Thị trường chứng khoán Mỹ đã chứng kiến một điều kỳ lạ, khi các nhà đầu tư bán tống bán tháo dầu giao trong tháng 5. Từ 18,27 USD ở đầu phiên, giá dầu WTI xuống dưới 0 ở chốt phiên. Sự mất giá khủng khiếp này cho thấy tâm lý “sợ dầu” của các nhà đầu tư, và phản ánh đúng bản chất của thị trường.

Khi xã hội gần như đứng im, nhu cầu dầu không còn, dầu trở thành món hàng mất giá trị lưu thông, dù người ta phải trả tiền để sản xuất ra nó.

Thông thường, giá dầu giảm là lúc các nhà đầu cơ luôn có thói quen mua vào tích trữ để bung ra vào thời điểm thị trường khan hàng hoặc giá cao. Tuy nhiên, việc các nhà đầu tư trên sàn chứng khoán New York bán tháo dầu giao trong tháng 5, thậm chí trả tiền cho người mua dầu để “trốn khỏi dầu” chứng tỏ rằng, việc tích trữ khó hy vọng mang lại lợi nhuận trong bối cảnh các thùng chứa trên toàn cầu sẽ đầy ắp chỉ trong vài tuần nữa.

Họ lựa chọn thà bán lỗ đơn giản là không phải giữ hàng khi mà nhu cầu sử dụng dầu giảm xuống mức kỷ lục, do các biện pháp phong tỏa và hạn chế đi lại; và họ lựa chọn bán lỗ vì việc tích trữ chỉ khiến họ phải trả thêm phí lưu kho.

Theo ông Daniel Yergin, Phó Chủ tịch tập đoàn IHS Markit, nhà cung cấp thông tin toàn cầu có trụ sở tại London, cho rằng: “Hiện tượng giá dầu giảm xuống dưới 0 là một cảnh báo nguy hiểm”.

Trong các cuộc khủng hoảng ở quy mô toàn cầu trước đây, chưa bao giờ dầu ở trạng thái không có giá trị như vậy. Dù ở cuộc Đại khủng hoảng năm 1930 hay cuộc khủng hoảng năm 1997 và gần đây là cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, giá dầu có lúc giảm, nhưng nhanh chóng trở lại mức giá ổn định, thậm chí tăng trong từng thời điểm.

Theo một chuyên gia của Cơ quan năng lượng Quốc tế (IEA), hiện tượng cực đoan này cho thấy thị trường dầu mỏ Mỹ đã dư thừa. Nghĩa là, các kho tích trữ đã đầy trong khi xã hội lại tiêu thụ ở mức quá thấp để giảm bớt lượng cung dầu quá lớn.

Đồng thời, hiện tượng này cũng cho thấy cuộc chiến giá dầu giữa Saudi Arabia và Nga đã phát tác khi thị trường tràn ngập dầu giá rẻ.

Mặc dù OPEC+ đã đạt được thỏa thuận giảm sản lượng dầu kỷ lục, tới 9,7 triệu thùng dầu mỗi ngày, thậm chí riêng Saudi Arabia, UEA và Kuwait có thể giảm thêm 2,5 triệu thùng nữa mỗi ngày, mà vẫn chưa tính tới số lượng dầu giảm của các nước sản xuất dầu khác không trong nhóm, nhưng con số này vẫn là quá ít ỏi và quá muộn để cứu vãn giá dầu.

Cơ quan năng lượng Quốc tế dự báo, nhu cầu dầu sẽ giảm khoảng 23,1 triệu thùng mỗi ngày trong quý II và trung bình giảm khoảng 9,3 triệu thùng mỗi ngày trong cả năm.

Tuy nhiên, ngay cả việc OPEC+ thực hiện cắt giảm khoảng 12 triệu thùng mỗi ngày và việc các quốc gia tuân thủ 100% thỏa thuận mới đạt được, thì thị trường vẫn chưa sớm trở lại sự cân bằng.

Nếu nguồn cung tiếp tục vượt xa nhu cầu, nhiều dầu sẽ được lưu trữ. Hàng tồn kho đang tăng với tốc độ lập kỷ lục và khả năng lưu trữ toàn cầu đối với dầu thô và các sản phẩm về dầu sẽ chịu áp lực nghiêm trọng vào mùa hè.

Trong phản ứng mới nhất, tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết sẽ đề xuất Quốc hội Mỹ phê chuẩn mua vào 75 triệu thùng dầu để tích trữ, nhưng ông cũng nhấn mạnh chính phủ Mỹ chỉ mua vào nếu được sự cho phép của Quốc hội.

“Đây là thời điểm tuyệt vời để mua dầu. Chúng tôi sẽ thu mua với giá phù hợp”, ông Trump phát biểu trong báo cáo về đại dịch Covid-19 hàng ngày tại Nhà Trắng. “Chưa ai từng nghe nói về giá dầu ở mức âm trước đây”.

Động thái này của ông Trump được hy vọng làm khởi sắc thị trường dầu mỏ sau “Ngày thứ Hai đen tối – 20/4”. Tuy nhiên, một số chuyên gia không hy vọng thị trường phản ứng tích cực, bởi có quá nhiều yếu tố gây cản trở.

Không chỉ giá dầu giao tháng 5 giảm kỷ lục, giá dầu giao tháng 6 cũng giảm 18%, ở mức 20,43 USD mỗi thùng. Nhưng đây cũng chỉ là mức giảm tức thời. Có nghĩa là giá dầu sẽ còn giao động mạnh ở nghĩa tiêu cực trong thời gian tới.

Trong một bài phân tích mới nhất trên CNBC, các chuyên gia dự đoán giá dầu giao tháng 6 sẽ giảm khoảng 39%, tương đương mức giá thấp nhất khoảng 12,50 USD mỗi thùng.

Mặc dù các dự báo không nhận định giá dầu xuống mức 0, nhưng viễn cảnh một ngày đen tối khác hoàn toàn có thể xảy đến, nếu đại dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, các lệnh phong tỏa vẫn kéo dài và thế giới tiếp tục ngưng trệ.

Ngay cả khi các quốc gia nới lỏng lệnh hạn chế đi lại, mở cửa kinh tế sau khi sự lây lan đang có dấu hiệu giảm, nhưng nếu vắc-xin chưa được tìm ra, thì thế giới vẫn sẽ phải đối mặt với nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Điều đó có nghĩa, các lệnh phong tỏa sẽ lại được áp dụng và lần này bi kịch sẽ còn tồi tệ hơn trước. 

Sau thỏa thuận giảm sản lượng dầu kỷ lục của OPEC+, nhiều nhà phân tích cho rằng Mỹ là người được lợi, song lúc này tất cả đều nhìn thấy: Không ai cả trong thời điểm hiện tại.

Saudi Arabia và Nga không thể duy trì sản xuất ở mức cao, rồi bán ra ở mức thấp, chỉ để ngăn Mỹ đẩy mạnh sản xuất dầu đá phiến. Ngược lại, Mỹ cũng vậy. Họ không thể sản xuất dầu đá phiến với chi phí cao mà chỉ bán được ở giá thấp. 

Tất cả đều sẽ phải bù lỗ và một kịch bản người bán phải trả tiền cho người mua sẽ lặp lại. Một sự ngược đời tưởng như vô lý nhưng lại là điều hoàn toàn có lý ở địa hạt dầu. Như nó vừa xảy ra. 

Hoài Đức