Trong nhiều năm qua, các cơ quan báo chí luôn quan tâm đến nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí về thu hút được khán giả, từ đó khai thác nguồn thu quảng cáo. Trước đây, doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm trên 60%, thậm chí với một số cơ quan báo chí là 90% thì giờ đây sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt là báo in. Nhiều người đặt kỳ vọng vào báo chí điện tử, song nguồn thu từ báo chí điện tử dù tăng nhưng vẫn cần nhiều thời gian để có được nguồn thu bền vững hơn.

Vấn đề đặt ra là, nếu chỉ trông chờ và phụ thuộc nhiều vào quảng cáo thì các cơ quan báo chí sẽ luôn phải đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu, trong bối cảnh các doanh nghiệp tìm đến quảng cáo trên nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Google ngày càng nhiều hơn.

Tại Việt Nam, hiện có 5 cơ quan báo chí triển khai thu phí: Báo điện tử VietnamPlus (năm 2018), Báo điện tử VietnamNet, Tạp chí điện tử Ngày Nay (năm 2021), Báo Người Lao động, Báo Tuổi trẻ (năm 2022). Tuy nhiên, các cơ quan báo chí này mới chỉ thử nghiệm ở một số chuyên mục, được đầu tư hơn về chất lượng và nội dung. Mô hình thu phí nội dung ở Việt Nam mới chỉ ở bước khởi đầu, cần có thêm thời gian để mô hình này trở nên phổ biến hơn.

Năm 2018, VietnamPlus chính thức vận hành trang thu phí tại địa chỉ Pay.vietnamplus.vn. Mỗi ngày, VietnamPlus chỉ đưa khoảng 5-10 bài viết dạng premium vào phía sau bức tường thu phí (paywall). Số lượng bài thu phí chỉ chiếm khoảng 5% số tin bài được phát mỗi ngày trên trang VietnamPlus.

Đây phần lớn là các bài phân tích chuyên sâu, bài phỏng vấn độc quyền do tòa soạn tự sản xuất, hoặc dịch lại lại hình thức nhượng quyền (syndication) của các đơn vị báo chí lớn trên thế giới, nên không ảnh hưởng đến việc cung cấp thông tin thiết yếu phục vụ độc giả, vẫn đảm bảo đúng tôn chỉ cũng như định hướng của TTXVN.

Tuy nhiên, thực tế vấn đề thu phí độc giả ở các cơ quan báo chí hiện nay còn gặp nhiều tồn tại và khó khăn, trong đó tăng trưởng doanh số subscriber (người đăng ký) quá chậm so với tăng trưởng của các dịch vụ quảng cáo online, trong khi đây mới là sự thử nghiệm. Dịch vụ thanh toán quá phức tạp, làm nản lòng người dùng

Mức độ phổ biến và quan tâm đối với các nhà quảng cáo chủ yếu vẫn giành cho báo in truyền thống. Người dùng chưa sẵn sàng trả tiền cho các dịch vụ online nói chung và báo chí nói riêng.

Nhà báo Đào Quang Bính - Tạp chí Kinh tế Việt Nam chia sẻ: Việc chuyển đổi mô hình doanh thu đòi hỏi sự thay đổi trong tổ chức tòa soạn. Tất cả những tờ báo thành công trong việc thu phí độc giả đều phải phá vỡ mô hình tòa soạn truyền thống và tổ chức mô hình tòa soạn đa chức năng. Các bộ phận marketing, công nghệ và nội dung phải làm việc chặt chẽ và có tầm nhìn thống nhất về nhu cầu của subscribers.

“Tập trung vào nhóm bạn đọc cốt lõi, phần lớn doanh thu từ độc giả của bất kỳ tòa soạn nào sẽ chỉ đến từ một phần nhỏ trong tổng số bạn đọc nói chung. Đó là những bạn đọc trung thành với thương hiệu của tờ báo và sẵn sàng trả tiền. Vì vây chừng nào còn muốn thu phí từ họ, tòa soạn phải hiểu rõ nhu cầu và đáp ứng các nhu cầu của họ. Tương lai của mô hình doanh thu từ độc giả phụ thuộc vào chiến lược phát triển nhóm độc giả này”, nhà báo Đào Quang Bính cho biết thêm.

Mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng đầu năm 2023, báo Tuổi Trẻ đã ra mắt phiên bản Tuổi Trẻ Sao để bạn đọc có thể đăng ký thành viên với mức phí 1000 đồng/ngày (180.000 đồng/6 tháng). Tuổi Trẻ không gọi đó là phí mà gọi là sao (mỗi sao tương đương 1000 đồng) để bạn đọc hỗ trợ, đóng góp nguồn lực cho Tuổi Trẻ tập trung làm nội dung ngày càng tốt hơn. Bạn đọc có thể dùng sao như một đơn vị giao dịch trong hệ sinh thái Tuổi Trẻ, từ đăng ký thành viên, tặng sao cho tin bài cho đến mua các sản phẩm của Tuổi Trẻ...

Khi đã trở thành thành viên Tuổi Trẻ Sao, bạn đọc được xem báo không quảng cáo, đọc e-paper miễn phí, được ưu tiên trả lời các thắc mắc, được tặng quà định kỳ, được mời giao lưu, chia sẻ với Tuổi Trẻ trong những dịp đặc biệt...Tuổi Trẻ ứng xử với bạn đọc thành viên như những bạn đọc đặc biệt vì họ chính là những người cùng đóng góp và cùng làm báo. 

Nhà báo Lê Xuân Trung - Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi trẻ cho biết: để phục vụ bạn đọc thành viên, chúng tôi phải đầu tư về nhân lực, kinh phí cũng như nội dung riêng mặc dù số thành viên ban đầu chưa nhiều. Đó là mục tiêu dài hạn, cần kiên trì theo đuổi vì không dễ đạt được thành công trong giai đoạn trước mắt.

Có thể khẳng định, trong xu thế báo chí phát triển theo hướng đa nền tảng, đa phương tiện, đa dịch vụ việc thu phí độc giả là một trong những hướng đi quan trọng để các cơ quan báo chí đa dạng nguồn thu. Tạo thêm động lực để mỗi tờ báo nâng chất lượng nội dung, hình ảnh, đầu tư công nghệ từ đó quay trở lại phục vụ công chúng được tốt hơn. Người dân, tổ chức, doanh nghiệp được tiếp cận thông tin đặc sắc theo nhu cầu, mọi lúc, mọi nơi, không bị hạn chế về không gian, thời gian, vị trí địa lý…