Một loại thuốc lá thế hệ mới, một giải pháp hữu hiệu thay thế thuốc lá truyền thống, không gây nghiện, không độc hại, hương thơm dễ chịu, không gây hôi miệng… đó là một số trong rất nhiều mỹ từ bấy lâu được khoác lên các loại thuốc lá điện tử và biến chúng thành một trào lưu thời thượng trong giới trẻ Việt. Tuy nhiên, liên tiếp những vụ nhập viện cấp cứu vì thuốc lá điện tử gần đây đã là minh chứng cho thấy, phía sau trào lưu thời thượng này là những hệ luỵ khôn lường.

1. Ngày 9/11, TS.BS Ngô Anh Vinh - Phó trưởng khoa Sức khỏe vị thành niên – Bệnh viện (BV) Nhi Trung ương cho biết BV vừa tiếp nhận trường hợp nam sinh NA (12 tuổi, ngụ tại Hà Nội) trong tình trạng khó thở, co giật. Theo thông tin khai thác từ gia đình, NA là học sinh ngoan, học giỏi, bố đi làm xa, mẹ bận việc nên ít thời gian quan tâm, giám sát con. Gần đây, NA hay tụ tập với một số nam sinh lớp trên và được rủ hút thuốc lá điện tử.

NA không phải là trường hợp hiếm vướng “nạn” thuốc lá điện tử. Cách đây hơn một tháng, ngày 30/9/2022, trên nhiều tờ báo cũng đã rộ lên vụ việc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn tiếp nhận 1 bệnh nhân nữ 14 tuổi trong tình trạng hôn mê, kích thích nhiều, tím tái, đồng tử giãn, nguy cơ suy hô hấp và tử vong cao. Bác sĩ sau đó chẩn đoán, bệnh nhân bị ngộ độc và phơi nhiễm hoá chất có hại, theo dõi ngộ độc Nicotine. Được biết, nữ sinh trước đó đã cùng nhóm bạn được cho 1 loại thuốc lá điện tử. Sau khi hút thử thì cơ thể nữ sinh này xuất hiện tình trạng co giật, được một lúc thì mất ý thức và hôn mê. Điều đáng chú ý là chỉ trong chưa đầy 2 tháng, từ đầu tháng 8 đến cuối tháng 9/2022 đến nay, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn đã tiếp nhận ít nhất 5 trường hợp bệnh nhân ở lứa tuổi học sinh, sinh viên nhập viện do ngộ độc Nicotine sau khi hút thuốc lá điện tử.

Ngày 22/8/2022, lãnh đạo thị xã Quảng Yên (Quảng Ninh) cho biết sáng cùng ngày, trên địa bàn xảy ra việc 7 nữ sinh lớp 11, Trường THPT Yên Hưng hút thuốc lá điện tử có biểu hiện nôn, chóng mặt và được đưa tới Trung tâm Y tế thị xã. 7 nữ sinh này khi đi học mang theo thuốc lá điện tử đến lớp và rủ các bạn hút cùng. Đến khi gần vào tiết 1, cả 7 em đều có biểu hiện chóng mặt, nôn trong lớp. 

Chiều 17/8/2022, Bệnh viện 199 - Bộ Công an (đóng tại quận Sơn Trà, TP. Đà Nẵng) cho biết, Khoa cấp cứu của Bệnh viện vừa tiếp nhận và điều trị cho một bệnh nhân nghi ngộ độc khi hút thuốc lá điện tử bơm tinh dầu. Hai đêm trước, N.P.N. (SN 2004, trú xã Thanh Hóa, huyện Tuyên Hóa, Quảng Bình) được đưa vào nhập viện cấp cứu trong tình trạng hoa mắt, hồi hộp, run tay chân, sau đó rơi vào hôn mê. 

Trước đó, tháng 4/2021, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho biết đã điều trị cho một số bệnh nhân đang là học sinh đến từ tỉnh Yên Bái. Các học sinh này đã được cho và sau thì phải mua một loại “thuốc lá” rất mới, được khuyên là có thể dùng. Các học sinh đã dùng và sau đó xuất hiện biểu hiện “phê” như sau khi dùng ma túy. Qua kiểm tra cho thấy loại thuốc lá lạ này chứa ma túy. Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai cũng đã ghi nhận nhiều trường hợp sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử có chứa ma túy trong cùng khoảng thời gian gần đó. 

Những vụ việc trên đây cho thấy, không chỉ mới đây, mà từ mấy năm qua, thuốc lá thế hệ mới - thuốc lá điện tử đã xâm nhập, rồi dần càn quét và mê hoặc giới trẻ tại nhiều địa phương trong cả nước.

2. Điều đáng quan ngại, theo nhìn nhận của các chuyên gia, hút thuốc lá điện tử đã không còn là những trường hợp riêng lẻ, cá biệt mà đã thực sự trở thành một trào lưu với những hệ luỵ khôn lường, huỷ hoại cả về sức khoẻ thể chất lẫn sức khoẻ tinh thần của giới trẻ. Đáng quan ngại hơn nữa là trào lưu ngày càng trở nên thời thượng tại nước ta khi các số liệu cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Theo nghiên cứu về Sức khỏe thanh thiếu niên ở nhóm tuổi 13 - 17 tuổi của Tổ chức Y tế thế giới, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử chiếm 2,6% năm 2020. Xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử tập trung cao ở nhóm tuổi 15 - 24 tuổi với tỷ lệ là 7,3% so với các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%), 45 - 64 tuổi (1,4%).

Theo TS.BS Ngô Anh Vinh – Phó trưởng khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương, thuốc lá điện tử “hút” giới trẻ bởi việc được thiết kế rất bắt mắt với hình dạng như một chiếc bút, ổ đĩa, hình thỏi son,… Do vậy, học sinh dễ dàng sở hữu thuốc lá điện tử với đủ hình dạng, có thể mang vào lớp mà không bị phát hiện. Cùng với đó là hương thơm hấp dẫn (kẹo, trái cây,..) cùng những lời quảng cáo không gây hại, “văn hóa hút thuốc lành mạnh”, sành điệu, thuốc lá thế hệ mới… đã đánh trúng vào tâm lý thích thể hiện cái tôi của “tuổi mới lớn” và nhanh chóng xâm nhập vào trường học. Đó cũng là lý do khiến những cậu thiếu niên mới lớn như cậu bé NA ở Hà Nội vì thích bản thân được trải nghiệm nhiều hơn, “người lớn” hơn nên đã đồng ý thử... với thuốc lá điện tử.

Tuy nhiên, về bản chất, thuốc lá điện tử lại không hề mỹ miều như tên gọi. Phần đa các chuyên gia đều khẳng định thuốc lá điện tử thực chất là loại ma túy rất mới. Các sản phẩm này đều có chất nicotine (chất gây nghiện), rất có hại cho sức khỏe cả người hút và người xung quanh. “Thành phần chính trong thuốc lá điện tử là chất nicotine, đây là chất có khả năng gây nghiện cao tương tự như ma tuý. Độ nặng của thuốc lá điện tử dựa trên lượng nicotine trong dung dịch”, PGS.TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cho biết. Điều rất nguy hiểm là loại ma tuý này rất khó nhận biết và phải qua nhiều xét nghiệm, kiểm tra mới phát hiện được.

Điều nguy hiểm hơn nữa là loại ma tuý trá hình này hoàn toàn có thể bị xem như là một thứ hàng cấm khi chưa hề được cấp phép tại Việt Nam, nhưng theo nhìn nhận của báo chí, lại đang mua dễ như… mua rau, cả online lẫn trực tiếp. Chỉ cần tìm kiếm từ khóa “thuốc lá điện tử” hoặc “Vape”, có thể thấy được một loạt các kết quả trong đó quảng cáo công khai các sản phẩm thuốc lá điện tử. 

3. Rõ ràng, thuốc lá điện tử đã, đang là trào lưu hết sức nguy hiểm, làm băng hoại cả về thể chất lẫn tinh thần của một bộ phận giới trẻ. Như nhiều loại ma tuý khác, rất nhiều hệ luỵ đau lòng, nhiều tệ nạn xã hội hoàn toàn có thể xảy đến khi đối tượng nghiện thuốc lá điện tử có hiện tượng ảo giác, ngáo đá, thay đổi tính cách, cần tiền để “chơi” thuốc…  

Những hệ lụy gây nên bởi thuốc lá điện tử là rõ ràng nhưng câu hỏi đặt ra là, tại sao thuốc lá điện tử dù đã xuất hiện trên thị trường Việt Nam từ mấy năm về trước, nhưng đến nay vẫn không hề được ngăn chặn một cách hữu hiệu?

“Đẩy mạnh tuyên truyền tác hại của thuốc lá điện tử” có thể là một giải pháp nhưng thiết nghĩ đó chưa phải là giải pháp căn cơ nhất. 

Một câu hỏi nữa được đặt ra là vì sao cho tới nay, thuốc lá điện tử vẫn chưa chịu sự quản lý của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành? Cũng chính bởi thực tế này mà hiện nay, hành vi buôn lậu thuốc lá điện tử chỉ tương ứng với tội danh “kinh doanh hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, sản phẩm không chính danh”, với mức phạt tối đa vài chục triệu đồng, không đủ sức răn đe tội phạm.

Được biết, từ 2019, nhằm góp phần đẩy mạnh công tác phòng chống buôn lậu thuốc lá, bao gồm thuốc lá thế hệ mới, Chính phủ đã nhiều lần yêu cầu Bộ Công thương và các cơ quan ban ngành liên quan sớm xây dựng hành lang pháp lý phù hợp cho TLĐT, TLLN. Theo đó, Cục Công nghiệp, Bộ Công thương đã đề xuất xem xét chính sách quản lý với các sản phẩm TLTHM cần đáp ứng yêu cầu thực tiễn về quản lý nhà nước đối với mặt hàng này và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đến nay, hành lang pháp lý đó như thế nào, dường như vẫn chưa thành hình hài?

Rõ ràng, mối nguy hại từ thuốc lá điện tử với giới trẻ Việt đã khẩn cấp như lửa cháy sau lưng. Mọi hàng rào pháp lý còn thiếu thiết nghĩ cần được thiết lập ngay, để một bộ phận giới trẻ Việt bị băng hoại chỉ vì “thiếu luật để xử lý”, thiết nghĩ là chuyện hết sức bi hài.

Thư Trang