Chủ trì Diễn đàn, Chủ tịch Hội Nhà báo Lê Quốc Minh khẳng định: “Chúng tôi mong muốn chuyển đổi số báo chí không chỉ là trào lưu mà cần phải được lan tỏa, triển khai đến các cơ quan báo chí từ Trung ương tới địa phương. Việc chuyển đổi số thành công hay không phải xuất phát từ nỗ lực tự thân của chính các cơ quan báo chí”.

Nỗ lực tự thân và sự xoay xở của các thuyền trưởng

Cũng bởi thành công hay không xuất phát từ nỗ lực tự thân của các cơ quan báo chí là chính nên tại Diễn đàn này, lãnh đạo các cơ quan báo chí đã dành nhiều giờ thảo luận, chia sẻ về cách triển khai, những bước đi còn nhiều thách thức tại đơn vị. Hầu hết các nhà quản lý báo chí, Tổng Biên tập các cơ quan báo chí đều nêu quan điểm chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, không chuyển đổi số sẽ chết nên các cơ quan báo chí đang rất nỗ lực, chủ động thay đổi, đi nhanh và quyết liệt trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, nhiều cơ quan báo chí cho rằng vấn đề hạ tầng, kinh phí đầu tư cho chuyển đổi số rất lớn, trong khi đa số các cơ quan báo chí đều phải tự thân vận động. Ngoài ra, việc chuyển đổi số hiện còn vướng các quy định, tôn chỉ mục đích, khó chạy theo được mạng xã hội, khó thu phí…

Chia sẻ về câu chuyện chuyển đổi số tại tòa soạn của mình, ông Phạm Anh Tuấn - Tổng Biên tập Báo Điện tử Vietnamnet kể rằng, vào năm 2018, Báo Điện tử Vietnamnet được Bộ trưởng Thông tin & Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng giao nhiệm vụ trở thành một cơ quan báo chí đi đầu về chuyển đổi số. Ông Tuấn thừa nhận sự khởi đầu là rất khó khăn vì các công ty công nghệ lớn không mặn mà với việc hợp tác với báo chí, hoặc đưa ra mức giá đề nghị quá cao. Cho đến nay, đây vẫn là một vấn đề lớn đối với các cơ quan báo chí nói chung do tại Việt Nam, các công ty công nghệ chuyên sâu về lĩnh vực báo chí vẫn không nhiều. Cũng theo ông Tuấn, các cơ quan báo chí thường rất hào hứng với “chuyển đổi”, song khi đến phần “số” thì vấp phải nhiều khó khăn, do xây dựng một cơ sở hạ tầng kỹ thuật số là rất phức tạp và đắt đỏ.

Còn Tiến sĩ Tô Đình Tuân - Tổng Biên tập Báo Người Lao Động cho rằng, chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí là tất yếu. Ông tâm sự: “Đối với Báo Người Lao Động, nếu không nhanh chóng chuyển đổi số thì sẽ gặp thách thức rất lớn. Đặc biệt, đối với cơ quan báo chí tự thu, tự chi như chúng tôi, phải tất tả “chạy cơm từng bữa” thì lấy gì để chuyển đổi số? Nhưng nếu chờ có tiền rồi mới chuyển đổi số thì chẳng bao giờ làm được. Chính từ suy nghĩ đó, Đảng ủy, Ban Biên tập đã bàn và quyết tâm làm, chuyển đổi số theo khả năng mình có thể”.

Ông cũng phân tích rất kỹ vấn đề thu phí bạn đọc thời gian qua dù đạt kết quả tương đối khả quan nhưng vẫn là một chặng đường nhiều gian nan bởi nhiều lý do cả chủ quan và khách quan. Tổng Biên tập Tô Đình Tuân cho rằng, để chuyển đổi số thành công, trước tiên phải thay đổi nhận thức từ lãnh đạo cao nhất tới phóng viên, vì có đồng thuận mới làm được. Về chuyên mục “Dành cho bạn đọc VIP” của báo lúc mới làm thì nhiều người cho rằng không khả thi, vì thu phí ở Việt Nam là vô cùng khó do nhiều rào cản. Thứ nhất là định kiến, thói quen. Người Việt Nam đọc tin miễn phí quen rồi, nên thay đổi là rất khó, cần rất nhiều thời gian. Thứ 2 là vấn đề bản quyền. Nhiều thông tin, tuyến bài phóng viên vất vả điều tra cả tháng, vừa mới đăng 3-5 phút sau đã được nhiều trang copy, đưa lên mạng, chẳng ai kiện, ai phạt gì cả. Nếu còn tồn tại như thế thì rất khó để có thể bán sản phẩm tốt. Dù vậy ông Tuân rất lạc quan tin tưởng rằng, sự quyết tâm trong Chuyển đổi số chắc chắn sẽ có kết quả.

Chuyển đổi số không phải là mục đích mà là phương tiện để đạt mục tiêu

Cũng trong khuôn khổ Diễn đàn, các đại biểu đã đưa ra nhiều giải pháp cho quá trình chuyển đổi số báo chí. Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh nhấn mạnh: Chuyển đổi số không chỉ nằm ở công nghệ mà còn nằm ở tư duy, đặc biệt là tư duy của người lãnh đạo. Ngoài ra, dù chuyển đổi số ở cấp độ nhỏ hay lớn, nhiều hay ít kinh phí, các cơ quan báo chí vẫn phải nhắm tới mục tiêu phục vụ độc giả. Độc giả ở đâu, báo chí phải hướng tới phụng sự ở đó. Chính vì thế bài toán giải pháp được đặt ra tại Diễn đàn ở nhiều phương diện, trong đó giải quyết các vấn đề xung quanh bài toán công nghệ, kinh phí, đào tạo… là rất quan trọng.

Một trong những chuyện “đau đầu” nhất mà các lãnh đạo báo chí chia sẻ chính là bài toán kinh phí đầu tư. Điều này đang được coi là “lực cản” cho hành trình chuyển đổi số báo chí. Để giảm “gánh nặng” tài chính khi đầu tư công nghệ, Chủ tịch HNBVN Lê Quốc Minh gợi ý về việc các cơ quan báo chí có thể tìm kiếm các đối tác nhỏ, thậm chí các nhóm sinh viên công nghệ để vừa đạt hiệu quả, vừa “khoan sức” tài chính của cơ quan. Ông đã lấy dẫn chứng cụ thể là việc ứng dụng chatbot của báo điện tử VietnamPlus (Thông tấn xã Việt Nam) vốn là sản phẩm hợp tác với các bạn sinh viên… “Đôi khi chúng ta tìm ra các đối tác vừa phải nhưng lại đem lại những kết quả hiệu quả, thay vì các đối tác lớn và có nhiều kinh nghiệm” - ông chỉ rõ.

Còn về vấn đề công nghệ, đào tạo, ông Lê Quốc Minh cũng thông tin thêm: “Ở góc độ các cơ quan quản lý, trong đó có Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông, chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ các cơ quan báo chí trong quá trình chuyển đổi số. Thời gian tới đây, Hội Nhà báo Việt Nam sẽ tiếp tục mở các khóa đào tạo về chuyển đổi số, kỹ năng công nghệ. Chúng tôi rất mong muốn các cơ quan báo chí có kinh nghiệm vui lòng chia sẻ cho các cơ quan khác”. 

Đồng quan điểm này, trong vai trò đồng chủ trì, ông Lưu Đình Phúc - Cục trưởng Cục Báo chí cho rằng, cần thúc đẩy các thỏa thuận hợp tác giữa các cơ quan báo chí để hỗ trợ nhau trong quá trình chuyển đổi số. Đặc biệt, thời gian tới đây, các cơ quan chức năng cũng sẽ xây dựng bộ chỉ số đánh giá mục tiêu chuyển đổi số để đo lường hiệu quả về mặt công nghệ, tài chính cũng như sự trải nghiệm của độc giả, khán thính giả.

Đặc biệt, ông Phúc cũng nhấn mạnh thêm: “Mục tiêu chuyển đổi số phải tập trung vào nội dung, lấy nội dung làm cốt lõi. Ở quan điểm người làm báo, chuyển đổi số không phải là mục đích mà là phương tiện để đạt được mục tiêu”.

Rõ ràng chuyển đổi số giờ đây phải là câu chuyện tự thân của mỗi cơ quan báo chí, vấn đề là các tòa soạn sẽ lựa chọn cách đi nào phù hợp. Nhưng dù cách thức như thế nào thì “mục tiêu” cuối cùng hướng đến vẫn phải là nội dung phục vụ công chúng. Như Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh đã kết luận tại Diễn đàn: “Dù có chuyển đổi số ở cấp độ nhỏ hay lớn, nhiều hay ít kinh phí, vẫn nhắm tới mục tiêu đem nội dung phục vụ độc giả có nhu cầu. Độc giả, công chúng ở đâu, chúng ta phải hướng tới phụng sự ở đó. Bên cạnh đó, báo chí cũng phải giữ vững nhiệm vụ truyền tải tri thức cho độc giả, không thể để hàng nghìn, hàng vạn trang thông tin bên ngoài chi phối công chúng”.

Hà Vân