Nghị quyết 18 với báo chí: Không chỉ tinh gọn bộ máy mà còn tái định hình giá trị và vai trò người làm báo
(CLO) Với báo chí, Nghị quyết 18-NQ/TW không chỉ dừng lại ở việc tinh gọn nhân sự hay tối ưu chi phí. Quan trọng hơn, đây còn là cơ hội và động lực để ngành báo chí đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng, thích ứng mạnh mẽ với xu thế công nghệ và truyền thông số, từ đó phát huy vai trò dẫn dắt và định hướng thông tin trong bối cảnh mới.
Tại Phiên 10 với chủ đề “Nghị quyết 18 và yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí" diễn ra vào chiều ngày 20/6, nằm trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025, lãnh đạo các cơ quan báo chí, lãnh đạo các cơ sở đào tạo, cùng các chuyên gia truyền thông đã cùng nhau trao đổi và đưa ra giải pháp thực hiện hiệu quả Nghị quyết 18-NQ/TW trong lĩnh vực báo chí.
Hòa nhập đa loại hình, cơ hội mở ra không gian mới
Ông Phạm Văn Tuấn, Giám đốc Trung tâm Báo chí Truyền thông Thành phố Hải Phòng, đã chia sẻ về quá trình hoạt động của Trung tâm. Theo ông, mục tiêu không chỉ là giảm các đầu mối và tinh gọn bộ máy, mà còn là sự hợp nhất các loại hình báo chí bao gồm báo in, báo hình và báo nói. Điều này đòi hỏi một cách làm báo hoàn toàn mới, tích hợp mạnh mẽ chuyển đổi số, viễn thông và trí tuệ nhân tạo, nhằm khơi gợi cảm hứng để các nhà báo thay đổi thói quen và tư duy làm việc.
Thách thức lớn nhất được ông Tuấn chỉ ra là việc thích nghi với những khác biệt trong cách thức tác nghiệp giữa các loại hình báo chí, cũng như văn hóa làm việc đặc thù của từng đơn vị. Ông nhấn mạnh thêm rằng, phương thức làm báo ở mỗi địa phương có những đặc điểm riêng biệt, dẫn đến sự khác biệt về văn hóa giữa những người làm báo tại các vùng miền. Cùng với đó, cơ chế tài chính cũng đang trong quá trình thay đổi để phù hợp với mô hình mới này.
Ông Nguyễn Văn Hoài, Tổng Biên tập Báo Nông thôn ngày nay/Dân Việt, đã chia sẻ về những tác động của Nghị quyết 18 đối với báo. Ông cho biết, câu chuyện sáp nhập gần như đã thuộc về quá khứ, bởi việc tổ chức lại đã đi vào hoạt động từ ngày 1/3. Hiện tại, các bộ phận đang tiến hành sơ kết để đánh giá những lợi thế và tồn tại cần khắc phục trong quá trình sáp nhập.
Việc sáp nhập các tạp chí vào báo đã giúp tinh gọn bộ máy từ 22 phòng ban xuống còn 12 phòng ban/đơn vị. Văn phòng thường trú đã giảm từ 9 xuống còn 4. Sau ba tháng triển khai, ông Hoài khẳng định những thuận lợi đạt được nhiều hơn so với khó khăn. Ông dẫn lời Thủ tướng, rằng việc sáp nhập không đơn thuần là cắt giảm đầu mối và ngân sách, mà còn là tạo ra không gian và động lực mới, nhằm giải quyết sự trì trệ và những cách làm cũ đang cản trở sự phát triển của cơ quan.
Các đơn vị sau sáp nhập cũng đã dần bắt kịp với mô hình mới. Ông Hoài nhấn mạnh yêu cầu đối với đội ngũ phóng viên phải đa năng hơn, có khả năng sản xuất nội dung trên đa nền tảng, thậm chí kiêm nhiệm vai trò MC, thực hiện talk show, và tổ chức sự kiện. Toàn bộ 181 cán bộ, phóng viên của đơn vị đã quán triệt và đang nỗ lực thực hiện những nhiệm vụ này. Ông khẳng định, việc sáp nhập từ thực tiễn đã tạo ra nhiều cơ hội hơn cho sự phát triển của Báo.
Tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Anh Vũ, Tổng Biên tập Báo Văn hóa, chia sẻ về việc triển khai Nghị quyết 18 tại đơn vị. Báo Văn hóa đã tiếp nhận một số lượng nhỏ nhân sự từ Báo điện tử Tổ quốc. Mặc dù số lượng không lớn, nhưng quá trình này vẫn tạo ra sự xáo trộn nhất định trong việc sắp xếp bộ máy và nhân sự. Cụ thể, Báo Văn hóa phải tổ chức lại việc phân công và theo dõi công việc cho từng phóng viên vì có sự trùng lặp giữa các phóng viên hiện có và nhân sự mới.
Ngoài ra, những nhân sự mới cũng có những băn khoăn về tính gắn kết, về sự hòa nhập với công việc và văn hóa làm việc tại đơn vị mới. Tuy nhiên, việc có thêm nhân sự lại mở ra không gian mới cho Báo Văn hóa, giúp tổ chức thêm các sự kiện, hội thảo trên nhiều lĩnh vực hơn. Điều này tạo ra tác động tích cực, kích thích sự nỗ lực, phấn đấu và thích ứng của toàn bộ đội ngũ.
.jpg)
Tránh tình trạng 'thiếu vẫn thiếu và thừa vẫn thừa'
TS Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định rằng sau một thời gian ngắn triển khai, các cơ quan báo chí đã có những bước phát triển tích cực.
Ông cho rằng Nghị quyết 18 không chỉ là yêu cầu mà còn là cơ hội để báo chí đổi mới. Tuy nhiên, dưới góc độ nghiên cứu, ông Kiền bày tỏ sự lo lắng khi việc tinh gọn chưa thực sự đạt được hiệu năng và hiệu lực như mong muốn. "Tinh gọn không chỉ là giảm quân số, giảm đầu mối, giảm các sự trùng lặp. Tinh gọn mà chỉ gọn không tinh thì cũng không đúng", ông nhấn mạnh.
Ông Kiền chỉ ra mối lo ngại chính của các cơ quan, đơn vị là tình trạng "thiếu vẫn thiếu và thừa vẫn thừa". Theo ông, câu chuyện tinh gọn cần được tiếp cận một cách hệ thống hơn. Ngoài việc giảm sự trùng lặp ở các đầu mối, nhiệm vụ "tinh" phải được tăng cường ở từng phòng ban và từng phóng viên.
Trong bối cảnh này, một nhà báo chỉ làm một nhiệm vụ sẽ không đáp ứng được đòi hỏi mới. Ông Kiền đề xuất khái niệm "sản phẩm báo chí" thay vì "tác phẩm báo chí", nhấn mạnh tính đa dạng và đa nhiệm của một người làm báo hiện nay.
Về phía cơ sở đào tạo, TS Phan Văn Kiền cho rằng Nghị quyết 18 không chỉ là một chính sách mà còn là đòi hỏi từ thực tiễn báo chí. Khi nhiều sinh viên lo lắng về nguy cơ thất nghiệp, ông khẳng định Viện đã chuẩn bị cho điều này từ 10 năm trước. Sinh viên báo chí ngày nay phải đa nhiệm, không chỉ có thể làm báo mà còn có thể làm truyền thông, và đó chính là nhiệm vụ mà Viện đang đặt ra cho mình.
Cũng về việc tinh gọn bộ máy, ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập Báo Hànộimới đề cập đến trường hợp của toà soạn, hiện đang triển khai tinh gọn để tiết kiệm nhân lực, chi phí, hướng tới mục tiêu mạnh hơn và hiệu quả hơn.
Ông chỉ rõ những "căn bệnh" tồn tại lâu nay trong các tòa soạn truyền thống: Thứ nhất, có những việc mà 2-3 người cùng làm, trong khi hiện nay yêu cầu một người làm nhiều việc. Thứ hai, có những lĩnh vực 2-3 phóng viên chuyên trách, nhưng lại có những lĩnh vực không có người làm. Thứ ba, các tòa soạn thường chỉ chú ý đến chuyên môn mà yếu về nhân lực truyền thông và kinh tế báo chí, dẫn đến cơ cấu tòa soạn bất cập.
Ông Nguyễn Phong Anh, chuyên gia AI, đã chia sẻ những quan sát của mình sau nhiều lần đến các tòa soạn nói chuyện và đào tạo. Ông nhận thấy, trước đây khi tư vấn cho tòa soạn, nếu lãnh đạo có mặt, đội ngũ phóng viên rất nghiêm túc, nhưng khi vắng mặt, thái độ lại khác. Ông tin rằng động lực từ Nghị quyết 18 sẽ giúp thay đổi tư duy "cứ trì trệ, không muốn làm, không đổi mới."
Ông Phong Anh cũng đề cập đến mô hình tổ chức tòa soạn tại Việt Nam. Ông cho rằng, các tòa soạn phát triển từ nền tảng báo chí cách mạng, gắn liền với văn chương, bút viết, nên chưa có tư duy về kinh tế, hay nói cách khác là còn "xa rời với kiếm tiền."
Theo chuyên gia này, vấn đề lớn nhất hiện nay liên quan đến động lực là tạo được cơ chế. Ông nhấn mạnh rằng, việc đào tạo sẽ không hiệu quả nếu không thông qua được cơ chế giúp tòa soạn kiếm ra tiền để trả lương cho phóng viên. Ông tin rằng khi đồng tiền được tạo ra dựa trên giá trị của nghề báo, phóng viên sẽ tự giác và tích cực làm việc hơn cho tòa soạn.
Luôn 'trải hoa hồng' cho những người yêu nghề
Quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18, các cơ quan báo chí đang đứng trước câu hỏi về nhu cầu tuyển dụng và những yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ phóng viên. Lãnh đạo các đơn vị đều khẳng định, dù có những điều chỉnh về cơ cấu, cánh cửa vẫn rộng mở cho những nhân sự chất lượng và tâm huyết.
Ông Nguyễn Anh Vũ, Tổng Biên tập Báo Văn hóa, khẳng định cơ quan sẵn sàng "trải thảm đỏ" cho những ai làm việc tốt, có năng lực và tâm huyết. Ngược lại, những người cảm thấy mệt mỏi sẽ nhường vị trí cho những cá nhân thực sự muốn cống hiến. Ông nhấn mạnh, làm báo phải đặt đạo đức lên hàng đầu, đòi hỏi nhân cách, lối sống và nghề nghiệp phải có sự gắn kết thực sự. Mỗi nhà báo cần biến mình thành nhân vật không thể thay thế, làm những việc mà cơ quan đang cần.
Bên cạnh đó, ông Vũ đặc biệt đề cao việc liên tục cập nhật kiến thức, công nghệ, ông nhắc lại những sự chuyển đổi trước kia từ "bút lông sang bút sắc", từ "cây bút sang bàn phím". Ông cho rằng, sự chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ và có tốc độ phát triển không lường được, đòi hỏi mỗi phóng viên phải liên tục thích nghi.
Ông Nguyễn Văn Hoài cho biết yêu cầu một người làm nhiều việc là cần thiết cho một số lĩnh vực như thời sự, giải trí. Tuy nhiên, với các lĩnh vực đòi hỏi chuyên sâu như điều tra, phóng sự, cần tập trung vào việc sản xuất những loạt bài chất lượng cao.
Ông Hoài khẳng định: "Cửa để làm báo nói chung và Nông thôn ngày nay vẫn rộng mở cho những ai thực sự có tâm huyết".
Tại Trung tâm Báo chí Truyền thông Thành phố Hải Phòng, ông Phạm Văn Tuấn chia sẻ rằng, khi Hải Phòng và Hải Dương hợp nhất, số lượng nhân sự sẽ rất đông, dẫn đến tình trạng "thừa nhiều trong từng bộ phận". Trước tình hình này, Trung tâm đã có những phương án tái đào tạo, "cầm tay chỉ việc" để giúp đội ngũ thích nghi với môi trường mới. Ông Tuấn nhấn mạnh việc xác định đây là quá trình tái đào tạo, đồng thời áp dụng cơ chế cho những người không phù hợp được nghỉ, và sẵn sàng tiếp nhận phóng viên mới nếu phù hợp với cơ quan.
Đặc biệt, trong bối cảnh phát triển truyền thông đa phương tiện, ông Tuấn nhận thấy đơn vị đang "thiếu nhiều những người đa nhiệm và có trình độ công nghệ". Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết về những nhân sự có khả năng làm việc linh hoạt trên nhiều nền tảng và am hiểu công nghệ số.
Trong bối cảnh chung của ngành, ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập Báo Hànộimới, nêu bật những thách thức đặc thù của đơn vị. Sau khi hợp nhất với báo Hà Tây, đã 16 năm Báo Hà Nội Mới chưa tuyển dụng nhân sự mới, khiến tuổi trung bình của đội ngũ hiện nay lên tới 49. Điều này dẫn đến tình trạng báo đang thiếu trầm trọng thế hệ trẻ và các vị trí thiết yếu cho mảng đa phương tiện, cụ thể là thiếu nhân sự đồ họa, thiết kế trực tuyến, công nghệ và các chuyên gia về kinh tế báo chí.
Từ thực trạng đó, ông Đức khẳng định định hướng tuyển dụng sắp tới sẽ tập trung vào các phóng viên đa phương tiện.
Cơ hội chọn lọc nhân tài và trách nhiệm đào tạo thế hệ mới
Tiếp nối những chia sẻ từ các lãnh đạo cơ quan báo chí, TS Lê Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng các đơn vị đào tạo như Viện Báo chí và Truyền thông phải đón đầu nhiều xu hướng liên quan đến yêu cầu nhân lực.
Bà Hà đề cập đến câu chuyện tuyển sinh, khi nhiều người lo ngại về việc đầu vào có thể giảm trong xu thế Nghị quyết 18. Tuy nhiên, bà khẳng định Viện đã chủ động thay đổi trong tuyển sinh và đào tạo, và thực tế không giống với suy đoán của nhiều người. Đặc biệt, bà nhấn mạnh, nếu Nghị quyết 18 có ảnh hưởng đến tuyển sinh, thì đây lại là một cơ hội để chọn lọc được những bạn thực sự yêu nghề. Bởi lẽ, trong giai đoạn mà nhiều người băn khoăn về việc làm sẽ ít đi, việc các bạn vẫn quyết tâm đăng ký thi vào ngành chứng tỏ họ có niềm đam mê sâu sắc với báo chí.
Liên quan đến yêu cầu từ các cơ quan báo chí, cơ sở đào tạo phải đáp ứng bằng cách xác định cho người dạy và người học tính liên ngành và ứng dụng cao, đồng thời chú trọng đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh chính trị. Ngoài ra, cần trang bị bộ kỹ năng mềm, giao tiếp ứng xử, khả năng quản trị mạng xã hội tốt, và phân tích được công chúng thông qua các phương tiện, loại hình. Bà Hà tóm tắt ba trụ cột chính trong đào tạo: nâng cao kỹ năng số, nâng cao đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh chính trị, cùng với đổi mới phương pháp đào tạo.
Cùng quan điểm, TS Phan Văn Kiền, cho rằng, trước mọi biến động hay nao núng, nhiều người thường có tư duy thích ổn định hoặc đánh đồng việc tinh gọn với nguy cơ thất nghiệp.
Ông tin rằng các mô hình báo chí mới sẽ ra đời, và khi đó nhu cầu nhân lực sẽ tăng lên, đặt người làm báo vào một tâm thế mới. Ông cũng đính chính rằng vai trò của trường đại học báo chí không phải trường nghề, mà đào tạo những người trang bị tri thức, phương pháp tư duy có thể đi đường dài. Nhiệm vụ đào tạo người làm báo không chỉ thuộc về trường đại học mà còn là trách nhiệm của tòa soạn và chính bản thân người làm báo, đòi hỏi thời gian và nỗ lực trau dồi liên tục.
Kết thúc phiên thảo luận, ông Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam phụ trách phía Nam, nhận định rằng việc tinh gọn và tổ chức lại bộ máy các cơ quan báo chí là một nhiệm vụ cấp thiết. Dù quá trình này vẫn còn những khó khăn và vướng mắc, nó đã mở ra cơ hội lớn để các cơ quan báo chí sắp xếp lại nhân sự, tinh gọn cơ cấu tổ chức nhằm hoạt động mạnh mẽ và hiệu quả hơn, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới.
Nghị quyết 18 cũng tạo ra những cơ hội mới cho cả cơ sở đào tạo và bản thân các tòa soạn. Hiện tại, các tòa soạn đang thiếu hụt trầm trọng nhân sự cho những vị trí mới phát sinh do xu thế phát triển, đặc biệt là trong các lĩnh vực như chuyển đổi số, đa phương tiện và kinh tế báo chí. Điều này đòi hỏi bản thân mỗi người làm báo cần không ngừng trau dồi kiến thức, kỹ năng để thích nghi và đáp ứng yêu cầu công việc mới.
Bên cạnh đó, vai trò của trí tuệ nhân tạo cũng được nhấn mạnh là rất quan trọng trong việc hỗ trợ tác nghiệp và quản lý báo chí. "Tuy nhiên AI không thể thay thế công việc và những giá trị vĩnh hằng của báo chí như đạo đức, nhân văn, trách nhiệm xã hội và tính chính trị", ông Dũng khẳng định.