Cấp bách sửa đổi mức giảm trừ gia cảnh

Tâm lý thắt chặt chi tiêu vẫn đang phủ bóng lên sức mua trong nước suốt nhiều năm qua. Ở thời điểm hiện tại, tâm lý này đang có chiều hướng được củng cố do những lo ngại về thất nghiệp và giảm thu nhập.

Thắt lưng buộc bụng là giải pháp mà rất nhiều người sử dụng để ứng phó nguy cơ thất nghiệp, giảm thu nhập từ khi dịch Covid-19 xuất hiện. Để kích thích sức mua, mấy năm qua, từ vĩ mô tới vi mô, nhiều chính sách đã được áp dụng như giảm thuế VAT, thuế môi trường với xăng, nâng tỷ lệ khuyến mãi tập trung lên 100%, ưu đãi lãi vay... Các doanh nghiệp cũng nỗ lực giảm giá, giữ giá dù chi phí đầu vào tăng. Thế nhưng các giải pháp này vẫn chưa thực sự hiệu quả. Đặt trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% của năm nay và tăng trưởng 2 con số trong những năm sau đó, tiêu dùng, vốn là một trong 3 bánh của “cỗ xe tam mã” kéo tăng trưởng kinh tế VN, vẫn trì trệ, gây lo lắng cho nhiều người.

Ở thời điểm hiện tại, Chính phủ đã đề xuất mở rộng đối tượng giảm thuế VAT áp dụng trong 6 tháng cuối năm 2025 và năm 2026; Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong cuộc họp tuần trước cũng đã thống nhất giảm 30% thuế đất năm 2024. Chúng ta cũng đang rà soát để loại bỏ các quy định làm tăng chi phí cho doanh nghiệp; quyết liệt cắt giảm thủ tục hành chính 30%... Tuy nhiên, các giải pháp để tăng thu nhập và tăng tích lũy cho người dân, từ đó kích thích tiêu dùng trong dân cư thì vẫn chưa thực sự rõ ràng. Đơn cử như sự chậm trễ kéo dài nhiều năm qua trong việc sửa đổi luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) dù mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) đã lỗi thời.

Giá cả tăng cao nhưng thuế đứng yên khiến khoảng cách giữa chi phí sinh hoạt và thu nhập của người dân ngày càng lớn. Nói đơn giản thì mức GTGC 4,4 triệu đồng mỗi tháng cho người phụ thuộc hiện nay không thể đủ trang trải chi phí ăn uống, học hành cho con cái hay chăm sóc bố mẹ già, đặc biệt là ở những thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM. Vì thế, dù muốn hay không, người dân chỉ còn cách cắt giảm tối đa chi tiêu. Sức mua kích mãi không tăng là vì thế. Đặt trường hợp thuế được điều chỉnh hợp lý, người làm công ăn lương mỗi tháng có thêm một khoản bổ sung vào thu nhập của mình, chắc chắn họ sẽ đỡ chắt bóp hơn. Kích thích sức mua, chính là từ sự kịp thời của chính sách, ở đây là thuế TNCN để đồng bộ với các giải pháp khác, thì mới tạo được hiệu quả cao nhất.

Cũng phải nhắc lại là sửa đổi mức GTGC với người nộp thuế hay người phụ thuộc hoàn toàn không phải hỗ trợ mà chỉ là phù hợp với thực tế đời sống, mặt bằng giá cả. Ngược lại, việc duy trì một chính sách thuế lỗi thời quá lâu chính là chưa sòng phẳng với người làm công ăn lương nói riêng và người nộp thuế nói chung. Nhìn lại thì trong suốt những năm khó khăn từ khi Covid-19 xuất hiện, kéo theo đó là giai đoạn khó khăn do đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu... chính sách thuế TNCN chưa có bất cứ sự “khoan sức” nào với người nộp. Trong khi đó, doanh nghiệp được hưởng khá nhiều ưu đãi, hỗ trợ từ thuế, lãi vay... Tất nhiên, hỗ trợ cho doanh nghiệp là rất cần thiết nhưng cũng không khỏi khiến người làm công ăn lương, những người đóng góp 70% tổng số thu thuế TNCN chạnh lòng.

Không chỉ là chia sẻ với người đóng thuế, sự cấp bách của sửa đổi mức GTGC lúc này như nói trên là còn để “cỗ xe tam mã” cho tăng trưởng kinh tế thực hiện mục tiêu của mình: Đưa VN trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2035 và thu nhập cao vào năm 2045.

Nên điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh ngay từ kỳ tính thuế năm 2025

Dự thảo Luật Thuế TNCN (thay thế) đề xuất, có thể xem xét tăng mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế và người phụ thuộc phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội. Về yếu tố để xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, ngoài việc sử dụng chỉ số giá tiêu dùng (CPI), có thể xem xét bổ sung thêm những yếu tố khác làm tiêu chí đánh giá cho mức giảm trừ gia cảnh như: Mức tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, mức thu nhập đầu người bình quân theo khu vực, chi tiêu hộ gia đình, tỷ lệ lạm phát... để đánh giá toàn diện hơn.

Để hoàn thiện quy định về thuế TNCN, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế cho rằng, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng/tháng lên bao nhiêu là phù hợp cần nghiên cứu đồng bộ các chỉ tiêu về thu nhập GDP bình quân, mức thu nhập vùng, nhu cầu chi tiêu thiết yếu cho đời sống, chỉ số biến động giá...

Cùng với đó, cần nghiên cứu kết hợp nâng mức giảm trừ gia cảnh với giãn khoảng cách giữa các bậc thuế, nghiên cứu bỏ thuế suất 35%; nghiên cứu giảm thuế đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích, thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao để bảo đảm những người có thu nhập khác nhau đều được giảm điều tiết về thuế, bảo đảm bình đẳng cả về chiều ngang, chiều dọc của thuế TNCN. Một số ý kiến cũng cho rằng, phải có quy định cho phép người nộp thuế được trừ lãi vay mua nhà, tiền học hành, khám, chữa bệnh của người nộp thuế và của con cái họ, các khoản chi phục vụ trực tiếp cho công việc nếu có hóa đơn chứng từ...

Theo PGS, TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, Luật Thuế thu nhập cá nhân được ban hành năm 2007, bắt đầu có hiệu lực từ năm 2009 với mức giảm trừ gia cảnh ban đầu là 4 triệu đồng, sau đó tăng lên 9 triệu đồng và hiện tại là 11 triệu đồng. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, số thu từ thuế thu nhập cá nhân cũng tăng mạnh.

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2020-2024, tổng thu từ thuế thu nhập cá nhân tăng khoảng 70%, từ 110.000 tỉ đồng lên gần 198.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, trong cùng kỳ, thu nhập bình quân đầu người chỉ tăng khoảng 30%, từ 3.548 USD lên 4.622 USD. Điều này cho thấy, mức đóng góp thuế thu nhập cá nhân đang tăng nhanh hơn nhiều so với mức tăng thu nhập thực tế của người dân. Nếu xét đến yếu tố lạm phát, mức tăng giá trung bình trong 5 năm qua rơi vào khoảng 12,85%, nếu tính theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Tuy nhiên, nếu so sánh với mức tăng thu nhập thực tế, có thể thấy sức mua của người dân có xu hướng giảm.

Hiện nay, thuế thu nhập cá nhân chủ yếu được thu từ các nguồn thu nhập như tiền lương, tiền công, thu nhập từ kinh doanh, đầu tư chứng khoán, chuyển nhượng bất động sản... Trong đó, tiền lương, tiền công chiếm tỉ trọng lớn nhất. Từ ngày 1/1/2026, ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể sẽ nâng lên từ 100 triệu đồng/năm lên 200 triệu đồng/năm, tương đương với mức thu nhập khoảng 18 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, mức giảm trừ gia cảnh hiện tại chỉ ở mức 11 triệu đồng/tháng, cho thấy sự bất hợp lý trong quy định hiện hành.

“Vậy mức giảm trừ gia cảnh bao nhiêu là phù hợp? Theo các nghiên cứu về phân phối thu nhập, mức thu nhập phổ biến nhất của người lao động hiện nay rơi vào khoảng 8.400 - 10.500 USD/năm, tức khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng. Nếu lấy mức này làm cơ sở, tôi cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh hợp lý nên nằm trong khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng, thay vì mức 18 triệu đồng như một số đề xuất hiện nay”, chuyên gia này đề nghị.

Phân tích theo lộ trình đã công bố, nhiều ý kiến cho rằng, đến tháng 10-2025, dự thảo luật mới đưa ra Quốc hội, tháng 5-2026 thông qua, như vậy, khoảng hai năm nữa mới thay đổi mức giảm trừ gia cảnh; điều này là quá lâu, quá chậm trễ. Do vậy, đề nghị Bộ Tài chính cần trình Chính phủ để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh ngay từ kỳ tính thuế năm 2025. Điều này góp phần bảo đảm đời sống của người làm công ăn lương, đồng thời phục vụ mục tiêu kích cầu tiêu dùng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

 Khánh An