Với cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, gia tăng triển vọng thu hút đầu tư trong và ngoài nước, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) được coi như thời cơ “vàng” cho nền kinh tế Việt Nam. Đây cũng là một động lực, một “cú hích” đảm bảo tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh hậu dịch Covid-19.

 “Cú huých” phục hồi xuất khẩu thời hậu dịch

EU là một trong những thị trường xuất khẩu (XK) lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch (KN) XK sang thị trường này năm 2019 đạt 41,48 tỷ USD và nhập khẩu (NK) đạt 14,91 tỷ USD, EVFTA chắc chắn sẽ tạo “cú huých” lớn cho XK của Việt Nam sang thị trường rộng lớn EU, đặc biệt là các mặt hàng nông - lâm - thủy sản cũng như những mặt hàng Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh như dệt may, da giày… Đây là một trong những giải pháp quan trọng mà Chính phủ quyết tâm thúc đẩy nhằm tháo gỡ khó khăn khi mà nền kinh tế đang gánh chịu những tác động tiêu cực do dịch Covid-19.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, giữa lúc dịch Covid-19 đang còn diễn biến phức tạp trên khắp thế giới, có thể nhu cầu thị trường bị giảm sút. Nhưng khi dịch bệnh đi qua thì nhu cầu có thể tăng lên nhiều, nhất là vào thời điểm EVFTA có hiệu lực thì sẽ là “cú huých” cho DN đẩy mạnh XK trở lại. Do vậy, các DN cần theo dõi sát tình hình dịch bệnh để có kế hoạch sản xuất và kinh doanh phù hợp; đồng thời có phương án chuyển đổi hình thức xúc tiến thương mại theo hướng tận dụng hình thức quảng bá trực tuyến, kết nối DN trực tuyến để duy trì và phát triển thị trường; bảo đảm có thể nhanh chóng khôi phục mọi hoạt động ngay sau khi dịch bệnh suy giảm và kết thúc.

Thương vụ Việt Nam tại EU, Bỉ, Luxembourg mới đây cũng đã đưa ra khuyến cáo, các DNXK của Việt Nam cần tính đến khả năng sản xuất và dự trữ hàng hóa để đến khi điều kiện thuận lợi có sẵn hàng hóa đáp ứng các đơn hàng từ EU. Thời gian tới, nếu dịch bệnh được kiểm soát và EVFTA đi vào thực thi thì sẽ giảm bớt yếu tố tác động tiêu cực đến tình hình XK hàng hóa của Việt Nam vào EU. Tới khi đó, nếu EU hết phong tỏa thì hàng dệt may - vốn là một trong những mặt hàng được hưởng lợi nhiều nhất từ EVFTA sẽ gặp thuận lợi. Đáng chú ý, sau cuộc khủng hoảng này, thị trường có thể sẽ có nhiều thay đổi, cả về quy mô các đơn hàng cũng như cách thức vận hành. Dự kiến là cách thức tiến hành hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) của các DN EU sẽ có những điều chỉnh rất đáng kể, các nhà XK dệt may Việt Nam cần lưu ý cập nhật và điều chỉnh kịp thời. Bên cạnh đó, những ngành ít phụ thuộc vào chuỗi cung ứng, thí dụ như nông sản, sẽ được hưởng lợi ngay từ khi hiệp định có hiệu lực.

Điểm thuận lợi là cơ cấu kinh tế Việt Nam và EU không có sự cạnh tranh trực tiếp mà là cạnh tranh bổ sung. Những hàng hóa thế mạnh của Việt Nam không phải là thế mạnh của EU và ngược lại. Nhưng theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, các DN Việt Nam phải chịu các chi phí nhất định để điều chỉnh sản xuất. Thí dụ, để đáp ứng quy tắc xuất xứ (QTXX) của hiệp định, DN phải thay đổi về nguồn cung nguyên liệu, từ nước ngoài sang nội địa. Mua từ nội địa thì đắt hơn, nhưng điều đó lại giúp các DN có lợi thế khi XK hàng sang EU.

Cơ hội giữa thách thức

Dù dịch bệnh Covid-19 đang ảnh hưởng nặng nề đến kinh doanh và kế hoạch kinh doanh của các doanh nghiệp (DN), những thông tin liên quan đến tiến trình phê chuẩn hiệp định này thực sự vẫn là một tín hiệu mừng.

Là một FTA thế hệ mới, EVFTA được ví là “con đường cao tốc hướng Tây”, kết nối Việt Nam tới một không gian thị trường rộng lớn và có tiềm năng hàng đầu trên thế giới cả về tài chính, công nghệ và thị trường... Đặc biệt, việc sớm phê chuẩn EVFTA cùng với các biện pháp hỗ trợ, sẽ sớm giúp DN vượt qua khó khăn, tiếp cận thị trường tốt hơn và phục hồi sản xuất. Xét về tổng thể, EVFTA sẽ góp phần giúp đa dạng hóa thị trường của ta để không bị phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường nào, từ đó giúp bảo đảm an ninh kinh tế của Việt Nam. Theo Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành: “Ở góc nhìn thời hậu dịch và nhất là trung và dài hạn, EVFTA chắc chắn là cơ hội lớn với kinh tế Việt Nam. Đây là thời điểm mọi sự chuẩn bị vẫn phải được nhắc đến để việc tận dụng cơ hội là tốt nhất, cả từ phía Chính phủ”.

Nhận định về những cơ hội mà EVFTA mang lại, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho rằng, EVFTA giúp ta có cơ hội tiếp cận thị trường EU với thuế suất ưu đãi hơn các đối thủ cạnh tranh. Kết hợp với các cam kết cao về mở cửa đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh, EVFTA chắc chắn sẽ là cú hích lớn cho đầu tư, cả đầu tư nước ngoài lẫn đầu tư trong nước, từ đó tạo ra năng lực sản xuất mới.

Cũng theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, xuất khẩu tăng là hiệu ứng đầu tiên, dễ nhận biết nhất nhưng cải thiện môi trường kinh doanh và thu hút đầu tư, cả từ trong nước và từ nước ngoài, nhằm nâng cao năng lực sản xuất mới là hiệu ứng được trông đợi nhất bởi nó sẽ giúp GDP tăng trưởng bền vững hơn trong dài hạn. “Nhiệm vụ của ta là chuẩn bị những điều kiện tốt nhất, đặc biệt là giải tỏa những điểm nghẽn về hạ tầng, về nhân lực, về cơ chế... để đón dòng đầu tư này”- Thứ trưởng nhấn mạnh.

Ông Nicolas Audier - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng khẳng định, trong khi tất cả chúng ta đang trải qua giai đoạn khó khăn do dịch Covid-19, EVFTA là một bước thay đổi dài hạn trong quan hệ giữa EU và Việt Nam, kỳ vọng sẽ mở ra một làn sóng thương mại và đầu tư mới. Tuy nhiên, vị Chủ tịch EuroCham cũng cho rằng, ngay bây giờ, các bên cần bảo đảm việc triển khai Hiệp định diễn ra suôn sẻ để các DN và người tiêu dùng ở cả Việt Nam và châu Âu có thể tận dụng mọi cơ hội mà Hiệp định này mang lại.

Về những hiệu quả mà EVFTA tác động lên kinh tế Việt Nam, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đánh giá: “EVFTA được kỳ vọng sẽ tác động tích cực đến việc thực hiện hầu hết các chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội năm 2020, nhất là các chỉ tiêu về tốc độ tăng trưởng, tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu, tỉ lệ nhập siêu so với tổng kim ngạch xuất khẩu và tỉ lệ tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội/GDP. Theo nghiên cứu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào EU tăng thêm khoảng 20% và kim ngạch nhập khẩu từ EU tăng khoảng 15,28% trong năm 2020 so với khi không có Hiệp định; GDP của Việt Nam tăng thêm ở mức bình quân 2,18%-3,25% trong giai đoạn 2019-2023, tăng việc làm khoảng 146.000 lao động mỗi năm…”.

Theo ông Thanh, EVFTA điều chỉnh nhiều vấn đề về mở cửa thị trường dịch vụ, đầu tư và mua sắm của các cơ quan chính phủ. Qua đó, sẽ thúc đẩy cải cách thể chế kinh tế, nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng.

Khánh An