang bị rạn nứt sâu sắc, chứ chưa nói đến cả đất nước. Và với việc Chính phủ của ông vừa phải cắt giảm chi tiêu và vừa phải tăng thuế, ông sẽ không có nhiều ưu đãi để làm hài lòng công chúng và những chính trị gia ủng hộ ông.

Trong bài bài phát biểu nhậm chức trước số 10 Phố Downing vào thứ Ba vừa rồi, ông cũng đã thừa nhận những khó khăn về mọi mặt trong nhiệm kỳ không có gì chắc chắn phía trước. Về lý thuyết, ông có thể lãnh đạo Vương quốc Anh đến đầu năm 2025 khi cuộc tổng tuyển cử tiếp theo diễn ra.

Song trên thực tế, ông cũng có thể sớm phải rời Phố Downing như người tiền nhiệm Liz Truss. Ai cũng biết, nền chính trị Anh đang trải qua một cuộc khủng hoảng có thể nói chưa từng có trong kỷ nguyên hiện đại, khi họ vừa có vị Thủ tướng thứ 3 trong vòng chưa đầy 2 tháng, tính rộng hơn thì cũng đã là thứ 5 trong vòng 6 năm qua.

Vực dậy nền kinh tế

Việc xoa dịu cuộc khủng hoảng tài chính và kinh tế của Vương quốc Anh vẫn sẽ là nhiệm vụ đầu tiên và quan trọng nhất dành cho ông Sunak sau khi chuyển đến số 10 Phố Downing. Ông phải làm gì đó để giúp các gia đình và các doanh nghiệp đối phó giá năng lượng và lạm phát tăng vọt. Trong một tuyên bố hôm Chủ nhật khi thông báo về việc ứng cử của mình, ông Sunak nói rằng đất nước của ông đang phải đối mặt với một "cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc".

Là Bộ trưởng Tài chính trong khoảng thời gian từ tháng 2 năm 2020 đến tháng 7 năm 2022, ông cho rằng Vương quốc Anh là nước có gánh nặng thuế lớn nhất kể từ những năm 1950. Ông cũng đặt ra mức chi tiêu công cao hơn nhưng đồng thời hứa sẽ kỷ luật hơn và cắt giảm lãng phí.

Trong chiến dịch tranh cử hồi mùa hè vừa rồi, ông đã chỉ trích chương trình cắt giảm thuế của bà Truss, nói rằng thay vào đó ông sẽ chỉ cắt giảm thuế khi lạm phát đã được kiểm soát. Vào thời điểm đó, ông đã vạch ra kế hoạch cắt giảm thuế thu nhập từ 20% xuống còn 16% cho đến năm 2029.

Sunak đã ủng hộ sự độc lập của Ngân hàng Trung ương Anh và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc Chính phủ cần làm việc cùng với Ngân hàng Trung ương để kiềm chế lạm phát. Việc thị trường tài chính đang tin tưởng Sunak là một lợi thế nhỏ để giúp công việc vực dậy nền kinh tế của ông trở nên dễ dàng hơn.

Chi trả cho Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS)

Với số lượng người kỷ lục đang điều trị tại bệnh viện và mối đe dọa đình công đòi tăng lương và mùa đông đã gần kề, ông Sunak sẽ phải làm việc từ bây giờ để tìm ra các nguồn ngân sách phục vụ cho các khoản chi tiêu khổng lồ cho Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS).

Trong suốt mùa hè vừa rồi, ông Sunak đã nhiều lần nói về việc cần phải cải thiện sự quan liêu và lãng phí trong hệ thống tài trợ y tế lớn nhất nước Anh và thứ hai thế giới này, cũng như cải thiện tính hiệu quả và thậm chí đưa ra việc tính phí bệnh nhân 10 bảng Anh cho mỗi lần bỏ lịch hẹn.

Đã có không ít những nghi ngờ về tính khả thi trong các kế hoạch nói trên ông Sunak, nhưng nhiều người cho rằng việc ông cần có các chính sách nhằm siết chặt lại chi tiêu các hệ thống dịch vụ công như NHS là cần thiết.

Làn sóng đình công các ngành nghề

Hàng chục nghìn công nhân đã tiến hành đình công trên khắp Vương quốc Anh trong năm nay, diễn ra ở các ngành nghề thiết yếu như hàng không, đường sắt, lái tàu, cảng biển, viễn thông… Ngay cả các giảng viên đại học cũng vừa bỏ phiếu cho một kế hoạch đình công, trong khi các y tá, bác sĩ và giáo viên cũng đang có những ý tưởng tương tự.

Điều đáng nói, việc đình công ở nhiều ngành nghề nói trên lại khá chính đáng, khi đồng lương của họ đang không thể theo kịp giá cả leo thang. Hiện lạm phát tại Anh đang ở mức 2 con số và thậm chí có thể tăng lên bởi những biến động kinh tế và chính trị liên tục gần đây.

Đây là một bài toán không dễ giải quyết. Nếu các công ty và tổ chức gồng mình lên để đáp ứng đòi hỏi tăng lương của người lao động trong một loạt ngành nghề cốt lõi nói trên, họ sẽ phải tính giá cao hơn cho những các sản phẩm của mình, đồng nghĩa giá cả sẽ tăng cao hơn cho tất cả mọi người.

Cuộc chiến ở Ukraine và chi tiêu quốc phòng

Chính sách của Vương quốc Anh đối với Ukraine sẽ không thay đổi dưới thời của ông Sunak. Trong khi ứng cử lãnh đạo vào mùa hè, ông cho biết sẽ duy trì sự ủng hộ của Vương quốc Anh và sẽ sớm thăm Kiev nếu thắng cử. "Nếu tôi trở thành Thủ tướng, tôi sẽ tăng gấp đôi nỗ lực của chúng ta và củng cố chính sách hỗ trợ toàn diện của chúng ta cho Ukraine", ông tuyên bố.

Tuy nhiên, việc hỗ trợ quân sự cho Ukraine về lâu dài sẽ tốn kém tiền bạc. Với chi phí năng lượng tăng cao đang làm trầm trọng thêm cuộc sống của người dân Anh, ông Sunak sẽ cần phải làm nhiều điều để thuyết phục các cử tri chấp nhận thực tế rằng khó khăn về tài chính của họ là cái giá phải trả cho việc bảo vệ Ukraine.

Hiện, cách tiếp cận của ông Sunak đối với chi tiêu quốc phòng cũng chưa thực sự rõ ràng. Bà Truss từng hứa tăng dần chi tiêu quốc phòng từ 2% lên 3% GDP vào năm 2030. Tuy nhiên, ông Sunak nói rằng mục tiêu đó là "tùy chọn" và "không phải là một kế hoạch".

Hàn gắn rạn nứt chính trị

Tất nhiên, chính trị cũng là một thách thức lớn dành cho Thủ tướng Sunak ngay trong những ngày đầu nhiệm kỳ của mình. Điều quan trọng nhất là ông cần phải chứng tỏ mình có thể kiểm soát một Đảng Bảo thủ chiếm đa số trong Quốc hội, nhưng lại có nhiều phe phái khác nhau và đang ngày càng chia rẽ.

Chiến thắng trong cuộc bầu chọn lãnh đạo chỉ là bước đầu tiên của ông Sunak và dường như cũng không có nhiều ý nghĩa trong Đảng Bảo thủ vào lúc này, khi mà các nghị sỹ của họ trong Quốc hội đã lật đổ tới 2 nhà lãnh đạo chỉ trong vài tuần qua.

Việc rời khỏi Liên minh châu Âu trước đây vẫn đang là một chủ đề gây chia rẽ trong nội bộ Đảng Bảo thủ. Ông Sunak từng ủng hộ Brexit trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2016, nhưng vẫn bị một số người thuộc đảng cực hữu coi là quá gần gũi với EU.

Ông Sunak cũng sẽ phải đối mặt với những lời kêu gọi thực hiện lời hứa của Chính phủ về việc kiểm soát nhập cư, một vấn đề mà nhiều nhà lập pháp Đảng Bảo thủ coi là quan trọng để giành sự ủng hộ từ các cử tri trong cuộc tổng bầu cử tiếp theo. Trong cuộc đua lãnh đạo hồi mùa hè, ông nói rằng ông tự hào xuất thân từ một gia đình nhập cư nhưng ông tin rằng Vương quốc Anh phải kiểm soát biên giới của mình và sẽ giữ lại kế hoạch trục xuất những người xin tị nạn đến Rwanda.

Như vậy, với việc phải tiếp quản những di sản tồi tệ từ các triều đại trước, tân Thủ tướng Sunak sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức về mọi mặt từ kinh tế, xã hội, quốc phòng, đối ngoại... cho đến chính trị. Nhưng đó sẽ là tất cả những gì mà ông phải giải quyết nếu muốn vực dậy danh tiếng và sức mạnh đang bị đánh mất của Vương quốc Anh.

Hoàng Hải