Phát triển báo chí dữ liệu: Xu thế tất yếu không thể đảo ngược

Người làm báo cần những kỹ năng về khoa học dữ liệu

Báo chí Việt Nam đã và đang chuyển mình mạnh mẽ, nhất là chuyển đổi số, công nghệ số giúp báo chí tiếp cận thông tin nhanh, lan tỏa rộng, cá nhân hóa thông tin, mở rộng khả năng và hình thành các loại hình báo chí mới. Các cơ quan báo chí đang từng bước phát triển các sản phẩm báo chí số, các nền tảng phân phối nội dung số, làm chủ nền tảng phân phối nội dung trên không gian mạng.

Trong tiến trình phát triển đó, dữ liệu được coi là nền tảng quan trọng, tạo ra dòng chảy thông tin xuyên suốt trong quá trình hoạt động của mỗi cơ quan báo chí truyền thông. Dựa vào dữ liệu được tập hợp lưu trữ qua nhiều năm, các tòa soạn có thể khai thác và phát huy hiệu quả tài nguyên về thông tin hình ảnh, đóng gói lượng báo in và các nguồn tư liệu khổng lồ, từ đó có thể phân tích để sáng tạo ra các mô hình kinh doanh mới.

Nhờ xây dựng công cụ và nền tảng thu thập, xử lý dữ liệu có thể đánh giá, dự báo, theo dõi, giám sát chất lượng báo chí cho đến từng thể loại báo chí ở các nền tảng phân phối khác nhau. Việc xây dựng nền tảng chia sẻ dữ liệu báo chí, phát triển báo chí dữ liệu còn có giá trị tri thức, làm giàu tài nguyên tri thức, nâng cao kiến thức cho bạn đọc.

Một kỷ nguyên mới của báo chí ra đời, kỷ nguyên của công nghệ số, hội tụ công nghệ và hội tụ nội dung. Để làm được như vậy, mỗi tòa soạn cần có một nền tảng thống nhất giữa các dữ liệu được đưa vào. Các dữ liệu này được coi là dữ liệu đầu vào cho toàn hệ thống. Song song với các hệ thống đó, hệ thống quản trị nội dung cho phép xử lý, phân tích các nội dung cho tòa soạn.

Chuyên gia Hân Vũ - Thạc sĩ Báo chí Dữ liệu, Đại học Missouri Mỹ cho biết, từ những năm 2010 rất nhiều cơ quan báo chí ở Mỹ đã tích hợp trí tuệ nhân tạo vào nhiều khía cạnh của hoạt động, bao gồm phân tích dữ liệu, kiểm duyệt nội dung và tương tác với khán giả. Dùng trí tuệ nhân tạo để đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu mà không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hay định kiến.

“Nhờ công cụ trí tuệ nhân tạo có thể nhanh chóng lọc qua hàng loạt dữ liệu để xác định xu hướng, mô hình và những điểm bất thường mà con người sẽ khó phát hiện một cách thủ công. Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo có thể nâng cao việc nhắm mục tiêu quảng cáo bằng cách phân tích dữ liệu người dùng để cung cấp quảng cáo liên quan tới nội dung người dùng đang quan tâm, từ đó tăng doanh thu quảng cáo. Tuy nhiên để làm được này đòi hỏi các cơ quan báo chí có nguồn nhân lực biết được những kỹ năng mới, đặc biệt là khoa học dữ liệu và trình độ hiểu biết về trí tuệ nhân tạo”, chuyên gia Hân Vũ nhấn mạnh.

Ứng dụng khoa học dữ liệu để bắt kịp xu thế truyền thông hiện đại

Giống như các cơ quan báo chí khác, đối với lĩnh vực truyền hình, việc thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu cũng là yếu tố quan trọng liên quan trực tiếp đến sự thành bại của đơn vị truyền hình đó.

Trong bối cảnh truyền hình truyền thống và các nền tảng số đang có sự đang có sự thay đổi mạnh mẽ, thì một câu hỏi đặt ra là các đài truyền hình có thực sự biết khán giả của mình đang xem gì, xem như thế nào và xem ở đâu?

Trước thách thức đó, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) đã cho ra đời VTV Ratings bộ chỉ số đo lường khán giả truyền hình trên nhiều nền tảng, sử dụng dữ liệu đa nguồn về hành vi xem của khán giả với các kênh truyền hình và nền tảng truyền hình của VTV. Đây là kết quả của cách thức đo lường ứng dụng công nghệ Big Data và khoa học dữ liệu.

Ông Nguyễn Đăng Học, Trưởng Ban Chương trình, Đài Truyền hình Việt Nam cho biết: "Là người làm truyền hình, hơn ai hết, chúng tôi muốn hiểu khán giả của mình hơn mỗi ngày. Vì thế hệ thống các chỉ số VTV Ratings giúp VTV hiểu rõ hơn về thói quen, sở thích xem truyền hình của khán giả, cũng như đánh giá chính xác, khách quan, toàn diện hơn về các chương trình do VTV sản xuất. Từ đó, các đơn vị sản xuất nội dung sẽ nâng cao chất lượng chương trình, xây dựng kế hoạch phân phối nội dung vào các kênh phát sóng phù hợp trên đa nền tảng".

Trong bối cảnh thị trường truyền thông ngày càng cạnh tranh thì dữ liệu đo lường khán giả trở thành yếu tố then chốt giúp các cơ quan báo chí và các đối tác hoạch định chiến lược hiệu quả. Việc Đài Truyền hình Việt Nam cung cấp bộ chỉ số VTV Ratings sẽ tạo thêm một nguồn dữ liệu tin cậy, phục vụ trực tiếp cho hoạt động lập kế hoạch và đánh giá hiệu quả truyền thông của từng chiến dịch quảng cáo. Đây không đơn thuần là câu chuyện của dữ liệu, mà còn là câu chuyện về sự đổi mới, thích ứng để phát triển…của cả hệ sinh thái truyền hình hiện đại.

Trong bối cảnh cả nước thực hiện chuyển đổi số để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, thì mỗi cơ quan báo chí cần coi báo chí dữ liệu là chiến lược và là xu hướng tất yếu không thể đảo ngược. Đúng như chia sẻ của nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam trong bài phát biểu “Nhìn lại hành trình 100 năm phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam, trước sự cạnh tranh khốc liệt với các nền tảng truyền thông mới”. Đó là “Không có dữ liệu về độc giả là một sai lầm của quá khứ. Bây giờ, báo chí cần khắc phục sai lầm này bằng việc là tạo mối liên hệ trực tiếp với độc giả; cần biết độc giả của mình là ai; cần nắm dữ liệu để hiểu và cung ứng đúng nội dung mà độc giả cần”.

Có thể khẳng định, trong kỷ nguyên kỹ thuật số, dữ liệu là yếu tố then chốt để mỗi cơ quan báo chí phát triển và vận hành. Chất lượng và số lượng dữ liệu không chỉ định hình tương lai của một cơ quan báo chí mà còn mở ra những cơ hội phát triển bền vững trong bối cảnh báo chí đang bước vào cuộc cạnh tranh khốc liệt chưa từng có.