Công cuộc chuyển đổi số dù sớm hay muộn thì những nỗ lực tự thân cùng các giải pháp trong cơ chế, chính sách, từ chủ trương chung đến từng ngành, từng địa phương sẽ là yếu tố quan trọng để hành trình ấy tiếp tục và cán đích.

Nắm bắt xu hướng chuyển đổi và chọn cách làm vừa sức mình

+ Ông từng khẳng định: “Cũng giống như các cơ quan báo chí ở Việt Nam, Đài PT-TH Hà Nội bước vào công cuộc chuyển đổi số vừa là tất yếu vừa theo một hướng đi không thể khác”. Nhưng vấn đề là Đài đã lựa chọn hướng đi như thế nào khi mà chúng ta không có một mô hình chuẩn cho tất cả, thưa ông?

- Việc chuyển đổi số ở Đài PT-TH Hà Nội chậm hơn một nhịp so với nhiều cơ quan báo chí lớn, nhưng hiện nay, chúng tôi đang tập trung thực hiện theo định hướng chuyển đổi số của Chính phủ, thành phố Hà Nội, đồng thời cũng là triển khai đề án xây dựng “Tổ hợp truyền thông đa phương tiện” đã được thành phố Hà Nội phê duyệt.

Chuyển đổi số ở Đài Hà Nội, theo tôi là áp dụng công nghệ mới vào sản xuất và quản lý, thay đổi mô hình để toàn bộ quá trình hoạt động của mình cũng như các kết quả đầu ra, các sản phẩm truyền thông của Đài chuyển đổi phù hợp với nhu cầu mới của xã hội, trong xu thế hiện tại chính là xu hướng truyền thông đa phương tiện, đa nền tảng. Đây không phải chỉ là quá trình tin học hóa, ứng dụng công nghệ, mà là sự thay đổi về phương thức và tư duy cũng như mục tiêu hoạt động của cả hệ thống.

Chúng tôi xác định ở điều kiện cụ thể của Đài Hà Nội hiện nay, vừa cần phải đảm bảo duy trì tốt hoạt động truyền thống của mình trên môi trường phát sóng phát thanh truyền hình được số hóa với chất lượng cao, đồng thời thực hiện sự thay đổi có tính chất sống còn trong việc phát triển các nền tảng mới, cung cấp nội dung trên các nền tảng mới vốn dĩ luôn thay đổi và không ổn định. Đây là đòi hỏi bắt buộc của thực tiễn, dù muốn hay không và có sẵn sàng hay không.

Trên thực tế, hiện nay Đài Hà Nội đang bắt đầu từng bước số hóa toàn bộ quy trình sản xuất, quản trị, phân phối và kinh doanh nội dung… Năm 2022, chúng tôi thành lập Trung tâm Nội dung số như là một trong những bước đầu tiên của bộ máy tổ chức trong hành trình chuyển đổi. Trung tâm này là đầu mối của Đài trong tất cả các vấn đề liên quan đến hoạt động nội dung số, phục vụ cho các nền tảng số.

Đặc biệt, chúng tôi xác định mục tiêu là xây dựng một hệ sinh thái nội dung số toàn diện, đầy đủ về Hà Nội phục vụ nhu cầu thông tin của người dân Hà Nội, phục vụ nhiệm vụ tuyên truyền chính trị của thành phố Hà Nội, phục vụ nhu cầu của người dân cả nước về Hà Nội. Một hệ sinh thái nội dung cho Hà Nội và về Hà Nội. Và hệ sinh thái nội dung đó được hình dung là dù trên bất cứ phương tiện hay thiết bị đầu cuối nào, từ TV thông minh, radio, máy tính, điện thoại di động và các thiết bị được kết nối… thì mọi người đều có thể dễ dàng tiếp cận những nội dung phù hợp mà họ cần.

Chúng tôi đặt mục tiêu hình thành hệ sinh thái nội dung số về Hà Nội này trong năm 2023, tạo bản lề cho các bước phát triển tiếp theo. Áp lực với chúng tôi là bắt kịp với các cơ quan báo chí đi trước mình và muốn tồn tại thì chúng tôi còn phải tìm ra lợi thế của riêng mình, hướng đi của riêng mình thì từ đó mới có khán giả, có doanh thu, có vị thế...

Và khó khăn hơn nữa là vì bắt đầu muộn nên trong thói quen, tư duy cách làm của cả bộ máy chưa hình thành, hệ thống chuyển động còn chậm thì chắc chắn phải tốn nhiều công sức để xây dựng được một đường ray cho cả hệ thống chuyển động đồng tốc…

+ Trên đường ray ấy, thưa ông, Đài sẽ xoay sở như thế nào để vận hành, khai thác lợi thế trong bối cảnh công nghệ số sẽ thay đổi các Đài PT-TH, giúp các Đài thực hiện sứ mệnh của mình tốt hơn nếu kịp thời chuyển biến mạnh mẽ và nắm bắt được cơ hội ?

- Đại đa số các cơ quan báo chí đang chủ động nắm bắt xu hướng chuyển đổi và chọn cách làm vừa sức mình và chúng tôi cũng vậy. Chúng tôi có quá nhiều khó khăn và bất lợi, nên đúng là phải xoay xở và cả tập thể Đài đang trải qua quá trình thay đổi rất vất vả. Chúng tôi khó khăn về nguồn lực, về trang thiết bị, khó khăn từ cơ sở vật chất kỹ thuật từ trụ sở, trường quay cho đến thiếu kỹ năng mới của một bộ máy cồng kềnh quen cách làm truyền thống từ gần 70 năm nay.

Chúng tôi khó khăn khi chậm thay đổi về công nghệ và chuyển đổi so với các Đài khác. Chúng tôi khó khăn khi bị đặt vào tâm của vòng xoáy suy giảm quảng cáo trên truyền hình khi các nhãn hàng chuyển đổi một phần sang nền tảng online, dẫn đến việc doanh thu của Đài bị sụt giảm quá mạnh, Đài còn bị nợ thu nhập của người lao động từ 2018…

Nhưng chúng tôi vẫn còn cơ hội để thay đổi và phát triển, dù cơ hội đó như một khe cửa rất hẹp.

Cơ hội đó chính là sự bình đẳng tương đối của các đơn vị khi chuyển đổi sang hoạt động trên môi trường số. Cơ hội đó là có sự quan tâm của lãnh đạo TP. Hà Nội đến sự phát triển của một cơ quan truyền thông chủ lực của Thủ đô. Cơ hội đó là vẫn có những cán bộ, phóng viên của Đài khát khao đổi mới và sẵn sàng hy sinh cho sự phát triển của Đài. Chúng tôi đang nắm bắt những cơ hội đó và bộ máy cồng kềnh của Đài Hà Nội chúng tôi đang cùng nhau lách qua khe cửa hẹp để đặt mình vào đường ray phát triển.

Năm 2022 này Đài Hà Nội đã có những tín hiệu khả quan ban đầu của quá trình thay đổi chính mình, của quá trình chuyển đổi số. Lượng công chúng của Đài qua phát thanh và truyền hình, thông tin điện tử trên internet và mạng xã hội đều đang tăng. Đài đã bắt đầu sản xuất nhiều chương trình nghe nhìn với mục tiêu phân phối đa nền tảng như: phát sóng trên truyền hình, phát sóng phát thanh và podcast online, phân phối trên các ứng dụng và nền tảng mạng xã hội. Cho nên dù là nội dung tuyên truyền các nhiệm vụ chính trị, hay các nội dung văn hóa giải trí, thì công chúng đều dễ dàng tiếp nhận bằng các phương thức và phương tiện khác nhau.

Ví dụ nội dung của Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị về phát triển Thủ đô thì nhân dân có thể nghe trên radio, tìm hiểu, tra cứu bằng điện thoại di động với ứng dụng HanoiOn, đọc hay nghe lại trên website. Các chương trình âm nhạc công chúng có thể xem trực tiếp trên TV, nghe trên FM90, và sau đó nghe như một album số trên Spotify và cuối cùng được phát hành như một CD…

Chúng tôi đơn giản đang cố gắng làm đúng những việc cần làm của quá trình chuyển đổi số, và khi thực hiện quá trình chuyển đổi này, Đài Hà Nội trên thực tế cũng đang tham gia tích cực vào thực hiện Nghị quyết 09 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bản Thủ đô.

Tôi cho rằng công nghiệp văn hóa trong thời đại số có nội hàm rất rộng chứ không phải chỉ là sản phẩm dịch vụ liên quan văn hóa truyền thống, đến di tích lịch sử làng nghề, các giá trị văn hiến của Thủ đô, mà trong đó còn có công nghiệp thu thanh, công nghiệp biểu diễn, điện ảnh, nghe nhìn và hoạt động truyền thông, hoạt động sáng tạo trên môi trường số. Đây là một phần chiếm tỷ trọng tương đối lớn trong ngành công nghiệp nhiều tỷ đô trên thế giới.

Ta có thể thấy thực tế tại Hàn Quốc với làn sóng Hallyu, Nhật Bản với Jpop và các xu hướng văn hóa đặc trưng… Với Đài Hà Nội, chúng tôi nhìn nhận quá trình chuyển đổi số này vừa là thách thức phải đối mặt, vừa là sức ép phải vượt qua, lại vừa là cơ hội để tồn tại và phát triển.

Một tín hiệu khả quan rất cụ thể khác là doanh thu của Đài Hà Nội, sau những năm sụt giảm liên tục, năm 2022 này bắt đầu tăng trở lại, dù mức tăng còn chưa lớn, mới ở mức hơn 10% so với năm 2021.

Cần bố trí nguồn lực tương xứng…

+ Lựa chọn cách làm vừa sức mình, khai thác những lợi thế riêng đồng thời bắt tay vào thực hiện đề án “Tổ hợp truyền thông đa phương tiện” đã được phê duyệt… Thưa ông, những ưu thế không nhỏ ấy chắc hẳn đã và đang tạo nên những lực đẩy cho con đường chuyển đổi số của chúng ta?

- Đúng là vậy, Đề án này xác định được chủ trương rất lớn và rất chính xác của lãnh đạo thành phố trong việc phát triển báo chí, phát triển truyền thông của thành phố theo hướng hiện đại. Về tổng thể, điều ấy đang tạo ra cho Đài cơ hội và năng lượng mới. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng gặp rất nhiều khó khăn. Ví dụ, việc đầu tư đảm bảo cơ sở hạ tầng cho Đài với định hướng tổ hợp truyền thông là vấn đề rất lớn. Lãnh đạo thành phố rất quan tâm, chủ trương rất đúng nhưng quá trình thực hiện, hiện thực hóa rất gian nan.

Hiện nay, Đài Hà Nội là một trong những Đài có cơ sở vật chất cũ kỹ nhất trong cả nước. Thiết bị sản xuất cơ bản được đầu tư từ giữa thập niên 1990 đến năm 2016 mới được bổ sung thêm một số thiết bị. Tài sản kỹ thuật lớn nhất của Đài được đầu tư gần đây là cột phát sóng cao 252m, cao nhất Việt Nam, nhưng theo chủ trương số hóa truyền hình của Bộ TT&TT thì Đài lại không được phát sóng, phải đi thuê đơn vị khác phát sóng cho chính mình! Thậm chí, Đài Hà Nội hiện nay còn không có một Studio tiêu chuẩn mà đang tận dụng… nhà để xe để cải tạo lại, lắp đặt thiết bị để làm các trường quay sản xuất.

Lãnh đạo TP. Hà Nội đã quan tâm, có chủ trương hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ bản để đảm bảo trang thiết bị cho Đài, nhưng vì cả lý do khách quan và chủ quan, sự cẩn trọng về quy trình và thủ tục đầu tư trong bối cảnh hiện nay… khiến chủ trương này được thực hiện rất chậm. Cho nên Đảng ủy Đài xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm khi lãnh đạo Đài thực hiện quá trình chuyển đổi số, thực hiện đề án tổ hợp truyền thông đa phương tiện là việc phải chủ động thúc đẩy, thực hiện bằng được các chủ trương đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật mà thành phố đã phê duyệt. Đây là tiền đề quan trọng để thực hiện chuyển đổi số.

+ Tôi nhớ là, thời điểm của cách đây 10 năm khi ông còn là lãnh đạo Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC, ông đã có nhiều tâm huyết và nghiên cứu về vấn đề ứng dụng công nghệ trong báo chí. Nhìn ở góc độ bao quát hơn trong nhiều năm qua, theo ông, những giải pháp tổng thể nào cần được đẩy mạnh hơn trong công cuộc chuyển đổi số thời gian tới?

- Tôi cho rằng phải tháo gỡ từ cả hai mức độ, một là chủ trương chung ở tầm quốc gia về mặt chính sách, hành lang pháp lý, các chiến lược. Thứ hai là ở các kế hoạch thực hiện, các chính sách cụ thể ở các địa phương hay các ngành. Cả hai mức độ này cần đồng bộ, bám sát thực tế và hỗ trợ được các cơ quan báo chí trong quá trình chuyển đổi số.

Trên thực tế, nhiều quan điểm và chỉ đạo vĩ mô rất chính xác, nhưng lại vướng không thực hiện được một cách hiệu quả trên thực tế. Ví dụ quan điểm chỉ đạo của Chính phủ và lãnh đạo Bộ TT&TT về đặt hàng báo chí thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền chính trị, nhiệm vụ truyền thông chính sách là rất kịp thời, là định hướng lớn nhằm hỗ trợ cho các cơ quan báo chí vượt qua khó khăn về nguồn thu, giúp báo chí phát triển lành mạnh, xây dựng nền báo chí kiến tạo và phụng sự phát triển chung của quốc gia. Nhưng khi triển khai trên thực tế, thì vấn đề đơn giá đặt hàng do các đầu mối quản lý về tài chính xây dựng và đưa ra thì lại hoàn toàn không sát với thực tế, rất bất cập và làm khó cơ quan báo chí, ở một mức độ nào đó lại triệt tiêu rất nhiều những năng lượng tích cực mà chủ trương vĩ mô có thể mang lại cho cơ quan báo chí.

Chúng tôi gọi thực tế này là chính sách đặt hàng thì có ý nghĩa như “phao cứu sinh” cho cơ quan báo chí, nhưng “phao cứu sinh này chưa được bơm đủ hơi về mặt tài chính”.

+ Xin trân trọng cảm ơn ông!

Minh Vân (Thực hiện)