Làm sao để giữ chân độc giả 'lướt nhanh, thích mới' Gen Z?

Chiều 17/6, Báo Điện tử VietnamPlus (TTXVN) tổ chức toạ đàm "Báo chí thu hút GenZ bằng nội dung sáng tạo". Sự kiện nhằm tìm kiếm các giải pháp để báo chí Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ, thu hút thế hệ GenZ.

'Piece of News' lên ngôi

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Trần Tiến Duẩn, Tổng Biên tập Báo Điện tử VietnamPlus, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ nhóm độc giả GenZ. Ông cho biết: "Thế hệ Z là nhóm độc giả am hiểu về công nghệ, sinh ra trong thời đại kỹ thuật số. Họ có thói quen tiêu dùng kỹ thuật số hàng ngày khi tiếp cận tin tức, với hơn 50% Gen Z nhận thông tin từ mạng xã hội và chỉ sử dụng điện thoại di động".

Ông Duẩn cũng trích dẫn một khảo sát nội bộ của VietnamPlus thực hiện vào tháng 4/2025 với 764 người trẻ. Kết quả cho thấy 83,9% Gen Z tiếp cận thông tin trên không gian số bằng điện thoại thông minh. Các lĩnh vực được Gen Z ưa thích trên không gian số bao gồm xã hội (66,8%), văn hóa (66%), đời sống (63,6%), phát triển bản thân (56,2%), tình yêu, tình cảm gia đình (50%) và du lịch (40,7%). Về loại hình thông tin, video chiếm ưu thế với 78,4%, tiếp theo là hình ảnh (67,8%) và bài viết ngắn (64,7%).

Tổng Biên tập VietnamPlus thừa nhận rằng những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra mạng xã hội như Facebook, TikTok, và Zalo đang chiếm lĩnh phần lớn thời gian của người dùng trẻ tuổi, khiến các kênh thông tin truyền thống như báo chí và truyền hình dần mất đi sức ảnh hưởng. Ông cũng lưu ý rằng Gen Z có xu hướng thích tiếp cận sản phẩm truyền thông nhanh hơn, ngắn hơn, và trực tiếp hơn, đồng thời chỉ quan tâm đến tin tức xoay quanh các chủ đề mà họ hứng thú.

Để thu hút Gen Z, ông Duẩn chia sẻ, Báo Điện tử VietnamPlus đã triển khai nhiều hình thức truyền thông phù hợp, từ các dạng bài chuyên sâu thiết kế dữ liệu cầu kỳ đến các sản phẩm báo chí sáng tạo như ảnh, video 360 độ, đồ họa động, Rap News, Chatbot, Podcast và gần đây là các chuyên trang tương tác 3D về các sự kiện lịch sử dân tộc.

Ông Trần Tiến Duẩn nhấn mạnh rằng độc giả nói chung và Gen Z nói riêng ngày càng có yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng nội dung và trải nghiệm đa phương tiện. Sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội cũng tạo ra thách thức lớn về mô hình hoạt động và nguồn thu cho các cơ quan báo chí. "Do đó, việc chủ động nắm bắt xu hướng, ứng dụng công nghệ tiên tiến và đổi mới sáng tạo trong sản xuất, phân phối nội dung là yêu cầu "sống còn" để thu hút đa dạng đối tượng độc giả", ông nhận định.

Trong bối cảnh công nghệ và thói quen tiêu dùng tin tức liên tục thay đổi, ông Trần Ngọc Long, Trưởng ban Truyền thông Đa phương tiện của Báo Điện tử VietnamPlus, đã chia sẻ những nhận định sâu sắc về xu hướng độc giả hiện đại và yêu cầu đối với người làm báo.

Theo ông Long, thói quen tiêu dùng thông tin đã thay đổi đáng kể. Điện thoại thông minh đã trở thành vật bất ly thân, và độc giả ngày nay có xu hướng xem và nghe nhiều hơn đọc. Đặc biệt, họ đang tiêu thụ nội dung âm thanh hàng tháng và có thái độ rất cởi mở với các hình thức truyền thông mới.

Ông nhấn mạnh rằng độc giả hiện đại, đặc biệt là Gen Z, ưa chuộng các hình thức báo chí trực quan, tương tác và đa nền tảng hơn hẳn so với báo chí truyền thống chỉ dựa trên văn bản. Các định dạng video đặc trưng như khung hình dọc 9:16 hoặc ngang 16:9 đang rất phổ biến. Thậm chí, xu hướng "Piece of News" (tin tức ngắn gọn, cô đọng) đang lên ngôi, cho thấy những tin/bài viết dài hoặc clip dài không hẳn đã thu hút được nhiều lượt xem.

Ông Trần Ngọc Long khẳng định: "Nhà báo ngày nay có quá nhiều 'vũ khí' để kể câu chuyện của mình". Những vũ khí đó không chỉ là văn bản mà còn là ảnh, video, đồ họa (graphic) hay dữ liệu.

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một thực tế đáng lo ngại là nhiều thế hệ phóng viên, nhà báo được đào tạo theo phương pháp truyền thống chưa sẵn sàng cho báo chí đa phương tiện. Thậm chí, một bộ phận còn hạn chế về các kỹ năng kỹ thuật số cơ bản như sử dụng Microsoft Office đúng cách, và việc tìm được phóng viên có thể viết code là điều hiếm gặp.

Công thức thu hút ngay từ 3 giây đầu tiên

Trong cuộc thảo luận về cách báo chí thu hút thế hệ Z, ThS Nguyễn Văn Hào, giảng viên Viện Báo chí Truyền thông, Học viện Báo chí Tuyên truyền, đã đưa ra những phân tích sâu sắc về thói quen tiêu dùng tin tức của nhóm đối tượng này và những yêu cầu đặt ra cho người làm báo.

Theo ông Hào, khác với các thế hệ trước vốn kiên nhẫn đọc bài báo dài trên giấy hay màn hình máy tính, Gen Z thích video ngắn, ảnh động, biểu cảm meme, và những gì "bắt mắt trong 3 giây đầu tiên". Ông giải thích: "Họ lớn lên trong thế giới của TikTok, YouTube Shorts, Instagram Reels – nơi tin tức không còn là dòng chữ, mà là trải nghiệm đa phương tiện".

Ông cũng nhấn mạnh rằng Gen Z không chỉ dừng lại ở việc 'xem', mà họ muốn trải nghiệm và tham gia. Họ sẵn sàng phản biện, chia sẻ quan điểm cá nhân trên không gian mạng; quan tâm đến các giá trị xã hội, công bằng, môi trường, sức khỏe tinh thần, chứ không chỉ các sự kiện thuần túy "ai - làm gì - ở đâu". Đặc biệt, Gen Z không thích bị dạy bảo, mà muốn được đồng cảm, đối thoại, và thấu hiểu.

Điều đó tạo ra một thách thức lớn cho báo chí truyền thống. ThS Nguyễn Văn Hào khẳng định: "Chúng ta không chỉ cần 'chuyển đổi số' trong hình thức, mà cần chuyển đổi tư duy làm báo - từ 'đưa tin một chiều' sang 'đối thoại hai chiều', từ độc thoại sang phong cách báo chí đối thoại, giàu tính phản biện và phản ánh được tiếng nói thật của giới trẻ".

Để đáp ứng yêu cầu này, ông Hào nhấn mạnh cần tận dụng các nền tảng như TikTok, YouTube Shorts, Reels với thông tin súc tích, kèm biểu cảm, hiệu ứng, hình ảnh động. Bên cạnh đó, snack content và meme báo chí cũng là giải pháp hiệu quả, giúp biến bài báo dài thành story ngắn, ảnh kèm trích dẫn gây tò mò hoặc dùng meme để truyền tải thông điệp báo chí một cách hài hước, châm biếm.

Ông Hào đặc biệt nhấn mạnh đến 'Công thức 3S': Star - Story - Solution trong video TikTok, còn gọi là công thức SSS, tập trung vào việc thu hút người xem ngay từ 3 giây đầu tiên. Trong đó, Star (Ngôi sao) là nhân vật chính hoặc yếu tố nổi bật; Story (Câu chuyện) mô tả một câu chuyện ngắn, tình huống, vấn đề gây tò mò, hấp dẫn; và Solution (Giải pháp) là cách giải quyết hoặc hướng dẫn về vấn đề được đề cập.

Trong bối cảnh báo chí đang chuyển mình mạnh mẽ để thích nghi với độc giả thời đại số, vai trò của các cơ sở đào tạo báo chí – truyền thông cũng đang được quan tâm và trở thành yếu tố then chốt hơn bao giờ hết.

Trưởng khoa Truyền thông và Văn hóa Đối ngoại, Học viện Ngoại giao TS. Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, các cơ sở đào tạo cần cập nhật chương trình theo hướng tích hợp các yếu tố công nghệ, nội dung, văn hóa và công chúng. Điều này bao gồm việc khuyến khích sinh viên sản xuất nội dung thực tiễn và sáng tạo.

Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường hợp tác với các cơ quan báo chí, truyền thông để sinh viên có cơ hội thực tập, trải nghiệm và sáng tạo ngay từ khi bắt đầu chương trình học.

TS. Tuấn Anh cũng đề cao sự cần thiết của việc nuôi dưỡng tư duy phản biện, đạo đức số và trách nhiệm công dân toàn cầu cho sinh viên. Ông đề xuất đào tạo chuyên sâu về báo chí số, podcast, video dạng ngắn, đồng thời lồng ghép kỹ năng đối thoại liên văn hóa. Việc tổ chức sản xuất các sản phẩm truyền thông thực tế cũng là một yếu tố quan trọng để sinh viên áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

"Gen Z không chỉ là đối tượng truyền thông mà còn là đối tác. Điều này đòi hỏi báo chí phải thay đổi để trở thành người bạn đồng hành tin cậy của thế hệ này", TS. Nguyễn Tuấn Anh nêu quan điểm.

Đồng thời, ông khẳng định việc đào tạo báo chí thời số hóa phải định hướng đa nền tảng và toàn cầu. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan báo chí, cơ sở đào tạo và chính những người trẻ để cùng phát triển.