Đi vào mảng đề tài gai góc, đụng chạm đến nhiều đơn vị, biết rằng sẽ gặp nhiều trắc trở, đối diện với hiểm nguy, nhưng nhà báo Bùi Tiến - Báo Bảo vệ Pháp luật - tác giả loạt bài “Phép thuật tại hai dự án rà phá bom mìn ở Quảng Bình” - giải C - Giải Báo chí Quốc gia lần thứ XV- vẫn quyết tâm vượt qua để đi đến cùng đề tài theo đuổi.

Linh hoạt, thận trọng trong điều tra

Đảng, Nhà nước luôn xác định việc khắc phục hậu quả bom, mìn sau chiến tranh vì bình yên cuộc sống của nhân dân là nhiệm vụ cấp bách, thể hiện tính nhân đạo, nhân văn sâu sắc. Tuy nhiên, điều đáng buồn là đã có những cá nhân, tổ chức lợi dụng chương trình này để chiếm đoạt tiền ngân sách nhà nước.

Loạt bài “Phép thuật tại hai dự án rà phá bom mìn ở Quảng Bình” được triển khai xuyên suốt từ năm 2019 đến năm 2020, phản ánh trực diện vào lĩnh vực nhạy cảm, là rà phá bom mìn của quân đội. Một lĩnh vực vốn ít được cơ quan báo chí chú ý.

Các bài viết phản ánh 2 gói thầu rà phá bom mìn, vật nổ DH-3.1 và DH/NC1 có tổng vốn đầu tư 14,2 tỷ đồng, do Ban quản lý dự án môi trường và biến đổi khí hậu thành phố Đồng Hới làm chủ đầu tư. Chi nhánh Miền Trung – Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn đảm trách thi công, Tổng Công ty hợp tác kinh tế/Quân khu 4 tư vấn, giám sát. Tuy nhiên, điều lạ lùng là cả hai dự án cùng khởi công, hoàn thành, nghiệm thu thanh toán trong tháng 12/2018. Hai dự án này cùng giống nhau ở một điểm là thi công, nghiệm thu giai đoạn 1 xong rồi mới phê duyệt phương án kỹ thuật thi công, dự toán, ký hợp đồng chính thức.

Nhà báo Bùi Tiến cho biết: “Để đảm bảo chặt chẽ trong công tác đầu tư xây dựng các công trình, dự án sử dụng tiền ngân sách nhà nước, đã có các quy định pháp luật cụ thể được ban hành để phòng ngừa tham nhũng, tránh những vi phạm… Tuy nhiên, giữa Ban quản lý dự án và đơn vị thi công đã có “phép thuật” để hợp thức hóa hồ sơ, chứng từ hòng chiếm đoạt tiền ngân sách. Tất cả được chúng tôi tìm hiểu rõ, bóc tách ra những bất thường”.

Có thể nói đây là đề tài có tính phát hiện, lĩnh vực xây dựng tuy không mới, nhưng điều tra, phản ánh sai phạm trong lĩnh vực chuyên biệt như rà phá bom mìn tại các dự án xây dựng lại là hoàn toàn mới. Điều này đòi hỏi sự quyết tâm đồng lòng của cả phóng viên và ban biên tập để thu thập phân tích kỹ tài liệu hồ sơ và phải có được nhiều ý kiến của các đơn vị liên quan.

Luôn thận trọng trong quá trình triển khai, được sự hướng dẫn của ban biên tập, nhà báo Bùi Tiến đã vận dụng linh hoạt thủ pháp điều tra, cùng với nghiệp vụ khai thác thông tin, nghiên cứu phân tích tài liệu, hồ sơ. Sau khi có đủ thông tin, chứng cứ và nhận thấy mức độ nghiêm trọng của vụ việc, phóng viên đã gặp gỡ cung cấp trực tiếp đến Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Quảng Bình với mong muốn các cấp ủy, chính quyền địa phương cùng vào cuộc. Để vụ việc được làm sáng tỏ, nhà báo Bùi Tiến và đồng nghiệp đề nghị sự vào cuộc của cơ quan điều tra, Viện KSND tỉnh Quảng Bình khi xác định rõ dấu hiệu phạm tội.

Để thông tin được đảm bảo tính khách quan chân thật nhất, phóng viên đã có buổi làm việc với đại diện đơn vị tài trợ, cung cấp nguồn vốn cho 2 dự án là Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB). Cũng từ đây việc phối hợp, bóc tách rõ hơn sai phạm ở 2 dự án rà phá bom mìn được thể hiện rõ nét, thuyết phục hơn.

Vững vàng trước những đe dọa

Sau khi báo Bảo vệ Pháp luật phản ánh về sai phạm tại 2 dự án rà phá bom mìn, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Bình, Công an, VKSND tỉnh Quảng Bình đã vào cuộc và xác định tại 2 dự này có sai phạm. Đúng như báo Bảo vệ pháp luật đã phản ánh, xác định có dấu hiệu tội phạm rõ trong việc rà phá bom mìn gian dối, lập khống hồ sơ và khối lượng rà phá bom mìn để chiếm đoạt gần 10 tỷ đồng của Nhà nước.

Cuối năm 2019, đến năm 2020, Cơ quan điều tra Công an tỉnh Quảng Bình đã khởi tố vụ án, khởi tố và bắt giam 7 cán bộ tại Ban quản lý dự án môi trường và biến đổi khí hậu TP. Đồng Hới về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo điều 360 Bộ luật hình sự 2015. Trong đó có: nguyên Giám đốc BQL dự án; 2 Phó giám đốc BQL dự án đương chức và 4 cán bộ thuộc BQL dự án, gồm cán bộ Trưởng phòng, kế toán, cán bộ tư vấn, giám sát.

Về phía Bộ quốc phòng, cũng khởi tố, bắt tạm giam 4 cán bộ sỹ quan, gồm 2 sỹ quan cấp tá là giám đốc đơn vị thi công thuộc Binh đoàn 12 và giám đốc đơn vị tư vấn giám sát thuộc QK4, cùng 2 sỹ quan là cán bộ tư vấn, giám sát thi công thuộc QK4. Ngoài ra, khi mở rộng điều tra liên quan tại 2 dự án rà phá bom mìn do báo Bảo vệ pháp luật điều tra, phản ánh, cơ quan điều tra còn khởi tố, bắt giam thêm 1 cựu đại tá quân đội liên quan đến sai phạm tại dự án rà phá bom mìn ở Quảng Bình.

Việc triển khai loạt bài kéo dài nhiều tháng trời, xuyên suốt quá trình đó, nhà báo Bùi Tiến không ít lần bị các đối tượng đe dọa, đó là những cuộc gọi lúc nửa đêm, những tin nhắn thách thức và cả xúc phạm. Nhưng anh luôn vững tin bởi có sự động viên kịp thời từ ban biên tập và anh tin rằng việc làm đúng pháp luật và chính nghĩa sẽ được mọi người ủng hộ.

Tuyến bài thực hiện đúng chỉ đạo của Trung ương và của ngành Kiểm sát về đấu tranh, phòng chống tham nhũng, thu hồi lại được số tiền Nhà nước bị thất thoát do sai phạm, tiêu cực gây ra. Qua loạt bài người dân tin tưởng vào sự khách quan, công tâm trong phản ánh sai phạm, tiêu cực của báo chí. Thể hiện rõ tinh thần không có vùng cấm, cho dù sai phạm được phát hiện cả trong dân sự lẫn quân đội.

Mỗi thành công của cá nhân luôn có sự hỗ trợ tích cực kịp thời của tập thể, xuyên suốt hai năm triển khai loạt bài, nhà báo Bùi Tiến đã nhận được những định hướng, động viên thường xuyên từ ban biên tập. Nhận được sự hỗ trợ từ khâu thu thập tài liệu chứng cứ, cho đến việc trau chuốt biên tập từng câu, từng chữ, từng bức ảnh để đảm bảo thông tin rõ ràng, khách quan đầy đủ nhất.

“Lãnh đạo báo Bảo vệ pháp luật và đội ngũ Biên tập viên thường xuyên nhắc nhở tôi “cẩn trọng, cẩn thận tối đa”. Tôi hiểu, ở đây không chỉ là lời nhắc nhở tôi phải cẩn trọng trong quá trình điều tra, thu thập chứng cứ, viết bài phản ánh sai phạm, mà còn là lời nhắc nhở phóng viên phải cẩn trọng, cẩn thận trong hoạt động tác nghiệp khi thực hiện tuyến bài điều tra. Điều may mắn lớn nhất của tôi là luôn được lãnh đạo tờ báo động viên, chia sẻ bảo vệ kịp thời khi bị đe dọa”, nhà báo Bùi Tiến tâm sự.

Lê Tâm