Công bố Bộ quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm trong truyền thông số

Nhằm đưa ra định hướng sử dụng AI một cách văn minh, minh bạch và đúng pháp luật trong lĩnh vực truyền thông, sáng 30/9, Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) công bố “Bộ quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm trong truyền thông số – Phiên bản 1.0”.

AI không chỉ là công nghệ – mà là trách nhiệm

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch VDCA, cho rằng bên cạnh hệ thống pháp luật mang tính bắt buộc, các bộ quy tắc hành xử đóng vai trò như một khuôn khổ đạo đức mềm, góp phần định hướng hành vi một cách tự nguyện, dựa trên sự đồng thuận trong cộng đồng nghề nghiệp.

Bộ quy tắc này được xây dựng trên cơ sở tham chiếu Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Luật Quảng cáo sửa đổi năm 2025 cùng các văn bản liên quan. Đồng thời, tài liệu cũng kế thừa tinh thần của các nguyên tắc đạo đức quốc tế từ UNESCO, OECD và kinh nghiệm điều chỉnh AI của các quốc gia như Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Úc, Malaysia và Hoa Kỳ.

Ông Hồng nhấn mạnh: Đây là bước đi đầu tiên nhằm cụ thể hóa các giá trị đạo đức và pháp lý thành các hướng dẫn dễ hiểu, phù hợp với bối cảnh sáng tạo nội dung ngày càng mở rộng và đa dạng.

"VDCA kỳ vọng bộ quy tắc sẽ là nền tảng để cộng đồng truyền thông số cùng chung tay xây dựng một không gian mạng minh bạch, trách nhiệm và phát triển bền vững", ông nói.

Một khung ứng xử cho người làm nội dung thời đại mới

Không đơn thuần là một tài liệu hành chính, Bộ quy tắc phiên bản 1.0 là nỗ lực chuyển hóa các nguyên tắc lớn lao thành hành động cụ thể, khả thi và dễ tiếp cận với mọi tầng lớp người dùng AI – từ chuyên gia công nghệ cho đến người sáng tạo nội dung độc lập trên mạng xã hội.

Với sáu nguyên tắc cốt lõi: minh bạch, tin cậy, bảo vệ quyền riêng tư, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, phẩm giá con người và tinh thần trách nhiệm cùng 29 hướng dẫn cụ thể và 5 lưu ý cho quảng cáo trực tuyến, bộ quy tắc không chỉ giúp phân định ranh giới giữa sáng tạo và vi phạm, mà còn thúc đẩy một nền văn hóa số nhân văn và lành mạnh.

Bà Nguyễn Lan Phương, đại diện nhóm biên soạn, nhấn mạnh rằng tài liệu này không dành riêng cho giới chuyên môn. Nó hướng đến cả những người bình thường, những người không có nền tảng kỹ thuật, nhưng đang từng ngày sống, học tập và làm việc trong môi trường số nơi AI hiện diện thường trực. Việc định hình hành vi có trách nhiệm với AI không thể chỉ nằm ở khung luật, mà cần lan tỏa từ nhận thức cộng đồng.

Cũng tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Đức Lam, đến từ Viện IPS, cho biết việc ban hành bộ quy tắc là xu hướng đang được nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế thực hiện nhằm bảo đảm công nghệ AI được ứng dụng một cách an toàn, có đạo đức. Liên minh châu Âu có các nguyên tắc điều chỉnh AI, Úc xây dựng 8 nguyên tắc đạo đức, Nhật Bản ban hành hướng dẫn AI cho doanh nghiệp, Mỹ xây dựng Khung quản lý rủi ro AI của NIST, còn Malaysia có Hướng dẫn quốc gia về đạo đức và quản trị AI.

Tại Việt Nam, khung pháp lý cũng đang dần hoàn thiện. Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 yêu cầu minh bạch trong sử dụng AI, Luật Quảng cáo sửa đổi 2025 bổ sung trách nhiệm của người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo, còn Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ 2025 khẳng định rõ: sản phẩm không do con người trực tiếp sáng tạo sẽ không được bảo hộ quyền tác giả. Các nghị định như 147/2024/NĐ-CP về quản lý Internet, 13/2023/NĐ-CP và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 cũng là nền tảng quan trọng cho việc điều chỉnh hoạt động trên môi trường số.

Tuy vậy, ông Lam thẳng thắn chỉ ra rằng: với phần lớn người dùng, những khái niệm pháp lý này vẫn còn xa lạ. Điều này khiến nhiều người dù vô tình hay cố ý dễ vượt ranh giới đạo đức, tạo ra nội dung sai lệch hoặc vi phạm quyền lợi người khác. Do đó, xã hội cần thêm các hướng dẫn trực quan, dễ hiểu và gần gũi với đại chúng, để đạo đức AI không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành hành vi thường ngày.