Người dân, cụ thể hơn là những người bệnh đã chờ đợi điều này từ rất lâu bởi chi phí y tế luôn là gánh nặng của bệnh nhân dù giàu hay nghèo. Thậm chí, không ít gia đình có người bệnh nan y phải chấp nhận buông xuôi bởi không thể theo đuổi phác đồ điều trị kéo dài và quá tốn kém. Niêm yết giá thuốc và thiết bị y tế chỉ là bước đầu của cả quá trình dài chống lại những người đầu cơ trên người bệnh. Tiếp đó, sẽ là khối lượng công việc khổng lồ mà ngành y tế phải làm, nhưng chí ít, đây là tín hiệu vui cho mỗi người bệnh và gia đình của họ, bởi có thể từ đây, họ sẽ không còn khốn cùng vì giá thuốc.

Quyết tâm minh bạch của ngành y tế

Sau những sự cố “con sâu làm rầu nồi canh” đáng tiếc tại một số cơ sở y tế về nâng khống giá đầu vào các trang thiết bị phục vụ cho việc khám chữa bệnh của một số đối tượng có chức vụ trong bệnh viện làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của ngành Y, đến uy tín của đội ngũ chiến sĩ mặc áo blouse trắng ngày đêm miệt mài làm công tác cứu người; sau rất nhiều thông tin về sự thông đồng giữa một bộ phận nhỏ bác sĩ “thoái hóa, biến chất” cấu kết với các hãng dược, nhà thuốc để ăn “hoa hồng” tiền kê đơn cho bệnh nhân, ngày 20/11, Bộ Y tế tổ chức Lễ khai trương Cổng Công khai Y tế trong 5 lĩnh vực nhằm đẩy mạnh thực hiện công khai, minh bạch các thông tin liên quan đến dịch vụ Y tế.

GS.TS.Nguyễn Thanh Long - Bộ trưởng Bộ Y tế, cho biết: “Cổng Công khai Y tế là kênh chính thống của Bộ Y tế để người dân và doanh nghiệp tra cứu các thông tin về giá thuốc, giá trang thiết bị y tế, giá vật tư y tế, giá sinh phẩm chẩn đoán, giá khám chữa bệnh, giá niêm yết, giá đấu thầu, thông tin về các sản phẩm đang lưu hành hoặc đã được thu hồi, kết quả xử lý thủ tục hành chính, những vi phạm trong quảng cáo. Thông qua Cổng Công khai Y tế, người dân thực hiện quyền được biết và giám sát các dịch vụ mà ngành Y tế cung cấp”.

Theo đó, Cổng Công khai Y tế sẽ hoạt động 5 lĩnh vực được công khai, gồm: Dược và mỹ phẩm; trang thiết bị y tế; an toàn thực phẩm; khám và chữa bệnh; hành chính công. Cụ thể: Đối với lĩnh vực Dược và mỹ phẩm: Công khai giá thuốc lưu hành và giá thuốc đấu thầu, công khai các doanh nghiệp sai phạm, vi phạm. Tính đến ngày 20/11, công khai 60.228 thông tin giá thuốc bán buôn dự kiến kê khai, kê khai lại; 41.389 giá thuốc trúng thầu tại các cơ sở y tế;

Đối với trang thiết bị y tế: Công khai giá thầu, giá niêm yết của các thiết bị y tế, vật tư y tế và sinh phẩm hóa chất. Tính đến ngày 20/11: công khai trên 15.000 thông tin giá thiết bị y tế, vật tư y tế, sinh phẩm chẩn đoán và thông tin kết quả trúng thầu;

Đối với An toàn thực phẩm: Công khai thông tin về các sản phẩm thực phẩm chức năng đang lưu hành và đã được thu hồi, công khai về quảng cáo sản phẩm thực phẩm chức năng và các vi phạm trong quảng cáo các sản phẩm này. Tính đến ngày 20/11: Công khai trên 28.000 thông tin về thực phẩm chức năng được cấp giấy phép tiếp nhận công bố, 2.700 thực phẩm chức năng có giấy xác nhận nội dung quảng cáo và công khai các xử lý vi phạm an toàn thực phẩm;

Đối với Khám và chữa bệnh: Công khai giá khám, chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế và giá niêm yết các dịch vụ tại các cơ sở y tế. Tính đến ngày 20/11, công khai 1.900 hạng mục giá khám chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế và công khai đánh giá theo 83 tiêu chí, thông tin niêm yết giá dịch vụ khám chữa bệnh của trên 1.490 cơ sở khám chữa bệnh và 16.000 cơ sở y tế liên quan trên toàn quốc. Đối với Hành chính công: Công khai kết quả xử lý thủ tục hành chính của Bộ Y tế. Tính tới ngày 20/11, có hơn 500 kết quả.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ Y tế, Cổng Công khai Y tế được khai trương lần này mới là bước khởi đầu, khi các thông tin về những lĩnh vực do Bộ Y tế quản lý sẽ từng bước được công khai hóa để người dân và doanh nghiệp có thể tra cứu trên Internet ở mọi nơi, mọi lúc.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế (Bộ Y tế), công khai thông tin và giá dịch vụ, thiết bị y tế là biện pháp quản lý, điều hành tích cực của Bộ Y tế để khắc phục những “khoảng tối” thời gian qua.

Tuy nhiên, theo một số chuyên gia y tế, việc công khai giá trang thiết bị y tế là một bước cần thiết để minh bạch mặt bằng thị trường nhưng chưa chắc có thể chặn đứng tình trạng kê khống giá trong các dự án mua sắm. 

Với giá thuốc, quy định hiện hành yêu cầu phải có trần giá bán buôn, từ đó khó có thể mua bán lòng vòng đẩy giá, nhưng với thiết bị y tế thì vẫn có thể mua bán lòng vòng qua 2-3 doanh nghiệp, từ đó giá sẽ tăng. Hơn nữa, các yếu tố cấu thành nên giá thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế niêm yết cũng chưa qua khâu thẩm định nên vẫn có thể giá công bố cao, tùy nơi mua mà giá trúng thầu sẽ khác.

Trong khi đó, cũng có ý kiến đề nghị ngoài công bố giá dịch vụ y tế theo khung chung còn cần công khai giá cụ thể của từng bệnh viện (toàn quốc có hơn 16.000 bệnh viện), nhất là giá dịch vụ theo yêu cầu.

Con đường khó của Bộ trưởng Bộ Y tế

Để công khai được 60.000 loại thuốc, tất cả trang thiết bị y tế lưu hành trong nước; khoảng 28.000 loại thực phẩm chức năng như Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long nói, là một việc lớn, cần phải quyết tâm mới có thể thực hiện được.

“Đơn cử như giá bán lẻ và giá bán buôn sẽ khác nhau, bán lẻ sẽ cao hơn giá bán buôn, hay ở những vùng dễ cung cấp, tập trung đông người như các thành phố lớn sẽ cung cấp thuận tiện, trong khi vùng sâu vùng xa giao thông cách trở, mọi thứ khó khăn hơn thì giá thuốc có thể cao hơn. Do vậy, để có giá thật chính xác thì phải cập nhật liên tục giá liên quan thị trường thực tế, tính yếu tố vùng miền và tốt nhất là cho một dải giá, giá cao nhất hoặc thấp nhất có thể, thì như vậy sẽ uyển chuyển hơn” - GS.TS Nguyễn Quang Tuấn - Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, Đại biểu Quốc hội khóa XIV phân tích. GS Tuấn cũng cho rằng, đây là một thách thức lớn đối với tân Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long. “Đây là một trong những nhiệm vụ mà Thủ tướng đã giao Bộ Y tế. Người dân kỳ vọng, Bộ Y tế quyết tâm. Vì vậy, tôi hy vọng sẽ thành công, vì muốn cải cách thì phải công khai minh bạch, đó là điều đầu tiên mà chúng ta phải làm” - GS Tuấn kỳ vọng.

Đồng quan điểm này, PGS.TS Bùi Thị An cũng thẳng thắn: Việc công khai giá thuốc sẽ “đánh” vào việc làm ăn phi pháp của các nhóm lợi ích. “Vì vậy, tôi cho rằng Bộ trưởng Thanh Long sẽ gặp phải những khó khăn nhất định. Lẽ ra những người có vai trò quản lý trong lĩnh vực dược đã phải làm việc đó từ nhiều năm nay, nhưng họ đã không làm hoặc không làm được, chế tài xử phạt không có, khiến cho lĩnh vực dược trở nên phức tạp, khó quản lý và đối tượng chịu thiệt thòi nhất vẫn là người dân, người bệnh” - bà nói.

Chi phí y tế luôn là gánh nặng của bệnh nhân dù giàu hay nghèo. Thậm chí, không ít gia đình có người bệnh nan y phải chấp nhận buông xuôi bởi không thể theo đuổi phác đồ điều trị kéo dài và quá tốn kém. Có điều, thông thường, khi đến bệnh viện, bệnh nhân và người nhà không thể nắm được giá thuốc và dịch vụ nên phải luôn chấp nhận những điều kiện được các bác sĩ đặt ra. Họ cũng không đủ kiến thức và kinh nghiệm để so sánh giá cả nào là hợp lý để đưa ra lựa chọn có lợi cho mình.

Dù muốn hay không, phải thừa nhận giá thuốc và thiết bị, vật tư y tế là cả một mê trận, chỉ người trong ngành mới có thể phần nào hiểu nổi. Những loại này hầu hết là phải nhập khẩu, qua nhiều doanh nghiệp và tầng nấc phân phối mới đến tay người bệnh nên thường không hề rẻ. Là mặt hàng đặc biệt nhưng nó cũng được mua bán cùng hàm chứa đủ mọi góc khuất chợ búa mà các cơ quan chức năng không dễ truy ra. Những vụ án nổi cộm như nhập khẩu thuốc chữa trị ung thư giả của VN Pharma hay nâng khống thiết bị xét nghiệm Covid-19 ở Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội đã phần nào phơi bày thực trạng đen tối trong lĩnh vực này.

Trong quá trình xã hội hóa thiết bị y tế đưa vào các bệnh viện, đã có những bàn tay nhớp nhúa đặt vào. Cùng một thiết bị nhưng có nơi đấu thầu vào bệnh viện với giá hơn chục tỷ đồng nhưng cũng có nơi chỉ vài tỷ đồng. Lý giải cho điều này, doanh nghiệp cho rằng mình nhập giá cao nên bán giá cao, còn tại sao doanh nghiệp khác nhập giá thấp thì họ không có trách nhiệm trả lời. Câu trả lời cho vấn đề này thật ra không khó, lãnh đạo ngành y tế địa phương, lãnh đạo bệnh viện đều biết, bởi doanh nghiệp sản xuất máy luôn niêm yết giá bán. Còn tại sao chấp nhận giá cao là cả một mê trận mà hậu quả cuối cùng sẽ đổ lên người bệnh.

Niêm yết giá thuốc và thiết bị y tế chỉ là bước đầu của cả quá trình dài chống lại những người đầu cơ trên người bệnh. Tiếp đó còn phải minh bạch giá thuốc và trang thiết bị sát với giá của nhà sản xuất; loại các doanh nghiệp độc quyền nâng giá nhập khẩu; xử lý những người thông đồng nâng giá thiết bị y tế... Một ngành y tế ưu việt thì người bệnh sẽ được thụ hưởng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, còn ngược lại họ sẽ dễ dàng trở thành nạn nhân của những kẻ trục lợi nhẫn tâm. 

“Thông tin là chìa khóa quyền lực”, nên xét cho cùng, một khi ngành Y tế thông tin một cách công khai, minh bạch tất cả các sản phẩm, dịch vụ Y tế trên cổng thông tin cũng như một số kênh thông tin khác nghĩa là ngành Y tế đứng đầu là tư lệnh ngành - Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long đã trao “quyền lực” giám sát ngành Y về tay nhân dân.

Và một khi người dân, cộng đồng doanh nghiệp được trực tiếp hay gián tiếp giám sát “từng bước đi, hơi thở” của ngành thì chắc chắn sẽ không còn những hiện tượng hay hoài nghi về việc không ít bác sĩ cấu kết với các hãng dược, các nhà thuốc kê đơn, ăn hoa hồng; sẽ không còn việc nâng khống các trang thiết bị máy móc phục vụ công tác khám, chữa bệnh. Ngành Y sẽ trở lại bản ngã đích thực - ngành của sự nhân văn cao cả vì chuyên phục vụ công việc cứu người, khám, điều trị, nâng cao sức khỏe cho nhân dân. Một trong những ngành tôn kính nhất!

Ngành Y đã tiên phong, hy vọng một số ngành quan trọng khác liên quan sát sườn đến người dân và cộng đồng doanh nghiệp cũng sẽ làm như vậy. Minh bạch hóa thông tin để thực hiện mục tiêu cao cả: “Quyền lực thuộc về nhân dân; quyền giám sát thuộc về nhân dân”!

Khánh An