Từ lâu, Đức đã có tỷ lệ thanh niên không có bằng trung học hoặc đào tạo nghề cao hơn nhiều so với các nước châu Âu khác. Đến nay, tình trạng này đang trở thành một vấn đề thực sự.

Vào mùa thu năm 2023, hơn 1,7 triệu vị trí việc làm đã được ứng tuyển. Nhu cầu về công nhân lành nghề trong 200 ngành nghề khác nhau vượt xa số lượng người nộp đơn, trong đó nhu cầu các ngành nghề y tế và điều dưỡng nhân viên, công nhân xây dựng và CNTT, lái xe chuyên nghiệp, giáo viên... là rất lớn.

Vào đầu năm 2024, khoảng 4,8 triệu người có khả năng làm việc đã nhận được trợ cấp thất nghiệp của nhà nước. Hơn một nửa trong số đó chưa qua đào tạo nghề. Theo Cơ quan Việc làm Liên bang Đức, cơ hội tìm được việc làm của họ rất mong manh. Một con số đáng chú ý khác là 25% người thất nghiệp dài hạn không có bất kỳ bằng cấp nào.

So với trước đây, hệ thống giáo dục hiện nay của Đức đã thu hút được nhiều thanh niên học hết cấp 3 và đại học hơn, song vẫn còn một số lượng lớn cử nhân không đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu mà các nhà tuyển dụng đưa ra.

Trong nhiều năm, các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã chỉ trích việc Đức không có biện pháp đáng kể nào nhằm giảm số lượng người không có bằng cấp.

Hàng năm, Văn phòng Thống kê châu Âu (Eurostat) thu thập dữ liệu về số lượng thanh niên trong độ tuổi từ 18 đến 24 ở các nước châu Âu bỏ học hoặc không tham gia khóa học nghề nào. Kết quả là Đức xếp thứ 4 trong số 27 quốc gia EU.

Số liệu thống kê bỏ học cũng bao gồm những người trẻ đã hoàn thành cấp độ cơ bản nhất của chương trình giáo dục bắt buộc ở Đức. Ở Đức, trẻ em học cùng nhau từ 4 đến 6 năm trước khi được phân vào các trường trung học khác nhau dựa trên kết quả học tập.

Hệ thống trường học ở mỗi bang của Đức sẽ khác nhau. Ở mọi tiểu bang đều có học sinh bỏ học, chỉ riêng năm 2022 đã có khoảng 52.000 thanh niên bỏ học.

Theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Dân số Liên bang Đức (BiB), nhiều người bỏ học là những người trẻ có nguồn gốc di cư. Vào năm 2022, 3% nam giới và 2% nữ giới gốc Đức 25 tuổi không có bằng tốt nghiệp phổ thông, thấp hơn tỷ lệ 12% nam và 10% nữ cùng độ tuổi có nguồn gốc di cư.  

Các chuyên gia giáo dục từ lâu đã chỉ trích hệ thống trường học ở Đức vì đã bỏ rơi quá nhiều người trẻ. Trong bài kiểm tra Pisa mới nhất, so sánh các kỹ năng đọc, toán và khoa học của học sinh 15 tuổi trên toàn thế giới, học sinh Đức đạt điểm thấp nhất từng được ghi nhận.

Thành tích giảm sút được cho là do trường học đóng cửa trong đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng hơn là sự bất bình đẳng về giáo dục đã tồn tại trong nhiều năm.

Bà Anja Bensinger-Stolze, thành viên hội đồng quản trị của Công đoàn Giáo dục và Khoa học, cho biết: "Ở Đức, thành công trong học tập vẫn phụ thuộc vào nền tảng xã hội". Theo đó, những người không có môi trường học tập tốt ở nhà bị ảnh hưởng đặc biệt.

"Việc thiếu bài học, đội ngũ giáo viên không đủ trình độ và thiếu hệ thống hỗ trợ có nghĩa là cơ hội giáo dục của họ ngày càng bị hạn chế", bà Bensinger-Stolze nói.

Bên cạnh đó, tình trạng thiếu kỹ năng tiếng Đức ở trẻ em cũng là một vấn đề bắt nguồn từ tuổi mẫu giáo. Hiện nay, cứ 5 trẻ trong độ tuổi từ 3 đến 6 thì có 1 trẻ không nói được tiếng Đức ở nhà. Ở các bang Hesse, Berlin và Bremen, tỷ lệ này lên đến 1/3.

Điều này khiến việc đi học mẫu giáo của trẻ đặc biệt trở nên quan trọng hơn. Tuy nhiên, theo báo cáo giáo dục của chính phủ Đức, chỉ có 81% trẻ em có nguồn gốc di cư làm như vậy.

Nếu trẻ không thể nói tiếng Đức khi bắt đầu đi học, chúng có thể bị tụt lại phía sau ngay từ đầu - điều có thể khiến chúng mất động lực học tập. Điều cần thiết là sự hỗ trợ cá nhân và sử dụng các nhân viên xã hội và chuyên gia giáo dục. Nhưng mọi thứ đều thiếu thốn, từ nhà trẻ đến giáo viên.

Hiện Đức chỉ có khoảng 350.000 cơ sở giữ trẻ ban ngày, thiếu khoảng 14.000 giáo viên và con số này dường như sẽ tăng lên.

"Chênh lệch giữa nhu cầu và nguồn cung giáo viên sẽ tăng lên mức 56.000 vị trí toàn thời gian vào năm 2035", bà Bensinger-Stolze cho biết. "Thật không may, các chính trị gia đã xem nhẹ tình hình trong thời gian quá dài. Vì vậy, rất khó để cải thiện tình hình trong thời gian ngắn".

Đây là tin xấu đối với những học sinh cần nhiều sự hỗ trợ. Một số bang đã triển khai dự án "Học tập hiệu quả" nhằm mục đích hỗ trợ những học sinh có nguy cơ trượt sau lớp 8. Tuy nhiên các chương trình nhằm giảm số lượng học sinh bỏ học sớm này cũng đang bị đe dọa.

Có rất nhiều học sinh gặp khó khăn trong việc diễn giải các bài thơ hoặc kiến thức lượng giác, nhưng lại có tài năng và kỹ năng ở một lĩnh vực hoàn toàn khác chương trình học. Do đó, cựu Bộ trưởng Bộ Lao động và Xã hội Đức Andrea Nahles đã đề xuất bắt đầu hướng nghiệp ở trường ngay từ lớp 5.

Hoài Phương (theo DW)