Ngành công nghiệp CH Czech xoay trục từ ô tô sang vũ khí

Cộng hòa Czech, quốc gia có dân số hơn 10 triệu người, đã trở thành nước dẫn đầu thế giới về sản lượng ô tô bình quân đầu người trong ba thập kỷ qua. Năm 2024, nước này ghi nhận sản lượng hơn 1,4 triệu xe, tăng gần 4% so với cùng kỳ năm trước – một con số kỷ lục. Tuy nhiên, bước sang quý I năm 2025, sản lượng ô tô đã giảm mạnh 7,1%.

Theo các chuyên gia, sự sụt giảm này chủ yếu đến từ nhu cầu tiêu dùng giảm ở phương Tây, những khó khăn chung của ngành ô tô châu Âu, tiến trình chuyển đổi chậm sang xe điện và chính sách thuế của Mỹ đối với hàng hóa nhập khẩu.

Trong khi ngành công nghiệp ô tô đối mặt nhiều thách thức, công nghiệp quốc phòng của CH Czech lại đang tăng trưởng mạnh mẽ, từng bước trở thành động lực kinh tế mới.

Bà Danuse Nerudova, thành viên Ủy ban Ngân sách của Nghị viện châu Âu, nhận định: “Ngành công nghiệp quốc phòng có thể trở thành động lực mới của kinh tế Czech và cả châu Âu. Nó có thể tận dụng lực lượng lao động và năng lực sản xuất từ ngành ô tô, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng và củng cố an ninh”.

Tuy vậy, một số ý kiến vẫn tỏ ra thận trọng. Ông Petr Zahradnik, nhà kinh tế và cố vấn cho Ủy ban Kinh tế - Xã hội châu Âu tại Brussels, cho rằng dù ngành vũ khí đang trải qua “thời kỳ hoàng kim”, nhưng không nên kỳ vọng nó sẽ thay thế hoàn toàn vai trò của ngành ô tô. “Tôi không muốn thấy sản xuất vũ khí lấn át sản xuất thương mại”, ông nói.

CH Czech vốn có truyền thống sản xuất vũ khí từ trước Thế chiến I, khi còn là một phần của Tiệp Khắc. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, vũ khí từng chiếm tới 10% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Tuy nhiên, sau khi Hiệp ước Warsaw tan rã và quá trình giải trừ quân bị diễn ra vào đầu thập niên 1990, cùng với việc chia tách Tiệp Khắc vào năm 1992, ngành công nghiệp quốc phòng của Czech suy giảm đáng kể. Nhiều dây chuyền sản xuất xe tăng và thiết bị hạng nặng nằm lại ở Slovakia, trong khi Czech tập trung vào vũ khí hạng nhẹ, đạn dược và hệ thống radar.

Sau nhiều năm cắt giảm ngân sách quốc phòng xuống mức chỉ còn 1% GDP và chuyên nghiệp hóa quân đội với quy mô khiêm tốn khoảng 20.000 binh sĩ, ngành quốc phòng Czech dần mất đi vai trò trụ cột. Tuy nhiên, cuộc xung đột tại Ukraine đã làm thay đổi cục diện.

Kể từ sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, các nhà máy quốc phòng Czech đã tăng sản lượng mạnh mẽ, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất đạn dược, xe quân sự, pháo tự hành, thiết bị không người lái, radar và súng máy. Ước tính, 40% sản lượng vũ khí hiện được chuyển đến Ukraine, trong khi khoảng 90% tổng sản lượng quốc phòng được xuất khẩu.

Nhu cầu trong nước cũng tăng lên rõ rệt. Năm 2024, ngân sách quốc phòng của Czech đạt 2% GDP, và Thủ tướng Petr Fiala cam kết sẽ nâng lên mức 3% trong những năm tới.

Làn sóng đầu tư mới cũng giúp tạo thêm nhiều việc làm. Tập đoàn STV, chuyên sản xuất đạn pháo, cho biết sẽ nâng sản lượng từ 100.000 lên 300.000 đơn vị trong năm 2025 và tuyển thêm 1.000 lao động. Tập đoàn PBS dự kiến tăng gấp đôi sản lượng động cơ tên lửa và UAV. Trong khi đó, Tập đoàn Czechoslovak, đơn vị sở hữu cả nhà máy sản xuất xe quân sự Tatra, hiện đã có 14.000 nhân viên.

So sánh với ngành ô tô, Skoda Auto, nhà sản xuất lớn nhất Czech, hiện sử dụng khoảng 20.000 lao động tại nhà máy chính ở Mlada Boleslav và 41.000 người trên toàn quốc. Tuy nhiên, theo Tổng giám đốc Klaus Zellmer, việc chuyển sang sản xuất ô tô điện sẽ làm giảm nhu cầu lao động, buộc hãng phải cắt giảm 15% nhân sự trong thời gian tới.

Với đà tăng trưởng của công nghiệp quốc phòng, nhiều nhân sự từ ngành ô tô có thể sẽ chuyển sang lĩnh vực này mà không cần đào tạo lại nhiều. Các công ty tuyển dụng tại Czech nhận định đây sẽ là xu hướng nhân sự đáng chú ý trong giai đoạn tới.